موقعیت جغرافیایی شبکه تروریستی القاعده

شبکه القاعده جهت ارتباط مستمر با جریانها و گروههای سلفی جهادی اهل تسنن در سراسر دنیا چند حوزه مستقل تشکیل داده است، فرماندهان هر حوزه اختیارات کامل دارند و ضمن ارتباط با رهبران اصلی به فعالیتهای خود ادامه می دهند، توزیع جغرافیایی این حوزه های مستقل بدین صورت است:

آسیای جنوبی و حوزه هند و پاکستان:

این منطقه شامل کشمیر،پاکستان، بنگلادش، هند و افغانستان؛فرماندهی این حوزه بعهده امین الحق مشهور به مجاهد خالص،است که برفعالیتهای شبکه جهادی محلی نظارت دارد،این شبکه ها عبارتند از :

سپاه محمد به فرماندهی ؛مولوی مسعود ازهر
جنبش مبارزان کشمیری به فرماندهی ؛سید صلاح الدین
جماعت اسلامی کشمیر به فرماندهی؛ عبدالرشید الترابی
لشکر جنگوی در پاکستان
لشکر طیبه
حرکت جهاد اسلامی بنگلادش
آسیای مرکزی و قفقاز :

این منطقه شامل کشورهای ازبکستان، چین، گرجستان، شرق و جنوب چین می باشد، فرماندهی این حوزه بر عهده طاهر یولداشیف، است که این شبکه ها عبارتند از :

جنبش اسلامی ازبکستان که خود یولداشیف موسس آن است.
سازمان مجاهدین عرب چچن، موسس این سازمان “امیر خطاب” بود که پس از کشته شدن وی ابوالولید عبدالعزیز الغامری، فرماندهی این سازمان را بر عهده گرفت .
شبکه التوحید و الجهاد در منطقه بنکیسی گرجستان به فرماندهی ابو العیه
جنبش جهادی ایغورها که در استان سین کیانگ چین ، استقرار یافته و اوجیماندی عباس فرماندهی آن را بر عهده دارد.

جنوب شرقی آسیا :

این منطقه شامل کشورهای اندونزی، مالزی و فیلیپین است.

قبلا رضوان عصام الدین مشهور به حنبلی، از سوی القاعده به سمت فرماندهی این حوزه انتخاب شده بود که پس از دستگیری وی در تایلند در سال 2002 نزدیکترین فرد به وی، سرهنگ سومیرو، مشهور به ذوالقرنین، زمام امور را به دست گرفت، وی هم اکنون بر پنج گروه محلی نظارت دارد :

جماعت اسلامی اندونزی

که موسس این گروه ابوبکر بابشیر ،است که به دلیل کهولت سن در سال 1994 رهبری را به حنبلی واگذار کرد، پس از بازداشت وی نیز، فردی به نام ذوالقرنین که به نابغه مشهور و از نزدیکان او است، رهبری این گروه را بر عهده گرفت، نابغه کسی است که در اکتبر 2003 عملیات بمب گذاری بالی، را برنامه ریزی و هدایت کرد.

گروه سرباز جهادی اندونزی

این کشور از مدت ها پیش آماج تروریسم و گروههای تندروی اسلامی بوده است، مقامات اندونزیایی اخیرا اعلام داشته اند که در ژوئیه سال 2001، پنج تن از اعضای القاعده با هدف حمله به سفارتخانه آمریکا وارد این کشور شده اند. در همان زمان دولت بوش بی درنگ نیروهایی را از تیم دلتا به جاکارتا فرستاد تا به حفظ امنیت بپردازند.

جنبش ابوسیاف فیلیپین

جبهه اسلامی آزادیبخش مورو در فیلیپین جماعت اسلامی مالزی به رهبری یزید صفعت، فعالیت می کند.

گفته می شود برخی از اعضای مظنون به داشتن ارتباط با القاعده آزادانه به کشور مالزی رفت و آمد داشته اند. مظنون اصلی شخصی به نام یزید صفعت است که مقامات دولتی مالزی مجبور شدند تحت قانون امنیت داخلی و به اتهام ارتباط با القاعده، وی را بازداشت نمایند، گزارش شده که وی یکی از شخصیتهای کلیدی در گسترش شبکه القاعده در منطقه جنوب شرق آسیا بوده است. رهبر گروه سرباز جهادی اندونزی جعفر ابوطالب، رهبر گروه جنبش ابوسیاف فیلیپین عبدالرزاق جنجلانی، مشهور به ابوصبایا، و رهبر جبهه اسلامی آزادیبخش مورو اوستافا زاریف گولابی، می باشد.در کشور فیلیپین، گروه ابوسیاف مهمترین و معروف ترین گروه اسلامی است که با گروگانگیری خارجی ها و درخواست های بعد از آن مشهور شده اند، این گروه که ایالات متحده به عنوان سازمان تروریستی یاد می کند، توسط یکی از متحدین اسامه بن لادن به نام جمال خلیفه ، بنیانگذاری شد، از سویی گروه دیگری به نام جبهه اسلامی آزادیبخش مورو ، نیز با اینکه بازتاب رسانه ای اندکی دارند ولی خطر به مراتب بیشتری را صادر می کند، اعضای این جبهه همراه با گروه ابوسیاف آموزشهایی را درافغانستان دیده اند.

خاورمیانه و خلیج فارس :

این منطقه شامل کشورهای عربستان سعودی، یمن، کویت، عراق، اردن، ترکیه و لبنان است.

از گروههای فعال این حوزه می توان به این موارد اشاره نمود :

انصار القاعده در جزیره العرب عربستان
سازمان سلفیون کویت
انصار القاعده دریمن.
گردانهای جند الیمن
جماعت توحید و جهاد در عراق
جنبش انصارالاسلام در عراق
ارتش اسلامی در عراق
جنبش سلفیه اردنی
عصبه الانصار در لبنان

جبهه اسلامی سواران شرق بزرگ در ترکیه.

در ابتدا عبدالرحیم الناشری ،از سوی القاعده به سمت فرماندهی این حوزه منصوب شد ولی پس از دستگیری وی در امارات توسط CIA، در سپتامبر 2002،سالم طالب سنان الحارثی؛ مشهور به ابوعلی، رهبری این سازمان را بر عهده گرفت، در نوامبر 2003 با موشک هواپیمایی بدون سرنشین آمریکایی موسوم به پریداتور، دریمن به قتل رسید ومحمد حمدی الاهدل ، جایگزین وی شد. هنوزمشخص نیست که آیا الاهدل دردرگیری با حکومت یمن در استان ابین کشته یا مخفی شده است .

با این حال برخی کارشناسان معتقدند که فردی مراکشی به نام عبدالکریم المجاطی ، جایگزین وی بوده است المجاطی جزء افراد تحت تعقیب نیروهای امنیتی عربستان بود و بنابر برخی اطلاعات بدست آمده وی در انفجارهای ترکیه دست داشته است و عضو اصلی شبکه سازماندهی داوطلبان اروپایی جهاد در عراق بوده است، المجاطی درپی تعقیب و گریز با نیروهای امنیتی عربستان به همراه چهارده تن از همرزمانش در آوریل 2005 به قتل رسید، هنوز مشخص نیست جایگزین او کیست.از سویی دیگر یمن در حال تبدیل شدن مجدد به یک میدان مبارزه جهادگرایان و پایگاه عملیاتی منطقه ای بالقوه برای القاعده در راستای برنامه ریزی حملات داخلی و خارجی و آموزش تروریست ها و تسهیل رفت و آمد عاملان این گروه می باشد.

رهبران القاعده، توانسته اند از القاعده در یمن وحضور رو به رشد جهادگرایان خارجی برای تکمیل برنامه عملیاتی خارجی خود و ارتقای آشوب در عربستان سعودی استفاده کنند، القاعده یمن فقط تا سال 2008 میلادی حدود بیست حمله را علیه آمریکا در غرب و اهدافی دیگر در یمن انجام داده است که بیشترین آن از سوی بخش گردانهای جندالیمن صورت گرفته است.در کشور عراق نیز سازمان قاعده الجهاد ،در سرزمین بین النهرین معروف به القاعده عراق یکی از مهم ترین گروههای شورشی بنیادگرای حاضر در عراق است که در بیشتر دنیا به عنوان گروهی تروریستی شناخته می شود، در حالی که از زمان اشغال عراق این گروه در حال عملیات تروریستی و بمب گذاریهای تروریستی است، ولی بیشتر از اینکه نیروهای آمریکایی را مورد هدف قرار دهند، نیروهای عراقی وهمچنین غیر نظامیان این کشوررابه قتل رساندند. القاعده عراق در تلاش برای اتحاد افراط گرایان سنی در عراق توسط مجلس شورای مجاهدین سازمانی در سایه و شامل گروه های مختلف تروریست سنی در عراق تشکیل شد، برآورد می شود که اعضای القاعده عراق بین دو تا چهارهزارنفر میباشد که بخش اعظم آنهااز گروههای افراط گرای سنی در عراق هستند، زمانی که ابوایوبالمصری جایگزین ابومصعب الزرقاوی شد حملات خود را تحت عنوان مجلس شورای مجاهدین ترتیب می داد، اگر چه حداقل نود درصد اعضای القاعده عراق، عراقی هستند ولی احتمالا اکثریت رهبران ارشد القاعده عراق، خارجی هستند. القاعده عراق، احتمالا بودجه خود را از سوی احیاءکنندگان در طیفی از تجار تا عوامل جنایتکار، از خاورمیانه، اروپا، طرفداران آن در عراق و دیگر افراط گرایان بین الملل در سراسر جهان دریافت می نماید.القاعده عراق را می توان اصلی ترین بازیگر غیر دولتی در عراق پس از حمله آمریکا به این کشور به حساب آورد، این گروه با رویکردی مسلحانه و خشونت آمیز بعد از حمله آمریکا دراین کشور ظهور پیدا کرده است ولی با گذشت چند سال و به ویژه از سال 2007، القاعده عراق به تدریج به سمت ضعف و افول رفت. اهداف استراتژیک القاعده عراق، منعکس کننده تعصبات فرقهای خشونت بار بنیانگذار آن، و همچنین دغدغه های جهانی حامیان آن است، برای زرقاوی و رهبری ارشد القاعده اهمیت عراق در نقش آن به عنوان سرپلی برای جهادی های جهانی بود که درکانون جهان اسلام واقع شده است، الظواهری، که از مدتها قبل در پی هدف کسب پایگاههای سرزمین امنی برای جهاد بود، منازعه ای مرحله ای را پیش بینی کرد که با اخراج صلیبی ها از عراق و در نتیجه ایجاد سرزمین اولیه برای خلافت در غرب آغاز می شود.هدف اصلی القاعده در عراق استفاده از خاک این کشور به عنوان پایگاهی برای ایجاد تدریجی و چند مرحله ای خلافت اسلامی بود، اقدامی که نظم منطقه ای و در مرحله بعدی نظم بین المللی را با چالشها و تغییراتی مواجه می ساخت. پس از اقدامات نظامی، امنیتی و اطلاعاتی آمریکا و دیگر کشورها در جریان جنگ علیه تروریسم پس از حملات 11 سپتامبر توانایی جذب نیرو و بسیج القاعده تا حدود زیادی کاهش یافت، بیانیه ها واظهارات سران القاعده مثل : بن لادن و ظواهری جنگ در عراق را یک فرصت بی نظیر برای جنبش جهاد جهانی به منظور دگرگونی و شکست آمریکا و گسترش منازعه به کشورهای همسایه مثل، سوریه، لبنان و صحنه منازعه اسرائیلی – فلسطینی می دانند.

بن لادن مقاومت و شورش در عراق را به عنوان نبرد محوری در جنگ جهانی یاد میکند که ائتلاف مسیحی – صهونیستی علیه امت اسلامی شروع کرده است او در این خصوص میگوید :

همه دنیا این جنگ را به تماشا نشسته اند و دو طرف یعنی امت اسلامی وآمریکا دراین جنگ حضور دارند.این همه پیروزی و شکوه است و هم بدبختی و تحقیر .ظهور القاعده در عراق پس از حمله آمریکا به این کشور در نتیجه عوامل و مولفه های مختلفی صورت گرفت، حضور نیروهای آمریکایی در عراق، انگیزه مناسبی برای ورود جنگجویان سلفی به این کشور در جهت مبارزه با این نیروها بود.

القاعده عراق که اهداف استراتژیک مانند استفاده از عراق برای ایجاد خلافت و برهم زدن نظم موجود منطقه ای را دنبال می کند، از استراتژی ایجاد جنگ فرقه ای داخلی و منطقه ای در عراق بهره برد و در این راستا در ایجاد خشونت فرقه ای در عراق تا حدی موفق بود.

اهداف القاعده درعراق ابعادی منطقه ای و جهانی داشته، سنی های عراق تنها در چهارچوب معادلات قدرت داخل عراق خواستار جایگاه برتری بودند.

مغرب عربی و مدیترانه ای :

این منطقه شامل 10 دولت اروپایی و شمال آفریقایی از قبیل آلمان، فرانسه، بریتانیا، هلند، بلژیک، اسپانیا، الجزایر، تونس، مراکش و لیبی می باشد.

اگروه سلفی دعوت و جنگ درالجزایر
گروهی مسلح اسلامی در مراکش
سازمان صراط مستقیم در مراکش
جماعت هجرت و تکفیر در مراکش
جماعت اسلامی جنگجویان درمراکش
جماعت اسلامی جنگجویان در لیبی
جماعت اسلامی جنگجویان تونس
سازمان سنت والجماعه تونس
جبهه اسلامی تونس

ودراروپا، سازمان انصار شریعت ،درلندن مستقراست.

رهبران این گروههای فعال در کشورهای مذکور بدین صورت است که رهبر مربوط به گروه سلفی دعوت و جنگ درالجزایر، ابومصعب عبدالودود ، است وی سومین فردی است که پس از حسن خطاب که مؤسس گروه و جانشین او به نبی صحراوی، مشهور به ابوابراهیم مصطفی، از سوی القاعده به فرماندهی این گروه منصوب شد، سازمان صراط مستقیم مراکش به رهبری میلودی ذکریا، فعالیت میکند، این گروه در جماعت هجرت و تکفیر مراکش به رهبری داوودمخملی، فعالیت می کند، گروه جماعت اسلامی جنگجویان درمراکش نیز توسط عبدالکریم المجاطی ،تاسیس شد، اخیرا سازمان مبارزه با تروریسم مراکش محمد الکربوزی، پناهنده ناراضی مراکش در لندن را به عنوان رهبر جدید این سازمان معرفی کرده، وی به شدت این اتهام را رد کرده است.

جماعت اسلامی جنگجویان لیبی، توسط محمد بن فاضل ،تاسیس گردید و اکنون رهبری آن به عبدالله الصادق ،سپرده شده است، گروه تروریستی جماعت اسلامی جنگجویان تونس به رهبری طارق معروفی ،به شعبه های خود در بلژیک و ایتالیا نظارت دارد، معروفی اکنون در بروکسل زندانی است و در نهایت گروه سازمان سنت والجماعه تونس به رهبری نواز طرابلسی، که او نیز در بروکسل زندانی است، این سازمان بر شعبه های بلژیک و هلند نظارت دارد و جبهه اسلامی نیز به رهبری علی بن طاهر،که اکنون در تونس زندانی است فعالیت می کند، و سازمان انصار شریعت در لندن به رهبری ابو حمزه مصری، اقدامات خود را ساماندهی می نماید.درهر صورت، ارتباط باسایر جریانهای اسلامگرای سلفی در جهان گسترش یافته است که به عنوان نمونه می توان اشاره نمود که القاعده درارتباط با مصطفی ستمریم ناصر، که سوری الاصل میباشد حرکت میکند. وی یکی از مهمترین نظریه پردازان گروه های جهادی افراط گرا در دوران بعد از یازده سپتامبر است. وی حملاتی نظیر بمبگذاری کازابلانکا ، مادرید و لندن ،را طراحی کرده است، او در سالهای1987 برای شرکت درجنگ افغانستان علیه روسها به پاکستان آمد و سپس درافغانستان آموزش دید وبا بن لادن آشنا شد و به شورای رهبری القاعده پیوست.این شبکه تروریستی القاعده در کشورهای مختلف ریشه دوانده است و همچنین گروه های افراطی و خرابکار دیگری را نیز هدایت و راهبری می کند و به دوام و قوام همه آنها کمک می کند، القاعده، در کشورهای سودان، اتیوپی، اریتره، جیبوتی، سومالی، کنیا، تانزانیا و اوگاندا نیز فعالیت می کند ودر آنها نیز سعی دارد به اهداف خود برسد.

دولت سودان که در سال 1989 قدرت را در خارطوم بدست گرفت، حمایت قابل توجهی را از جبهه اسلامی ملی به رهبری حسن الترابی، کسب کرد, این جبهه بلافاصله هیئتی را برای دیدار با بن لادن اعزام و از القاعده خواست در سودان پایگاهی داشته باشد، بن لادن ، نیزگروهی را برای دیدار با سران جبهه اسلامی ملی به خارطوم فرستاد تا شرایط حضورالقاعده در این کشور را بررسی کنند.

بین سالهای 1989 واواخر 1991 القاعده اکثر مبارزان آموزش دیده و با تجربه خود به تعداد هزار تا هزار و پانصد نفر را به سودان اعزام کرد، وی سپس دراواخر سال 1991 به پیروانش در سودان پیوست.

بن لادن در حدود 30 نوع فعالیت را در طیفی از کشاورزی تا ساختمان سازی درسودان اجراکرد، در سال 1994 ترور نافرجامی علیه بن لادن صورت گرفت که وی آن را به عربستان نسبت داده سپس مبارزه خود علیه سعودی ها را شدت بخشیده، در اوایل سال 1996 سودان نگران وضعیت ضعیف روابط خود با آمریکا شد و از این کشور خواست تا مشخص سازد برای بهبود روابط با این کشورچه اقداماتی را باید انجام دهد، آمریکا از سودان خواسته بود اسامی، تاریخ ورود، خروج، مقصد و نیز اطلاعات گذرنامه ای مجاهدینی که بن لادن به سودان آورده بود را به آنها تحویل دهد.

سودان نیز در واکنش به این موضوع فراتر از درخواستها رفته و در اواسط ماه می 1996 بن لادن را اخراج کرد.

تا زمانی که بن لادن پایگاههایی را در سودان داشت و از همکاری و حمایت دولت سودان برخوردار بود القاعده تهدیدی برای این کشور محسوب نمی شد. به دنبال اخراج القاعده، همکاری دولت سودان با ایالات متحده، رابطه میان سودان و القاعده از وضعیتی نامشخص برخوردارگردید.

اگر قصدمان بررسی موردی حضور القاعده دربرخی کشورها و مناطق از جهان باشد می توانیم بدین صورت بیان نماییم که القاعده دراتیوپی نیز حضور داشته، به صورتی که کشور اتیوپی تا حد بسیار زیادی در مقابل اسلام سیاسی مقاوم بوده و حملات نسبتا کمی را از سوی گروه های مرتبط با القاعده تجربه کرده است، اکثر حملات مرتبط با القاعده دراتیوپی توسط اتحاد اسلامی، دراوایل دهه 1990 صورت پذیرفته است، اتحاد اسلامی شماری حملات رادراتیوپی انجام داد و طی تروری نافرجام وزیر حمل و نقل این کشور را در سال 1996 درآدیس آبابا به شدت مجروح کرد، درسال 1996 حملات فرامرزی اتیوپی علیه مقرهای اتحاد اسلامی در لوق وبولوحاوا ، این سازمان را بشدت تضعیف کرد.

القاعده در کشور کنیا نیز حضور به هم رسانده است کنیا با شدیدترین حملات القاعده مواجه بوده است. القاعده همچنان هسته های خود در کنیا را حفظ کرده است .افراطیون اسلامی پیشرفت اندکی در کنیا داشته و نسبت به جذب تعدادی فراتر از انگشتان دست از سوی القاعده در این کشور تردید دارد، القاعده تنها به تعداد انگشتان دست ازعاملان خود ومحیطی مستعد برای فعالیت های تروریستی موفق نیاز بود.همچنین در تانزانیا نیز، انفجار سفارت ایالات متحده دردارالسلام دراوت 1998 مقامات آمریکایی و تانزانیایی را به اتخاذ نگاهی دقیق تر نسبت به حضورالقاعده دراین کشور واداشت. شواهد موجود نشان می دهد که القاعده درسطح گسترده ای درگیرتجارت تانزانیت، در تانزانیا وفروش آن در نیویورک بوده است،انفجار سفارت آمریکا در دارالسلام به کشته شدن یازده نفر و زخمی شدن هشتاد و پنج نفر دیگر منجر شد که اکثرآنها نیزتانزانیایی بوده اند.

منبع

میرزاپور،رسول(1393)، نقش مباني فكري و عقيدتي القاعده در اقدامات تروريستي در جهان،پایان نامه کارشناسی ارشد،روابط بین الملل،دانشگاه آزاداسلامی زنجان

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید