مفهوم سرمایه اجتماعی

برای تبیین سرمایه اجتماعی، محققانی نظیر پاتنام( 2007) و کلمن(2009) سرمایه اجتماعی را به منزله دارایی جوامع در نظر می‌گیرند؛ به‌طوری که مشارکت بیشتر در جامعه منجر به شبکه محکم تری از تعاملات اجتماعی و اعتماد بیشتر به یکدیگر می‌شود، اما همان اثرات باید در افرادی هم که در آن جوامع زندگی می‌کنند، قابل مشاهده باشد. یعنی سرمایه اجتماعی به صورت یک رابطه دوجانبه محکم، بین سطوح مشارکت مدنی و اعتماد بین فردی، خود را نشان می‌دهد؛ به‌طوری که هرچه مشارکت شهروندان در جوامع شان بیشتر باشد، آنها بیشتر می‌آموزند تا به همدیگر اعتماد نمایند و هر چه اعتماد بین آنهابیشتر باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که در امور جوامع خود مشارکت نمایند. همچنین افرادی که به یکدیگر اعتماد می‌کنند به نهادهای دولتی نیز اعتماد بیشتری دارند.

به گفته فاین (2001) منظور از سرمایه اجتماعی انسجام درونی فرهنگی و اجتماعی جامعه، هنجارها و ارزش‌های حاکم برتعاملات فی ما بین مردم و نهادهایی است که این هنجارها و ارزش‌ها در آن جریان می‌یابد. مروری بر منابع مربوط به بحث ” سرمایه اجتماعی” کلمن(2009)، بوردیو(1986)، پاتنام(2007) و فوکویاما(2000) نیزنشان می‌دهد که مفهوم ” سرمایه اجتماعی” معطوف به کنش اجتماعی بوده و سرمایه اجتماعی در واقع توانایی گسترش کنش است و آن را غنی می‌سازد و به تعبیری منبع کنش اجتماعی محسوب می‌شود. بنابراین، سرمایه اجتماعی بر کنش میان انسانها تمرکز دارد؛ کنشی که در تمام لحظات زندگی انسان وجود دارد و رفتار و نگرش‌های وی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 به اعتقاد کوپر و همکاران(1999) سرمایه اجتماعی را می‌توان بخشی از ثروت ملی به حساب آورد که بستر مناسبی برای بهره برداری از سرمایه انسانی و فیزیکی(مادی) و راهی برای نیل به موفقیت و توسعه اجتماعی و اقتصادی قلمداد می‌شود. هیچ مجموعه انسانی، بدون سرمایه اجتماعی نمی‌ تواند اقدامات مفید و هدفمندی انجام دهد. سرمایه اجتماعی همانند سایر اشکال سرمایه مولد است؛ یعنی تحقق اهداف معینی را که در نبودش محقق نمی‌ شوند، امکان پذیر می‌گرداند. هیچ فردی به تنهایی مالک این سرمایه نیست. سرمایه اجتماعی، دارای دو جزء اعتماد و پیوند است که با تقویت آن فرآیند توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تسهیل می‌شود.

سرمایه اجتماعی عبارت است از شبکه روابط اجتماعی که منسجم کننده تعاملات انسانها با یکدیگر و سازمانهاست. این سرمایه مجموعه مفاهیمی‌ است همچون اعتماد متقابل، پذیرش رقابت منصفانه، همکاری، در نظر داشتن منافع جمعی، مشارکت، قانون پذیری، مسئولیت پذیری و… که امروزه در ادبیات توسعه و جامعه شناسی توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. سرمایه اجتماعی مفهومی‌ است که از بین هزاران کنش متقابل هر روز مردم به وجود می‌آید. پدیده ای است که بین افراد یا ساختارهای اجتماعی خاص قرار ندارند بلکه در بین مردم و با شکل گیری پیوند و شبکه‌های اجتماعی مردم بر مبنای اصول اعتماد، معامله متقابل و هنجارهای کنش به وجود می‌آید.

از نظر پاتنام(2007) مفهوم سرمایه اجتماعی در اوایل قرن بیستم برای نشان دادن حسن نیت و حسن تفاهم، رفاقت، دوستی و همدردی منبعث از معاشرت و تبادلات اجتماعی معرفی شد. سرمایه اجتماعی به وسیله وجود روابط متقابل شخصی نزدیک در میان افراد، و از ماهیت روابط شخصی آنها پدیدار می‌گردد. آن بر خلاف سرمایه انسانی و دارایی‌های سنتی سازمان، منحصر به فرد است و به وسیله روابط اجتماعی، و به عنوان پیامد و نتیجه این روابط توسعه می‌یابد. روابطی که افراد در طی زمان در ایجادش با همدیگر سرمایه گذاری می‌کنند. پس سرمایه اجتماعی در افراد یا سازمانها وجود ندارد، بلکه در روابطی نهفته است که فرد یا سازمان با افراد دیگر یا سازمانهای دیگر برقرار می‌کند و از طریق این روابط می‌توانند به منابع تجمیع شده ای مانند اطلاعات، ایده‌ها، هدایت و رهبری، فرصت‌های کسب و کار، سرمایه مالی، قدرت، حمایت عاطفی، حسن نیت، اعتماد و همکاری دسترسی پیدا کنند، و از طریق توسعه و افزایش تأثیرات سرمایه اجتماعی می‌توانند به موفقیت‌هایی در کسب و کارشان نایل شوند.

اگر سرمایه انسانی آن چیزی باشد که انسان می‌داند(مجموعه دانش، مهارت و تجارب) پس دسترسی به سرمایه اجتماعی به کسانی که یک فرد می‌شناسد بستگی دارد، یعنی اندازه، کیفیت و تنوع شبکه‌های کسب و کار و شبکه‌های ارتباطی شخصی که انسان در آن مؤثر است، اما فراتر از آن سرمایه اجتماعی به کسانی که انسان نمی‌ شناسد نیز بستگی دارد، البته اگر به ‌طور غیر مستقیم و به وسیله شبکه‌ها با آنها در ارتباط باشد.به اعتقاد فیلد (2003) نکته مهمی‌ که در مفهوم سرمایه اجتماعی وجود دارد این است که همه متفکران در تعریف سرمایه اجتماعی بر قدرت شبکه‌ها تأکید دارند.همچنین در همه تعاریف سرمایه اجتماعی از اعتماد به عنوان جزء اصلی آن نام برده شده است.

منبع

نویدی، پرویز(1394)، بررسی رابطه بین رهبری خدمتگزار با سرمایه اجتماعی با تاکید بر نقش میانجی معنویت در محیط کار در میان کارکنان بانک کشاورزی استان همدان، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه بوعلی سینا همدان.

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید