نیازهای روانشناختی محیط کار

نیازهای روانشناختی محیط کار

سازمان های اجتماعی امروزه به سبب توسعه و گسترش فعالیت های اقتصادی و خدماتی ناگزیر از تدارک حفظ و اداره نیروی انسانی پرتوان در مقیاس بزرگ و متنوع هستند. امروزه منابع انسانی نقش مهمی در رشد و توسعه اهداف سازمانی دارند .با نگرش به گذشته در می یابیم که منابع انسانی به عنوان ضرورت در کار سازمان ها مطرح است در حال حاضر نیز علیرغم پیشرفت های تکنولوژیک و ورود فناوری های متنوع در سازمانها، هنوز منابع انسانی مهمترین بازوی رشد و ترقی سازمان محسوب می شوند. در عصر حاضر بررسی و شناخت عوامل مؤثر بر عملکرد شغلی کارکنان یکی از برنامه های مهم مدیریت در این بخش محسوب می شود.سازمانهایی که با دید مثبت به آموزش می نگرند به این نکته توجه دارند که در دنیایی از کمبود مهارت ها قرار دارند. نیروی انسانی هر جامعه، سرمایه جاودان و فعال تولید، آفرینش، رفاه مادی و نیل به اهداف معنوی و تعالی انسانی است و دیگر عوامل سرمایه و تکنولوژی، مؤلفه های تبعی محسوب می شوند. در  عصر جدید که عصر رقابت بر سر منابع و سرمایه هاست، کشورهای بزرگ صنعتی که فاتحان این عرصه اند بهره وری از منابع و سرمایه ها را سرلوحه خود قرار داده اند و در پرتو وجود افراد تحصیل کرده و متخصص، چرخ های رشد و توسعه را به حرکت درآورده اند. نگهداشت این منابع انسانی با ارزش در عصر حاضر یکی از مهم ترین دغدغه های سازمان های دارای تکنولوژی پیشرفته می باشد.

امروزه اهمیت عامل انسانی و نقش منحصر به فرد آن به منزله یک منبع استراتژیک و طراح و مجری نظام ها و فراگردهای سازمانی جایگاهی به مراتب والاتر از گذشته یافته است تا جایی که در تفکر سازمانی پیشرفته از انسان به مثابه مهمترین منبع و دارایی برای سازمان یاد می شود. اگر در گذشته کار، سرمایه و زمین عوامل اصلی تولید به حساب می آمدند، امروزه نیروی انسانی افزایش بهره وری به عنوان عوامل رشد و توسعه تلقی می شود. در واقع می توان عنوان کرد که نیروی کار سالم و حیاتی، دارایی استراتژیک هر سازمان است. پژوهشگران بیان می کنند  به دلیل جایگاه ویژه‌ای که کار در زندگی انسان‌ها دارد، حق دارند که محیط کار سالم و ایمنی داشته باشند. محیط کار سالم محیطی است که  در آن شرایط لازم برای تامین سلامت روان شناختی کارکنان ایجاد شود.

 افراد نیازها و خواسته های گوناگونی دارند که در جستجوی راهی برای ارضای آنها هستند. به زبان دیگر، فعالیت انسان ها به علت وجود نیازهای ارضا نشده شکل می گیرد. روانشناسان معتقدند که فرد خواسته های مشخصی دارد که بر اساس آنها فعالیتش آغاز می شود و هرگز به تمام خواسته هایش به طور کامل دسترسی پیدا نخواهد کرد. در نتیجه ارتقای سلامت کارکنان و بهداشت محیط کار به طور فزاینده ای به میزان توجه سازمان به نیاز های کارکنان بستگی دارد. با وجود این حقیقت که نیازها در تحلیل و گفتارهایمان بسیار ساده و پیش پا افتاده هستند، تعریف رسمی از مفهوم نیاز، به همان آسانی که ممکن است در وهله نخست به نظر آید وجود ندارد. نیاز اشاره دارد به حالت های درونی عدم تعادل که موجب می شوند افراد مسیرهایی از فعالیت را به منظور به دست آوردن تعادل درونی پیگیری کنند.بررسی نظریه های مختلف از نظریه انسان مدار نشان می دهد که نیاز مورد تأکید قرار می گیرد هر چند که ممکن است با اصطلاحات متفاوتی بیان گردد. از جمله مک کللند اشاره می کند که نیاز های انسان شامل نیاز به قدرت، نیاز به موفقیت و نیاز به تعلق می باشد.

 آلدرفر نویسنده دیگری است که سه نیاز اساسی انسان را در نیاز به بقاء، نیاز به رشد و نیاز به ارتباط با دیگران معرفی می کند. مازلو نیازهای انسان را در سلسله مراتب پنجگانه فیزیولوژیک، ایمنی، اجتماعی، عزت نفس و خود شکوفایی طبقه بندی کرده است. در حالی که نظریه نئوکلاسیک تاثیر روابط اجتماعی را در جهت رضایتمندی کارکنان مطرح کرده است، دیدگاه چند بعدی نظریه نوین یا پیشرفته، نیازهای انسان را بسیار پیچیده و بغرنج تصور می کند. در نظریه نوین اعتقاد بر این است که نه تنها انسان به وسیله پاداش های مادی، امنیت و تعلق برانگیخته می شود، بلکه تحت تاثیر میل به منزلت و عزت نفس خود و دیگران و همچنین خویشتن یابی و تعالی نیز قرار می گیرد. بر اساس نظریه نوین، تمام سطوح این نیازها به حالت پیچیده ای با همدیگر ارتباط می یابند. مجموعه این نیازها می توانند در تشکیل سازمان و یا پیوستن افراد به سازمان ها بسیار مهم باشند. بدین ترتیب ممکن است افراد نیاز های متعددی داشته باشند که سعی دارند از طریق سازمان ها، آنها را برآورده سازند. بنابراین سازمان ها می توانند پاسخگویی نیاز های انسانی باشند.

در نظریه خودمختاری مطرح می شود که انسان های با انگیزه دارای سه نیاز ذاتی- روانی، نیاز به استقلال، شایستگی و ارتباط  هستند که این نیاز ها نقش اساسی در هدایت رفتار انسان و حفاظت یا افزایش سلامت روان در آنان دارد. ارضای نیازهای ذاتی – روانی زمینه ای را فراهم می آورد که کارکنان رفتارها و عملکرد خود را با توجه به مسئولیت خود در جهت رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده سازمان فعال کنند. باید بیان کرد که محل کار عرصه ای است که به وضوح می تواند نیازهای کارکنان در زمینه استقلال، شایستگی و احساس ارتباط به دیگران را برطرف کند.در مقابل نیز می تواند تهدیدی برای برآورده شدن نیاز های مذکور باشد در نتیجه کارکنان با یک مکانیزم مانع شونده در برابر تحقق نیاز های ذاتی- روانی مواجه می شوند.

منبع

قنبری، سیروس، بهشتی راد، رقیه و سلطانزاده، وحید(1394)، تاثیر پذیری نیازهای روانشناختی محیط کار از آموزش ضمن خدمت؛ آزمون نقش میانجی جامعه پذیری کارکنان، نشریه آموزش و توسعه منابع انسانی، 2(6):102-123.

http://istd.saminatech.ir/Articles