مفهوم تاب آوری

تاب آوری اشاره به فرایندی پویا دارد که انسان ها در زمان مواجهه با شرایط ناگوار یا ضربه های روحی به صورت رفتار انطباقی مثبت از خود نشان می دهند ، تاب آوری به قابلیت تطابق انسان در مواجهه با بلایا یا فشارهای جانکاه، غلبه یافتن و حتی تقویت شدن به وسیله آن تجارب اطلاق می شود. این خصیصه با  توانایی درونی شخص و مهارت های اجتماعی و تعامل با محیط حمایت می شود، توسعه می یابد وبه عنوان یک ویژگی مثبت متبلور می گردد .خود تاب آوری، توانایی سازگاری سطح کنترل بر حسب شرایط محیطی می باشد، افراد خود تا آوری دارای رفتارهای خود شکنانه نیستند، از نظر عاطفی آرام هستند و توانایی تبدیل شرایط استرس زا را دارند .

 تاب آوری به عنوان یکی از سازه های اصلی شخصت برای فهم انگیزش هیجان و رفتار، مفهوم سازی شده است، تاب آوری تنها پایداری در برابر آسیب ها با شرایط تهدید کننده نیست وحالتی انفعالی در رویارویی با شرایط خطرناک نمی باشد، بلکه شرایط  فعال و سازنده در محیط پیرامونی خود است. می توان گفت تاب آوری توانمندی فرد در برقراری تعادل زیستی, روانی، در شرایط خطرناک است. علاوه بر این تاب آوری نوعی ترمیم خود با پیامد های مثبت هیجانی، عاطفی و شناختی است .

هنگامی که فاجعه از سر می گذرد و نیازهای اولیه انسانی تامین می گردد، آن گاه تاب آوری به ظهور می رسد. در نتیجه فرایند تاب آوری، اثرات ناگوار، اصلاح یا تعدیل می شوند و یا حتی ناپدید می گردد . تاب آوری یکی از مفاهیم مهم حوزه سلامت است که در جلوگیری از بروز و تشدید آسیب های جسمی وروان شناختی نقش بسزایی ایفا می کند. ارتقاء تاب آوري منجر به رشد افراد در به دست آوردن تفکر و مهارت هاي خود مدیریتی بهتر و دانش بیشتر میشود. همچنین تاب آوري با روابط حمایتی والدین، همسالان و دیگران و همچنین با باورهاي فرهنگی و سنتی به افراد براي مقابله با ضربه هاي غیر قابل اجتناب زندگی کمک تاب آوري در انواع رفتار ها، افکار و اعمال میتواند آموخته شود .میکند و آن را میتوانید در سراسر دوره ي زندگی توسعه دهید. در فرهنگ لغت، تاب آوري  معادل واژه انگلیسی کلمه است. خاصیت کشسانی، بازگشت پذیري و ارتجاعی معنا شده است، ولی در متون بهداشت روانی تاب آوري معادل گویاتري است.

از علم فیزیک گرفته شده است و به ریشه تاب آوري معنی جهیدن به عقب است. در واقع افراد تاب آور قادر هستند به عقب بجهند. آنها توانایی زنده ماندن و حتی غلبه بر ناملایمات را دارند. تاب آوري میتواند باعث شود که فرد پیروزمندانه از رویدادهاي ناگوار بگذرد و علیرغم قرار گرفتن در معرض تنش هاي شدید، شایستگی اجتماعی، تحصیلی و شغلی او ارتقا یابد. تاب آوري نوعی ویژگی است که از فردي به فردي متفاوت است و میتواند به مرور زمان رشد کند یا کاستی یابد. تاب آوري به معناي توانایی مقابله با شرایط دشوار و پاسخ انعطا ف پذیر به فشارهاي زندگی روزانه است. تاب آوري، استرس را محدود نمی کند، مشکلات زندگی را پاك نمی کند، بلکه به افراد قدرت می دهد تا با مشکلات پیش رو مقابلۀ سالم داشته باشند، بر سختی ها فائق آیند و با جریان زندگی حرکت کنند. برخی افراد به طور طبیعی داراي این ویژگی هستند، اما خبر خوب این است که این ویژگی در انحصار عده اي معدود نیست و به نظر متخصصان، سایر افراد نیز قادرند تاب آوري را بیاموزند و آن را ارتقاء دهندتاب آوري توانایی یا پیامد سازگاري موفقیت آمیز با شرایط استرس زا و چالش برانگیز است. به بیان دیگر فرد تاب آور یعنی کسی که در برقراي تعادل زیستی روانی در شرایط دشوار توانمند است.

البته معناي تاب آوري فقط این نیست که در برابر آسیب ها یا شرایط تهدید کننده پایدار بمانیم و در رو به رو شدن با شرایط خطرناك حالتی انفعالی داشته باشیم، بلکه در عمق معناي آن شرکت و حضور فعال و سازنده ي ما در محیط پیرامونمان نیز مد نظر است. برخی روان شناسان باور دارند که تاب آوري بازپشت به تعادل اولیه یا رسیدن به تعادل سطح بالاتر در شرایط تهدید کننده است و از این روست که سازگاري موفق در زندگی را فراهم می کند.

انسان ها در برابر شرایط نامساعد، خطرها و ناملایمات معمولاً احساس بی پناهی می کنند و در بسیاري مواقع نیز سعی می کنند که در برابر خطرها و موقعیت ناگوار تحمل نمایند و نتایج غیر منتظره اي به دست می آورند. توانایی اجراي این ، جادوي رایج ، به عنوان روشی براي اندازه گیري توانایی فرد در مقابله با عوامل استرس زا و عواملی که سلامت روان فرد را تهدید می کند، تعریف کرده است.افراد تاب آور داراي رفتاراي خود شکنانه نیستند. از نظر عاطفی آرام بوده و توانایی مقابله با شرایط ناگوار را دارند. بونا ، راه هاي بدست آوردن تاب آوري را داشتن سرسختی، خود افزایی، مقابله سرکوب گرایانه، داشتن خلق و خو و احساسات مثبت می داند. براي درك تفاسیر و روش هاي مرتبط با تاب آوري، ممکن است به تمایز بین احتمال خطر و مصادیق تاب آوري نیاز داشته باشیم.

در سه دهه اخیر تحقیق کاملی در این خصوص انجام و نمونه هاي تاب آوري جمع آوري شده است . تاب آوري به عنوان قدرت یا توانایی برگشتن به زندگی اولیه و شروع وضعیت جدید از طریق کاهش فشار عصبی یا تحریف آن و جایگزینی نشاط تعریف می گردد. تاب آوري همچنین به عنوان توانایی بهبود بیماري افسردگی یا مسائلی از تاب آوري مهارتی مناسب است این دست نیز فهمیده می شود، براي پشت سرگذاشتن مشکلات زندگی حتی وقتی که شرایط نامطلوب و سخت وجود دارد، مثل اینکه شخص یک طناب قابل ارتجاع را دور مشکلات بسته که به فرد کمک می کند وقتی اوضاع بد شد آنها را به عقب بکشد و به آنها به چشم انسانها بنگرد. تاب آوري به توانایی یک انسان گفته می شود که به طور موفقیت آمیز شرایط نامطلوب را پشت سرگذارده وبا آنها تطابق می یابد و علیرغم مواجهه با مشکلات زندگی به قابلیت تحصیلی و هیجانی و اجتماعی دست می یابد . مفهوم تاب آوري طی تحقیقات سه  دهه گذشته علوم اجتماعی به مثابه یک پدیده چند بعدي شناخته شده است که در بافت هاي مختلف  اجتماعی و درونی متفاوت هستند.

در تحقیقات گذشته تاب آوري بر متغیرهایی مثل توانایی بیمار، پنهان سازي احتمال خطر و عوامل آسیب پذیر تاکید شده است . بر طبق مدل هاي ارائه شده از سوي اورال، آتروس و پاولسن، سه حوزه عملکردي براي تاب آوري تعریف و بر آنها تمرکز شده است.

• تاب آوري به عنوان یک ویژگی شخصیتی یا توانایی پیش بینی افراد در مقابل تاثیرات منفی ناملایمات و احتمال خطر فرض می شود.
• یک وضعیت روحی مثبت یا سلامت روانی مثل :درك مثبت، خود پنداري، پیشرفت تحصیلی موفقیت در وظایف و…. یا فقدان بیماري روحی روانی علیرغم وجود یا احتمال خطر تعریف می گردد.
• یک فرایند پویا که بر کنش بین متغیرهاي فردي و پیرامونی تاثیر گذاشته و در طول زمان تغییر می کند. این تعریف به دلیل چهارچوب فراگیر و تلفیق ویژگی هاي فردي با محیطی ایجاد تاب آوري بیش از تعاریف قبلی مورد توجه است.

نان هاندرسن،  تاب آوري را ترکیبی از شش عامل زیر معرفی می کند:

• فراهم سازي حمایت مهربانانه
• طراحی و ارتباط سازي براي افزایش امیدواري
• فرصت سازي براي مشارکت معنادار
• پیشاهنگی در پیوند هاي اجتماعی
• مرزبندي شفاف و سازگار
• آموزش مهارت هاي زندگی

لاتر، سیسچتی ، و بکر   و ماستن و کواتسورث  خصوصیات تاب آوري را به این شرح توصیف نموده اند:

برخورداري از تیزهوشی و مهارت عقلانی، توانائی در صمیمیت و گسستگی، توانایی در مفهوم پردازي موضوعات متعدد، دستیابی فرد به این دو اعتقاد که حق زندگی کردن دارد.برخوردار بودن از توانایی یادآوري و فراخوانی اشخاص و موضوعات خوب و نگهداري آنها ، نمادهاي خوب در ذهن، برخورداري از توانایی در لمس عواطف، بجاي این که وي هر زمان که عواطف مهم وي برانگیخته شدند، آنها را انکار یا سرکوب کند. داشتن هدف در زندگی برخورداري از توانائی جذب و استفاده از حمایت اجتماعی، برخورداري از توان در نظر گرفتن احتمالات در زندگی و استفاده مطلوب از دستورات اخلاقی جامعه مدنی. نیاز و توانایی در کمک به دیگران. برخورداري از خزانه عاطفی. کاردان و مبتکر بودن. برخورداري از دیدگاهی نوع دوستانه نسبت به دیگران. برخورداري از ظرفیت تبدیل درماندگی آسیب رسان به درماندگی آموخته شده در مجموع می توان گفت که تاب آوري فرایندي پویا است که در آن تأثیرات محیطی و شخصیتی در تعاملی متقابل بر یکدیگر اثر می گذارند.

پژوهش هاي تاب آوري الگوهاي نظري رشد انسان را که پیش از این توسط اریکسون، برونفن، پیاژه، کلبرگ، گیلیان، استینر، مزلو و پیرس مطرح شده بود مورد تأیید قرار می دهند. در تمامی این الگوهاي نظري، در حالی که بر ابعاد مختلف رشد تأکید می شود، انسانی روانی- اجتماعی- شناختی- اخلاقی- معنوي  هسته مرکزي این رویکردها را این پیش فرض تشکیل می دهد که فطرتی بیولوژیک براي رشد و کمال در هر انسان وجود دارد طبیعت خود اصلاح گري ارگانیسم انسانی که بطور طبیعی و تحت شرایط معین محیطی می تواند آشکار شود. هنگامی که فاجعه از سر بگذرد : همانگونه که ماستن , می گوید و نیازهاي اولیه انسانی تأمین گردد، آن گاه تاب آوري احتمال ظهور می یابد. مهم ترین نتیجه کاربردي برآمده از دل پژوهش هاي تاب آوري، این است که می توانیم توانمندي افراد را ارتقاء دهیم بگونه اي که آن ها به احساس هویت و کارآمدي، توانایی تصمیم گیري، هدف گذاري و باور به آینده دست یابند و از این راه بتوانند نیازهاي اولیه انسانی خود براي مهربانی، رابطه با دیگران، چالش، قدرت و معنا داري را در شرایط طاقت فرسا به عنوان کانون توجه هر گونه مداخلات پیشگیرانه، آموزشی و رشد فردي قرار دهند.

منبع

نقاش،فرشاد(1394)، نقش تاب آوری و راهبردهای نظم جویی شناختی هیجانی،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی بالینی،دانشگاه خوارزمی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید