چالشهای توسعه صنعتی

تجربه توسعه اقتصادی – صنعتی جهان به ویژه تاریخ انقلاب صنعتی، بازسازی اروپا بعد از جنگ جهانی دوم توسعه صنعتی ژاپن در سالهای بعد از دهه 1950، رشد چشم گیر جمهوری کره در سالهای بعد از 1965 و معجزه آسیایی در دهه 1980 همه دلالت بر آن دارد که شرط لازم برای پیشرفت اقتصادی- اجتماعی، صنعتی شدن و توسعه صنعتی است. رفاه مادی و توسعه اجتماعی کشورهای پیشرفته و ثروتمند نتیجه جریان صنعتی شدن و ساختار پیشرفته صنعتی آنهاست.

صنعت نفت با مشکلات عدیده محیطی، فنی، زیستی، اقتصادی همچون مسائل کارگری، چالش با مردم محلی، مشکلات کارگران اقماری و … مواجه است که به ناچار اقدام به صرف هزینه های هنگفت بعضاً بدون برنامه جهت برطرف کردن مسائل و چالشهای ناشی از طرح توسعه می نماید.

اما با صنعتی شدن و توسعه صنعتی هر منطقه دچار چالش ها و معضلاتی می گردد از جمله: مشکلات فرهنگی است که با ورود مهاجران با فرهنگ های متفاوتو یا تغییر ناگهانی بعد اقتصادی مردم به وجود می آید و یا مشکلات مربوط به آلودگی محیط زیست که ناشی از فعالیت های صنایع است مانند آلودگی های آب و خاک و هوا و صوتی که می توانند منشا بسیاری از امراض و بیماری ها در مردم مقیم آن منطقه باشند، مشکلات ناشی از کمبودهایامکانات فرهنگی، ورزشی، تفریحی،بیمارستانها واماکن بهداشتی دراثرازدیادجمعیت ناشی ازمهاجرت به وجود میآیدواین امکانات نمی تواند پاسخگوی نیازهای عموم باشد. و یا مسائلی از قبیل دزدی و بزهکاری و زورگیری و بطور کلی ناامنی اجتماعی.

مهمترین چالشهای صنعت نفت از بعد درون سازمانی عبارتند از:

محدودیت در دسترسی به منابع مالی بین المللی.
آثار ناشی از تحریم ها و فشارهای بین المللی.
محدودیت منابع مالی داخلی صنعت نفت برای سرمایه گذاری.
محدودیت در دسترسی به تکنولوژی های نوین.
افزایش هزینه اجرای طرح ها.
مشارکت محدود بخش خصوصی.
الگوی نامناسب مصرف.
وقفه های عملیاتی فنی.
عدم تحولات ساختاری و مشکلات مدیریتی.
موانع قانونی.
محدودیت در منابع انسانی متخصص .
عدم استفاده از روشهای نوین بازاریابی.

همچنین برخی از چالشهای حوزه مدیریتی صنعت عبارتند از: میزان تمرکزی بودن اختیارات و تصمیمات در این صنعت بویژه در قلمرو مدیریت منابع انسانی، چگونگی پذیرش و بکارگیری قانون مدیریت خدمات کشوری و یا قرار نگرفتن زیر پوشش این قانون و …

تمامی مسائل برشمرده را اگر به دقت مورد توجه قرار دهیم به این نتیجه دست می یابیم که وضعیت، مطلوبیت و کیفیت زندگی مردم مناطق صنعتی با ورود صنعت به آن منطقه دچار تغییر می گردد همان گونه که روشن استهر کدام از چالش های ایجاد شده در سطح جامعه را می توان به مولفه های کیفیت زندگی مردم نسبت داد.

صنایع نفت، گاز و پتروشیمی

کشف ذخایر نفت و گاز در نیمه دوم قرن نوزدهم و بهره برداری وسیع از آن در قرن بیستم موتور محرکه اقتصاد جهان گردید .بیش از یکصد سال از حفر اولین چاه نفت در ایران می گذرد و صنعت نفت کشور با در اختیار داشتن حدود 13 و 18 درصد از کل ذخایرنفت وگاز جهان محور اصلی توسعه اقتصادی کشور بشمار می رود.

زمزمه های ملی شدن صنعت نفت در سال 1328 ش / 1949 م با تشکیل جبهه ملی شنیده شد جبهه ای که نیروهای گرد آمده در آن هر کدام نماینده یکی از اقشار اجتماعی ایران به شمار می رفتند از سیاستمداران، کارمندان، روشنفکران جوان تا بازاریان هسته اولیه جبهه ملی را تشکیل می دادند و در وقایع مربوط به ملی شدن صنعت نفت تا کودتای 28 مرداد 1332 نقش مهمی بر عهده داشتند .

آثار درآمد های نفتی کشور به همه بخشهای کشور سرایت می کند و آنها را تحت تاثیر قرار می دهد برحسب تجربه چند دهه اقتصاد ایران، افزایش درآمد های نفتی همواره رونق را برای بخشهای خدمات و صنعت به همراه داشته است .در همین حال به دلیل بروز رونق در بازار، افزایش سرمایه گذاری ها و بالا رفتن سود آوری بخشها تا حدی به وضعیت اشتغال و بازار نیروی انسانی در کشور سامان می دهد .

شرکت های نفتی از طریق بالا بردن کیفیت کاری و ایجاد واحدهای تحقیق و توسعه نقش بسزایی در بالا بردن مهارتهای فنی هر منطقه دارند .از عواملی که شرکت های نفتی از این طریق باعث توسعه منطقه حوزه فعالیت خود می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

توسعه کسب و کار: شرکت های نفت و گاز به کسب و کارهای محلی کمک می کند تا پرسنل جدید و کار آموخته استخدام نماید و استاندارد های کسب و کار از جمله سلامت و امنیت و مدیریت کیفیت را در این کسب و کارها اجرا می کند.
مزایای جانبی: شرکت های نفت و گاز برای گذراندن امور روزمره خود نیاز به یک سری امکانات از جمله امکانات حمل و نقل و مواد غذایی و … دارند که تقاضای این شرکت ها در حجم زیاد برای این امکانات باعث بالا رفتن نرخ اشتغال می شود.
توسعه آموزش و پرورش از طریق همکاری با دانشگاههای منطقه مورد نظر در زمینه انجام فعالیتهای پژوهشی
توسعه زیرساخت ها .

نفت علاوه بر اینکه منبع عمده تولید انرژی در دنیای امروز است نقش مهمی نیز در تعیین میزان قدرت ملی و اعتبار بین المللی کشورهای مختلف ایفا می کند. روز جهانی نشانگر این واقعیت است که علی رغم تلاشهای زیاد برای متنوع کردن این سبد همچنان نفت و گاز مهمترین منبع تامین کننده انرژی جهان است .

در فصلنامه اقتصاد، امده است: در حالی که درآمد نفت از بعضی جهات به مصرف و تولید در ایران کمک کرده از جهات دیگر باعث عقب ماندگی اقتصادی و سیاسی شده است گروهی از هواداران این دیدگاه معتقدند که با کوشش جهت جبران ضعف های ساختاری و اتخاذ سیاستهای مناسب می توان اثر مثبت نفت بر اقتصاد ایران را تقویت کرد حتی اگر وجود نفت مشکلی برای ساختار اقتصادی یا سیاسی ایران بوده است می توان ادعا کرد که در دراز مدت افزایش درآمد نفت همواره روی تولید کل اقتصاد ایران اث مثبت داشته است.

برای افزایش تولید نفت و گاز طبیعی، تهیه سوخت خانگی تمیز و فزاوان که یکی از اجزای مهم و روز افزون از مجموعه انرژی ملی کشور است و نیز افزایش طول عمر منابع نفتی داخلی، اصلاح فناوری و اطلاعات بسیار ضروری است . پیشرفت فناوری در آینده بازیافت ارزان تر نفت و گاز داخلی را بویژه از ذخایر عمیق تر و پیچیده تر امکان پذیر خواهد ساخت چنین پیشرفتی تولید کنندگان داخلی را قادر خواهد ساخت به اکتشافات خود ادامه داده و به کشف ذخایر نفتی نائل آیند که تا کنون دستیابی به آنها مقرون به صرفه نبوده است فناوری های جدید دیگر نیز می توانند پالایشگاهها را به تصفیه مداوم نفت با توجه به استاندارد های محیط زیست قادر سازند این فناوری ها همچنین به تولید کنندگان خط لوله نیز کمک کرده و آنها را قادر می سازد سوخت مصرفی را با قیمت مناسب به مصرف کننده برسانند .

حامل های انرژی یا مستقیماً از منابع طبیعی استخراج می شوند و از این رو به آنان انرژی اولیه گفته می شود. مانند نفت خام و گاز و زغال سنگ و یا از حامل های اولیه تولید می شود ،که به آنها حامل های انرژی ثانویه می گویند مانند: محصولات پتروشیمی .

ایران از لحاظ داشتن ذخایر گازی در جهان پس از روسیه در رتبه دوم قرار دارد و ذخایر گاز حوزه پارس جنوبی تقریبا یک سوم آن را تشکیل می دهد.گاز طبیعی از جمله انرژی های پاکی است که پیامدهای زیست محیطی اندکی دارد . عمده منابع گازی ایران در کرانه خلیج فارس قرار دارندکه بزرگترین آنها منطقه گازی پارس جنوبی است .

گاز طبیعی که بهمراه نفت تولید می شود گازهمراه نامیده میشوددرحالیکه تولید گاز طبیعی ازذخایر گازی غیر همراه با نفت،گاز مستقل نامیده میشود. استفاده از نفت بصورت خام به 5000 سال قبل بر می گردد استفاده از نفت در دوران آغازین عمدتاً برای روشن نگه داشتن مشعل و در جنگ ها بوده است لوحی باستانی با زبان پارسی نشان از استفاده از نفت برای مصارف دارویی و روشنایی در طبقات بالای جامعه دارد همچنین هرودوت از استخراج نفت و قیر توسط ایرانیان می گوید .

نفت در خاورمیانه برای اولین بار در کشور ما تولید شد از آن زمان تا کنون بیش از صد سال می گذرد .

نفت ترکیبی پیچیده از هدروکربن های مایع و ترکیبات شیمیایی حاوی هیدروژن و کربن است که با منشا طبیعی در ذخایر زیرزمینی در سنگواره های رسوبی بوجود می آید Petra واژه یونانی به معنای سنگ و Oleum به معنای نفت است و واژه Petraoleumاغلب بجای واژه Oil بکار برده می شود نفت خام مهمترین نفتی است که از آن فراورده نفتی تولید می شود طیف وسیعی از فراورده های نفتی از نفت خام تولید می شود، بسیاری از این فراورده ها مانند بنزین موتور یا روغن ها برای اهداف خاص و سایر فراورده ها مانند نفت گاز یا نفت کوره برای تامین نیازهای حرارتی مورد استفاده قرار می گیرد .

گرچه کاربردهای عمده فراورده های نفتی بخاطر ویژگی انرژی زایی آنهاست لیکن برخی کاربردهای غیر انرژی نفت به ویژه در صنعت پتروشیمی نیز وجود دارد مواد پتروشیمیایی مواد شیمیایی هستند که از نفت مشتق شده و به عنوان ماده اصلی تشکیل دهنده فراورده های تجاری مختلف بکار می روند صنعت پتروشیمی که سابقه آن به اوایل دهه 1920 باز می گردد امروزه از تنوع بالایی برخوردار است . صنایع پتروشیمی ( Petrochemical Industry ) بخشی از صنایع شیمایی است که فراورده های شیمیایی را از مواد خام حاصل از نفت یا گاز طبیعی تولید می کند .

با افزایش جمعیت جهان و محدود بودن صنایع انرژی، کشورهای دنیا با مشکل انرژی روبرو هستند انرژی در تمامی بخشهای جامعه رسوخ کرده است و جنبه های مختلف آن از زندگی خانوادگی گرفته تا مسائل جهانی و بین المللی را تحت تاثیر قرار می دهد .

انرژی های فسیلی برای هر دولتی از منابع قدرت آن دولت به شمار می آید، مصرف و تقاضای چشمگیر آن در جهان، کشورهای دارنده آن را با امتیاز اقتصادی بزرگی روبرو ساخته است. اما اگر مدیریت و دیدی صحیح بر این صنایع حاکم باشد از این منابع می توان برای پیشرفت و ترقی تمامی ابعاد توسعه اجتماع بهره گرفت بدون اینکه موجب قربانی شدن هرکدام از آنها شود. توسعه پایدار مفهومی است که با عنایت و توجه به آن می توان جامعه را از دچار شدن به مشکلات مصون داشت.

منبع

طاهری،حسنیه(1393)، تاثـیر اسـتقرار منطـقه ویـژه اقتصـادی انـرژی پـارس بر کیـفیت زنـدگی مـردم، پایان نامه کارشناسی ارشد،تحقیقات آموزشی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید