« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »نشست شورای سیاست‌گذاری و کمیته علمی “همایش ملی تعامل نظام دانشگاهی و فضای اجتماعی”
نشست شورای سیاست‌گذاری و کمیته علمی “همایش ملی تعامل نظام دانشگاهی و فضای اجتماعی” برگزار شد
نشست شورای سیاست‌گذاری و کمیته علمی “همایش ملی تعامل نظام دانشگاهی و فضای اجتماعی: ضرورت، مبانی و راهکارها” با هدف نهایی‌سازی محورها، ساختار و پنل‌های مورد بحث این همایش در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور برگزار شد.
به گزارش اداره کل روابط عمومی وزارت علوم به نقل از مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، در این نشست، دکتر وحید احمدی، مشاور وزیر علوم و رئیس مرکز، دکتر حسین ابراهیم‌آبادی، رئیس مرکز نشر دانشگاهی، دکتر کیوان الستی، مدیرگروه پژوهشی اخلاق علم و فناوری مرکز، دکتر حجت‌اله حاجی حسینی، رئیس پژوهشکده فناوری‌های نوین سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، دکتر محمدجواد دهقانی، رئیس مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری و سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دکتر محمدجواد رسایی، مشاور رئیس مرکز هیأت‌های امنا و هیأت‌های ممیزه وزارت علوم، دکتر علیرضا عبداللهی‌نژاد، مدیرکل روابط عمومی وزارت علوم، دکتر محمود فتوحی، رئیس دانشگاه صنعتی شریف، دکتر حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دکتر اکرم قدیمی، مدیر گروه پژوهشی ترویج علم مرکز، دکتر سیده سوسن مرندی، مشاور قائم‌مقام وزیر علوم در امور بین‌الملل در دیپلماسی علم، و دکتر نسرین نورشاهی، رئیس مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی حضور داشتند.
دکتر احمدی در ابتدا با اشاره به هدف برگزاری این همایش، به دغدغه‌های موجود در این رابطه پرداخت و گفت: انجام رسالت تأثیرگذاری دانشگاه در فضای اجتماعی، شامل همه لایه‌های مرتبط با فضای مجازی و طبقات مختلف فضای واقعی ضرورت دارد. برای انجام این رسالت نیاز است مباحثی همچون حوزه‌هایی که می‌توانیم ورود پیدا کنیم، خلاهای موجود، افق راه و برنامه آینده و چگونگی انتخاب ابزار، مکانیزم و ساختار بررسی شود.
دکتر احمدی با اشاره به ظرفیت بالای نظام دانشگاهی کشور بیان داشت: با وجود آنکه دانشگاهها دستاوردهای قابل توجهی داشته‌اند، اما هنوز با آنچه مطلوب جامعه است فاصله داریم.
وی از پروژه طراحی الگوی ترویج علم در ایران با همکاری سازمان برنامه و بودجه و مأموریت ابلاغ شده از طرف وزارت علوم به مرکز در جهت طراحی مدلی مؤثر برای معرفی و ترویج دستاوردها و توانمندی‌های دانشگاه نام برد و توضیح داد: در همایش تعامل نظام دانشگاهی و فضای اجتماعی، ارتباط دانشگاه و جامعه و نحوه برخورد با چالش‌های موجود در این رابطه، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
دکتر احمدی با بیان اینکه امروزه مطالعات ملی و بین‌المللی مفیدی در این راستا صورت گرفته، تصریح کرد: در جهت پیشرفت بیشتر باید وضعیت خود را با کشورهای هم‌تراز و نه وضعیت ۴۰ سال گذشته مقایسه کنیم و در داخل کشور پیوندهای مورد نیاز را در جامعه و فضای مجازی شکل دهیم.
دکتر قدیمی در ادامه این نشست به معرفی طرح اولیه این همایش پرداخت و گفت: هدف از برگزاری همایش “مبانی و راهکارهای برقراری پیوند میان نظام دانشگاهی و جامعه”، بررسی ابعاد مختلف نظری و عملی فضای اجتماعی واسط میان نهادهای تولیدکننده دانش و عموم شهروندان و نقش آن در کارآمد کردن پژوهش‌ها و دستاوردهای دانشگاهی است.
وی با بیان اینکه نظام دانشگاهی باید از طریق فضای اجتماعی و گفتمان عمومی از مسائل و نیازهای جامعه خبردار شود، این تعامل را شامل جلب اعتماد عمومی در این فضای اجتماعی، عرضه دستاوردهای علمی به جامعه و دریافت بازخورد از شهروندان درباره دستاوردها و میزان کارآمدی آنها عنوان کرد.
به گفته مدیر گروه ترویج علم مرکز، محورهای اولیه این همایش چیستی و انواع فضای اجتماعی و عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری و تقویت آن، رویکردهای نظری گوناگون به تعامل نظام دانشگاهی و فضای اجتماعی، شاخص‌های ارزیابی میزان پیوند نظام دانشگاهی و جامعه، بررسی و تحلیل وضعیت فعلی پیوند میان نظام دانشگاهی و فضای اجتماعی در ایران، بررسی و تحلیل نمونه‌های موفق بین‌المللی در برقراری پیوند میان نظام دانشگاهی و فضای اجتماعی و الگویابی و ارائه سازوکارهای تقویت ارتباط میان نظام دانشگاهی و فضای اجتماعی در ایران است.
وی در ادامه گفت: موضوع پنل‌ها را نیز می‌توان در چهار موضوع رویکردهای نظری به تعامل نظام دانشگاهی و فضای اجتماعی، سازوکارهای تقویت ارتباط میان نظام دانشگاهی و فضای اجتماعی، شاخص‌های ارزیابی میزان پیوند نظام دانشگاهی و جامعه و ارتباط صنعت و دانشگاه در نظر گرفت.
رئیس انجمن ترویج علم ایران در انتها به معرفی سازمان‌ها و نهادهای حامی و اعضای شورای همایش درسیاست‌گذاری و کمیته علمی پرداخت.
در ادامه این نشست حاضران در جلسه به ارائه نظرات و دیدگاه‌های خود در جهت نهایی‌سازی محورها، ساختار و پنل‌های مورد بحث این همایش پرداختند.
دکتر قبادی ضمن ابراز قدردانی از مرکز برای اهتمام به این موضوع، ضعیف بودن ارتباط با جامعه و پایین بودن سطح اثربخشی پژوهش‌ها را از معضلات همه سازمان‌های پژوهشی در ایران بیان کرد و در رابطه با نحوه برگزاری همایش گفت: برای آنکه این رویداد اثربخشی خود را نشان دهد بهتر است با عنوان “سلسله نشست‌ها” برگزار شود، زیرا بررسی این موضوع نیازمند زمان بیشتر، ارتباطات گسترده‌تر و تعاملات فراگیرتر است.
وی افزود: با تداوم این نشست‌ها بهتر است که به ملاحظات برنامه ششم توسعه نیز توجه کرد و به محتوای آن وفادار بود. به عبارت دیگر، بهتر است بررسی ظرفیت‌های برنامه ششم توسعه در جهت تاثیرگذاری مراکز علمی در اجتماع و تقویت تعامل این دو را در این همایش مدنظر داشت.
در ادامه دکتر نورشاهی به ارائه پیشنهاداتی برای محورها و پنل‌های همایش پرداخت و گفت: امروزه نقش گفت‌وگوی اجتماعی به عنوان تکنیکی برای رسیدن به توافقهای اجتماعی و افزایش سطح اجماع در جامعه مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین یکی دیگر از محورهای این همایش می‌تواند ” نقش گفت‌وگوی اجتماعی در ارتقا سرمایه اجتماعی نظام‌های دانشگاهی” باشد. همچنین، در حال حاضر نهادهای مدنی یا سمن‌ها، که جامعه به آنها اعتماد و اقبال دارد، یکی از نقش‌آفرینان و ذینفعان اصلی فضای مجازی هستند، پس بهتر است از نمایندگان آنها برای شرکت در پنل‌های این همایش دعوت شود؛ یکی از پنل‌های پیشنهادی می‌تواند ” پنل ارتباط نهادهای مدنی و دانشگاه” باشد.
پرهیز از داشتن نگاه یک‌طرفه به دانشگاهها بدون در نظر گرفتن آنچه در اختیار آنها به عنوان امکانات و بودجه قرار دارد، موضوعی بود که در ادامه این نشست دکتر فتوحی عنوان کرد.
وی گفت: ما باید انتظار خود از دانشگاه را مشخص کنیم، در این رابطه نباید در حق دانشگاهها و آنچه تا به امروز خروجی آنها بوده است بی‌انصافی کرد. بررسی موضوعاتی همچون اقتصاد آموزش عالی، که در حال حاضر به یکی از مشکلات جدی دانشگاهها تبدیل شده، سرمایه اجتماعی و میزان اعتماد جامعه به دانشگاه و استقلال عملیاتی دانشگاهها مواردی هستند که به نظر من در این همایش باید مورد توجه قرار گیرند.
دکتر ابراهیم‌آبادی با دفاع از دانشگاه ایرانی و مقوله دانشگاه انبوه، مشکلات موجود را در نحوه تدوین سیاستها دانست و بررسی هر دو موضوع بازده اجتماعی و کیفیت دانشگاه را خواستار شد.
وی با تأکید بر وجود وجه انضمامی و معطوف به عمل درهمایش تعامل نظام دانشگاهی و فضای اجتماعی، گفت: محورهای پیشنهادی بنده “اجتماع علمی و اجتماع ملی”، “تعامل میان نهادهای آموزش” مانند نهاد مدرسه و در نظر گرفتن مسئولیت اجتماعی دانشگاهها از ابعاد مختلف است. برای پنل‌های این همایش نیز بررسی ارتباط دانشگاه با عرصه عمومی، سیاست، حاکمیت و قدرت، اقتصاد و نهادهای قانون‌گذار و سیاست‌گذار می‌تواند مدنظر قرار گیرد. همچنین با جمع‌آوری تک‌نگاشت‌های شرکت‌کنندگان در سلسله نشست‌های پیشنهاد شده، می‌توان گزارشی مکتوب در آخرین نشست ارائه کرد؛ این کار جدید، به شکل‌دهی ساختار مطالعات منسجم در کشور کمک خواهد کرد.
وی بیان داشت: دانشگاه یک سرمایه نمادین اجتماعی است و باید مرجعیت آن حفظ شود. به عبارت دیگر، دانشگاه کارکرد و هویت خود را دارد و باید با توجه به آن تعامل با جامعه شکل بگیرد.
دکتر علیرضا عبداللهی‌نژاد به عنوان سخنران بعدی نیز رویکرد انتقادیِ محض به دانشگاه را اشتباه دانست و بر بررسی پیشینه تاریخی و رویکرد جریان‌سازی دانشگاهها در جهت افزایش امید به دستاورد دانشگاهها تأکید کرد.
وی گفت: در این خصوص می‌توان محور “رویکرد تاریخی به مقوله ارتباطات و تعاملات نظام دانشگاهی و جامعه و تبیین دستاوردهای آن” و در راستای آن محور “نقش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مجازی در تقویت ارتباط و تعامل نظام دانشگاهی و جامعه” را در همایش در نظر گرفت. برگزاری پنلی با عنوان “تعامل رسانه‌ها و دانشگاهها؛ زمینه‌ها و چالش‌ها” نیز مفید خواهد بود.
در ادامه، تعیین نقش‌آفرینان و جایگاه نخبگان در این تعامل و معرفی الگوهای موفق موجود به عنوان موضوعات مورد بحث در پنل‌های همایش، از جمله مواردی هستند که دکتر دهقانی مطرح کرد.
وی سپس بیان داشت: علاوه بر نتایج مورد نظر از این همایش، فرهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی این مقوله نیز خروجی قابل توجهی است.
دکتر رسایی نیز در رابطه با زمان برگزاری این همایش، هفته پژوهش در آذر ماه را پیشنهاد داد و تصریح کرد: به نظر من مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور به عنوان مسئول اصلی و دانشگاهها نیز به عنوان برگزارکنندگان این رویداد در نظر گرفته شوند، طوری‌که در نهایت گزارش‌های دانشگاهها به مرکز ارائه و در آنجا پردازش شود، سپس به صورت یک سند در سطح وزارتخانه مطرح شود و مورد استفاده قرار گیرد. به این صورت این موضوع به “گفتمان عمومی” در سطح کشور تبدیل خواهد شد.
سپس دکتر حاجی‌حسینی با اشاره به اینکه وظیفه اصلی تولید علم بر عهده دانشگاه‌هاست، کارکرد آن را شامل تولید مقالات علمی، اختراعات، تولید نمونه‌های مهندسی، محصولات و خدمات، ایجاد دانش فنی، تخصصی و مهارتی، توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و به‌وجودآورن مهارت‌های حرفه‌ای برای مردم عنوان کرد و گفت: با وجود این کارکردها، امروز دانشگاهها با جامعه گفت‌وگو می‌کنند و تعامل مورد نظر شکل گرفته، بنابراین مسئله اصلی مورد بررسی، بالا بردن کیفیت این خدمات است که به سیاست‌های حاکمیت و دولت باز می‌گردد. علاوه بر در نظر داشتن این مسائل، طبقه‌بندی دانشگاهها، بررسی خروجی و تعیین مخاطبان دانشگاه بر اساس کارکرد آن، موضوعاتی هستند که می‌توان در این همایش بررسی کرد.
دکتر الستی نیز در ادامه در مورد اهمیت پنل ارتباط صنعت و دانشگاه بیان داشت: به لحاظ مفهومی، مواردی چون گفت‌وگوی اجتماعی، مسئولیت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی در کنار هم قرار می‌گیرند و نزدیک به هم هستند. اما مسئله صنعت با استناد به همان دلایل قانع‌کننده‌ای که اقتصاد را از جامعه‌شناسی جدا می‌کنیم، مقوله‌ای کاملاً جداست. بنابراین هردوی مفاهیم ارتباط دانشگاه با عامه و ارتباط دانشگاه با صنعت اهمیت دارد و بهتر است هم در محورها و هم در پنل‌ها گنجانده شود.
در انتهای این نشست دکتر مرندی با اشاره به اینکه به مقوله علوم انسانی در نظام آموزشی کم‌توجهی شده است، در رابطه با ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه گفت: نوع ساختار دانشگاهها گاهی در این ارتباط محدودیت ایجاد می‌کند. نکته دیگر این است که این محدودیت در ارتباط میان دانشگاهها با یکدیگر نیز به چشم می‌خورد و بیشتر حس رقابت بین آنها وجود دارد. بنابراین مهم است که این نوع تعامل و ایجاد هم‌افزایی میان دانشگاهها نیز در همایش مورد بررسی قرار گیرد.
دیدگاهی بنویسید