ملاکهایDSM-IV-TR    

بطورسنتی برای این که تعیین شودآیاکسی  به ماده ای معتاد است، پیدایی یک نشانگان ترک جسمانی ضروری بوده است. برای مثال چندین سال قبل تصور نمی شد که کوکایین اعتیادآور باشد، زیرا برای مصرف کنندگان آن در مدت پرهیز از مصرف این دارو، دچار نشانگان ترک آشکار نمی شدند امروز علایم جسمانی اعتیاد هنوز هم ضرورت دارد ولی برای تشخیص ضروری نیستند.

این ملاک ها سه ویژگی اساسی دارند:

• فقدان کنترل بر مصرف مواد
• اختلال در عملکرد روزمره و مصرف مستمرماده، به رغم پیامدهای نامطلوب
• سازگاری جسمانی یا هیجانی ماده، مثلاً ایجادتحمل یا نشانگان ترک.

بین سوء مصرف مواد و اعتیادتفاوت وجود دارد. مصرف ماده ای که خلق و رفتار را تغییر می دهد لزوماً سوء مصرف مواد تلقی نمی شود مگر آنکه عملکرد مصرف کننده را به  طرزی منفی تحت تأثیر قرارمی دهد. مشکل فردفقط موقعی اعتیادتلقی می شودکه نشانه های مرضی جسمی ترک یا تحمل نسبت به ماده مخدر وجوددارد .

طبقه بندی انواع مواد

در حال حاضر در بخش وابستگی  و سوء مصرف مواد، واژه مواد می تواند به یک داروی قابل سوء مصرف، داروی تجویزشده یا یک سم اطلاق شود. مواد بحث شده به چندگروه طبقه بندی شده اندکه  عبارتنداز:

موادافیونی

موادافیونی شامل افیونهای طبیعی؛ مانندمورفین، افیونهای نیمه صناعی؛ مانندهرویین و افیونهای مصنوعی دارای عمل شبیه به مورفین؛ مانندکدیین، هیدرومورفین، متادون، اوکسی کدون، مپریدین و فنتانیل  است. داروهایی مانند پنتازوسین  و بوپرنورفین نیز که هر دو تاثیرات موافق(آگونیست) و مخالف(آنتاگونیست) افیونی دارند، از این طبقه مواد محسوب  می شوند زیرا ویژگی های موافق آنها اثرات فیزیولوژیایی و رفتاری مشابه آگونیستهای افیونی کلاسیک ایجاد می کنند. موادافیونی را به عنوان داروهای درد زدا، بیهوش کننده، ضداسهال، یا ضدسرفه تجویز می کنند. هرویین شایعترین داروی مورد مصرف در این گروه از مواد است و معمولاً به صورت تزریقی مصرف می شود ولی در این حال وقتی هرویین بسیارخالص در دست باشدآن را دودکرده یا  استنشاق می کنند. فنتانیل را تزریق می کنند ولی موادضدسرفه و ضداسهال را به صورت خوراکی مصرف می کنند و سایرموادافیونی نیز هم به صورت تزریقی و هم خوراکی مصرف می شوند.

موادآرامبخش، خواب آور یا ضداضطراب

موادآرامبخش، خواب آور یا ضد اضطراب شامل بنزودیازپین ها، داروهای شبه بنزودیازپینی مانند زولپیدم  و زالپلون کارباماتها مانندگلوته تیمید، مپروبامات؛ باربیتوراتها(مانند سکوباربیتال) و خواب آورهای شبه باربیتوات(مانندگلوته تیمید، متاکوالون) است. این طبقه از موادشامل همه داروهایی است که به عنوان خواب آوارتجویز  می شوند و نیز تقریباً همه داروهای تجویزی ضد اضطراب را شامل می شود. داروهای ضداضطراب غیر بنزودیازپینی(مانند با سپیرون، ژپیرون) جزو این طبقه محسوب نمیشوند. بعضی از داروهای مربوط به این طبقه مصارف بالینی مهم دیگری نیزدارند؛مانند داروهای ضدتشنج. این داروها مانند الکل کندکننده مغزبوده و می توانند باعث اختلالهای مشابه ناشی از مواد و اختلالهای مصرف موادگردند. مقادیر زیاد داروهای آرامبخش، خواب آور یا ضداضطراب به ویژه اگر همراه با الکل مصرف شوند می توانند مرگ آور باشند. این داروها را می توان هم با نسخه پزشک هم از منابع غیرقانونی  به دست آورد. گاهی اوقات کسانی که این داروها را با نسخه تهیه می کنند احتمال داردآنها را مورد سوء مصرف قرار دهند و برعکس آن، بعضی از افرادی که این مواد را ازبازارسیاه به دست می آورند به آنها وابستگی یا سوءمصرف پیدا نمی کنند. داروهایی که آغاز عمل سریع و یا مدت اثرکوتاه تا متوسطی دارند ممکن است بیشتر در معرض سوءمصرف قرارداشته باشند .

توهم زا

این گروه از مواد متنوع شامل ارگوت  و ترکیبهای مربوط به آن؛ مانند اسیددی اتیل آمیدلایسرجیک یاLSD و دانه های نیلوفر,  فنیل الکیل آمینها مانند مسکالین، دی متوکسی، متیل آمفتامین هم نامیده می شود، ایندول آلکالوییدها, مانند سایلوسایبین، یادی متیل تریپتامین و سایر ترکیب های گوناگون است. این گروه شامل فن سایکلیدین و حشیش و ترکیب های فعال آن مانند دلتا نمی شود. هرچند این مواد می توانند اثرات توهم زا ایجادکنند ولی جداگانه مورد بحث قرارگرفته اند زیرا از نظر سایر تأثیرات روانی و رفتاری تفاوتهای چشمگیری دارند. موادتوهم زا را معمولا به صورت خوراکی مصرف می کنند .

محرکها

این گروه از داروها بعنوان محرک، ایجادکننده هیجان و انرژی است و موجب تحریک فعالیت سلسله مرکزی اعصاب می گردد. این داروها معمولاً برای افزایش هوشیاری، ایجادتحمل زیاد برای بیدار ماندن به مدتی طولانی، جهت کنترل اشتها و ایجاداحساس نشاط به کار می رود. این گروه داروها در پزشکی مصرف محدودی دارند، محرک ها می توانند ایجاد وابستگی شدید روانی کنند. بطورمثال وابستگی که بوسیله کراک  ایجاد می شود، سریع ترین و قوی ترین وابستگی است که معتادحتی نمی توانند برای مدت کوتاهی آن راکنار بگذارد و باید مرتباً درحال استعمال آن باشد. مشهورترین مواد و ترکیبات اعتیادآور این گروه آمفتامین ها و فرآورده های کوکا است.

منبع

نظرآبادی،محمد(1393)،اثربخشی روش ماتریکس برکاهش رفتارهای پرخطرجنسی مردان معتاد،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی بالینی،دانشگاه آزاداسلامی کرمانشاه

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید