نوع وتعریف  ساختار سازماني

ساختار سازماني از جمله عوامل اساسي در شكل­گيري هر سازماني محسوب مي­شود. ساختار سازمانی با تعيين الگوي منظمي از روابط بين اجزای يك مجموعه،­ ضمن اینکه زمينه ­ي نيل به اهداف را فراهم مي­آورد ، چارچوبی سازماني محسوب می­شود كه به تعيين جايگاه اشخاص، تصريح ساز­­وكارهاي هماهنگي و الگوهاي تعاملي بين آنها نیز مي­پردازد. ساختار سازمانی جایی است که در آن ارتباطات سازمانی اتفاق می­افتد، اقدامات سازمانی در آن صورت می­گیرد و اغلب با یک طرح شناخته شده­ای به نام نمودار سازمانی نمایش داده می­شود. ساختار سازمانی علاوه بر اینکه باعث ایجاد هماهنگی بین کلیه­ی فعالیت­ها و اهداف سازمان می­شود، تعیین می­کند که چه کسی باید در کجا قرار گیرد، با چه کسانی ارتباط برقرار کند و از چه رویه­ها و روش­هایی پیروی کند تا سازمان به اهدافی که دارد دست یابد .

بنا به نظر سول ، نیز ساختار سازمانی، ضمن اینکه تعیین­کننده­ی نحوه­ی کارکرد افراد می­باشد، متأثر از آن نیز می­باشد. لذا بر اساس این نظر می­توان گفت، ساختار سازمانی عبارت است از وسیله یا ابزاری پیچیده برای کنترل، که در فرایند روابط متقابل اعضا به وجود می­آید، به صورت دائم تجدید می­گردد و در عین حال تعیین­کننده­ی روابط متقابل آنها نیز می­باشد. علاوه بر این، کرت و مارچ،  نیز ساختار سازمانی را الگو و نقشه­ی ارتباطات و تعاملات میان بخش­ها و اجزاء یک سازمان می­دانند که تعیین­کننده­ی روابط رسمی و بعضاً غیررسمی افراد، جایگاه مشاغل و پست­های سازمانی، میزان دسترسی به چارچوب اطلاعات، شرح وظایف، شرح شغل­ها، چگونگی تخصیص منابع، قوانین و مقررات، مکانیزم­های تبعیت، اجرای قوانین و ایجاد هماهنگی بین فعالیت­ها است .

ساختار سازمانی از نظر هال، نیز از طریق کاهش تاثیر ویژگی­های شخصی افراد بر سازمان و ایجاد زمینه­های مناسب جهت اخذ تصمیمات لازم و اعمال قدرت در آن به تحقق اهداف سازمانی یاری می­رساند. لذا هدف از ایجاد آن، ایجاد هماهنگی بین نیروی انسانی و منابع موجود جهت افزایش کارایی و اثربخشی سازمان است . با نظر به آنچه گفته شد، ساختار سازمانی به عنوان کانالی بسیار منظم و مناسب جهت انتقال اطلاعات محسوب می­شود که ضمن فراهم آوردن امکان دستیابی به اهداف سازمانی از ویژگی­هایی به شرح زیر برخوردار می­باشد :

1. به تولید ستاده سازمانی جهت نیل به اهداف سازمانی یاری می­رساند.
2. تأثیر تنوعات فردی بر سازمان را به حداقل ممکن می­رساند.
3. بعنوان عرصه­ای که تصمیمات سازمانی درآن اخذ می­گردد و قدرت درآن اعمال میشود.

ابعاد ساختار سازمانی

ساختار سازمانی مشتمل بر ابعاد و عناصری است که بیان کننده­ی ویژگی­های خاص هر سازمان است. با این وجود هر کس از منظری به آن پرداخته است. رابینز،استراتژی سازمان، تکنولوژی، اندازه­ی سازمان و نامطمئن بودن محیط را از جمله عوامل تشکیل­دهنده­ی ساختار سازمانی می­داند. دفت ، نیز ابعاد ساختار سازمانی را بیانگر ویژگی­های درونی یک سازمان می­داند ومواردی بشرح زیر را بعنوان ابعادساختارسازمانی معرفی می­کند:

1. رسمیت: بیانگر حدی از قوانین، خط­مشی­ها و رویه­های موجود در سازمان است که برای عملیات سازمان بکار گرفته می­شوند.
2. تمرکز: اشاره به چگونگی توزیع قدرت در سازمان دارد.
3. تخصص: بیانگر میزان یا درجه­ای است که سازمان به تفکیک فعالیت­ها و کارهای خود پرداخته است.
4. تعیین استاندارد: بیانگر مواردیست که بسیاری ازکارهای مشابه بروش یکسان وهماهنگ انجام می­شود.
5. سلسله­مراتب اختیار: اشاره به حیطه­ی کنترل و پاسخگویی افراد دارد.
6. پیچیدگی: بیانگر تعداد کارها یا سیستم­های فرعی موجود در درون یک سازمان است.
7. نسبت­های پرسنلی: بیان­کننده­ی به­کارگیری افرادی است که برای وظایف مختلف و دوایر گوناگون به استخدام سازمان در می­آیند.
8. حرفه­ای بودن: اشاره به سطح تحصیلات رسمی و آموزش افراد دارد.

هچ  و تولبرت و هال ، سه بُعد پیچیدگی : پیچیدگی افقی، عمودی و پراکندگی جغرافیایی، رسمیت و تمرکز را ابعاد تشکیل­دهنده­ی ساختار سازمانی شامل می­دانند. هوی و سوئیتلند، با تفکیک ساختار سازمانی به دو نوع تواناساز و بازدارنده، ابعاد تشکیل­دهنده­ی هر یک از انواع ساختار سازمانی را رسمیت تواناساز و بازدارنده و همچنین تمرکز تواناساز و بازدارنده ذکر می­کنند. هوی و میسکل ، با الهام از نظرات و دیدگاه محققان قبل از خود و تقسیم ساختار سازمانی بر دو نوع تواناساز و بازدارنده، رسمیت، تمرکز، عوامل زمینه­ای و فرایندها را به عنوان ابعاد تشکیل­دهنده­ی ساختار سازمانی معرفی کردند و بیان نمودند برحسب ویژگی­های محتوایی هر یک از این ابعاد، نوع ساختار سازمانی حاکم نیز متفاوت خواهد بود.

متغیرهای زمینه­ای اثرگذار بر ساختار سازمانی

مشکلی که همواره سازمان­ها با آن مواجه­اند این است که چه ساختاری برای سازمان آنها مناسب است؟ پاسخ به این سوال، منوط به شناسایی و شناخت متغیرها و عوامل زمینه­ای موجود بر ساختار سازمان است. از جمله این متغیرها عبارت است از :

1. استراتژی و هدف: ساختار سازمانی وسیله­ای برای نیل به اهداف سازمانی است. این امر از طریق تبعیت ساختار سازمانی از استراتژی موجود در سازمان امکان­پذیر می­گردد.
2. محیط: محیط سازمانی تأثیر عمده­ای بر ساختار دارد. در حالی که ثبات و قابلیت پیش­بینی محیط تأثیر مستقیمی بر توانایی سازمان در انجام وظایف خود دارد، محیط ناآرام، قابلیت پیش­بینی را کمتر می­کند.
3. اندازه سازمان: در تحقیقات موجود ساختارسازمانهای بزرگ باساختارسازمانهای کوچک فرق می­کند.
4. سن سازمان: هریک ازمراحل زندگی سازمان دارای ویژگ­های خاصیست که ساختارخاصی را می­طلبد.
5. تکنولوژی: تکنولوژی عبارت است از دانش، ماشین آلات، رویه­های کاری و مواد اولیه­ای که داده­ها را به ستاده تبدیل می­کند.

علاوه بر موارد مذکور، بر اساس الگوی MIT90  نیز عواملی مانند تکنولوژی، استراتژی، شخصیت و نقش­ها، فرهنگ سازمانی و محیط درونی و بیرونی سازمان ضمن اینکه از ساختار اثر می­پذیرد بر آن نیز اثر می­گذارد.

منبع

محترم،معصومه(1390)، رابطه­ي نوع ساختار سازمانی دانشگاه و سرمایه­ي اجتماعی بخش­ها  با رضایت تحصیلی دانشجویان،پایان نامه کارشناسی ارشد،مدیریت آموزشی،دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی شیراز

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید