مسئولیت پذیری اجتماعی

مسئولیت پذیری اجتماعی

روند کسب و کار های اخیر تاکید می کند که  از سازمان ها انتظار می رود فراتر از سود محوری فعالیت کنند و افزایش رفاه جامعه را در اولویت قرار دهند این بدان معنی است که بخش کسب و کار نباید فقط تابع تولید کالا و ساخت سود باشند بلکه فعالیت خود را حول  محور جامعه باید تنظیم کنند. امروزه مسئولیت پذیری اجتماعی به مراتب فراتر از حوزه فعالیت و تاثیر خود در  گذشته که  “انسان دوستی” بود  گام می نهد، مسئولیت پذیری اجتماعی در عرصه کسب و کار برای رسیدن به توسعه پایدار، در مورد ارائه راه حل های پیشگیرانه برای چالش های اجتماعی و زیست محیطی و عرصه هایی از این دست نقش و جایگاه خود را پیدا کرده است. مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان موضوع حساسیت برانگیز و رو به توجه در سال های اخیر بوده و عامل اساسی بقای هر سازمان محسوب می شود.طرفداران مسئولیت پذیری اجتماعی استدلال می کنند سازمان های  بزرگ نه تنها برای پاسخگویی به نیازهای سهامداران، بلکه برای تامین نیازهای ذینفعان از جمله جامعه، مشتریان ، تامین کنندگان ، و کارمندان باید مسئولیت پذیری اجتماعی را به عنوان کلید راهبردی در سازمان گسترش دهند.

انسان موجودی اجتماعی است که از لحظه تولد تا آخر عمر در اجتماع به سر می برد و دائماً در تعامل با انسان های دیگر می باشد. وی همواره باید یاد بگیرد چگونه در جمع زندگی کند و نیازهای خود را ارضاء نماید. این امر نیازمند به یک سری مهارت های اجتماعی است که فرد طی فرایند یادگیری و جامعه پذیری آنها را فرا می گیرد و یادگیری درست آنها می تواند منجر به شکل گیری مسئولیت پذیری اجتماعی شود. مسئولیت پذیری اجتماعی یک موضوع جدید نیست اما به نظر می رسد که افزایش علاقه در میان دانشگاهیان و دست اندرکاران به مسئولیت اجتماعی به خاطر منفعت هایی که مسئولیت اجتماعی برای اقتصاد، جامعه و محیط زیست دارد تازه و جدید باشد. در مطالعات جدید نیز این امر تایید شده است که مسئولیت پذیری اجتماعی به طور فزاینده ای از فرهنگ، اجتماع و اقتصاد حاکم بر جامعه حمایت می کند. مسئولیت پذیری اجتماعی که با نامهایی همچون، وجدان سازمان، عملکرد اجتماعی، کسب و کار مسئول و پایدار، مسئولیت شهروندی و پاسخگویی اجتماعی سازمان شناخته می شود. به معنای مجموعه وظایف و تعهداتی است که سازمان بایستی در جهت حفظ و مراقبت و کمک به جامعه ای که در آن فعالیت می کند انجام دهد تعهد و تکلیف مدیریت به انجام کارهایی که حافظ و ارتقا دهنده رفاه جامعه و علایق سازمان باشد. مسئولیت پذیری اجتماعی فهرست طولانی، اقتصادی ، حقوقی، اخلاقی و انتظارات اختیاری که جامعه در یک نقطه معین از زمان از سازمان ها دارد.

مسئولیت پذیری اجتماعی یک استراتژی مقابله ای برای پاسخگویی به نگرانی های اجتماعی، زیست محیطی و توسعه پایدار است. فورد (1985) مسئولیت پذیری اجتماعی را پیروی از قوانین اجتماعی و برآوردن انتظاراتی که جامعه از فرد دارد تعریف می کند. کاستکاو بالزارووا (1991) مسئولیت پذیری اجتماعی را تعهد مداوم برای رفتار به شیوه اخلاقی و با بهبود کیفیت زندگی افراد و خانواده هایشان به علاوه بهبود اجتماع و جامعه در مقیاس وسیع تر می دانند. آپایدن و ارکان(2010) مسئولیت پذیری اجتماعی را یک ارزش گرانبها که بر دموکراسی و جامعه دموکراتیک تاثیر می گذارد معرفی می کنند. لینثچوم و همکارانش(2010) معتقدند که مسئولیت پذیری اجتماعی درک مشترک مبنی بر افزایش رفتارهای اخلاقی در میان کارکان و مثابه آن رشد و تعالی اعضاء است.  فلاک و هبلیج (2000)  مسئولیت پذیری اجتماعی را تعهد داوطلبانه سازمان برای ایفای وظایف شفاف و غیر شفافی است که انتظارات جامعه به طور قراردادی بر عهده سازمان نهاده شده است تعریف می کنند. سرتو و گراف (2004) مسئولیت پذیری اجتماعی را تعهد و تکلیف مدیریت به انجام کارهایی که حافظ و ارتقا دهنده رفاه و جامعه وعلاقه های سازمان ها باشد تعریف میکنند. پس از تعریف مسئولیت پذیری اجتماعی و بیان دیدگاه نظریه پردازان در زمینه مسئولیت پذیری اجتماعی در ادامه به بررسی مدل مسئولیت پذیری اجتماعی پرداخته می شود.

كارول زمينه‌هاي مختلفي از مسئوليت پذیری اجتماعي را به منظور ارائه يك مدل با هم تركيب كرد. کارول مسئولیت های اجتماعی هر سازمان را در چهار بعد مطرح کرد که عبارتند از: مسئولیت اقتصادی، قانونی، اخلاقی و اجتماعی می باشد.كارول مدل رده هاي مسئوليت پذيري اجتماعي(1973) را در سال 1991 وقتي كه او هرم مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان را پيشنهاد داد، بهبود بخشید.در زير به شرح اين ابعاد مي پردازيم:

مسئولیت اقتصادی: مسئولیت اقتصادی پایه و اساس همه ابعاد در هرم مسئولیت پذیری اجتماعی توصیف می شود زیرا همه مسئولیت های کسب و کارهای دیگر بر پیش بینی های مسئولیت اقتصادی نهاده شده است. از لحاظ تاریخی نیز سازمان های تجاری به عنوان نهادهای اقتصادی طراحی شده و برای ارائه کالا و خدمات به اعضای جامعه ایجاد شده است.  نقش مديران در اينجا اين است كه امين و معتمد اعضاء سازمان در مورد سرمايه آنها باشند. بنابراين مسئوليت اقتصادي اين است كه از طريق توليد با كيفيت خوب و قيمت منصفانه براي مصرف كننده، سودآوري سرمايه‌ها را در پي داشته باشد.

مسئولیت قانونی: مسئولیت قانونی از سازمان انتظار دارد  که ماموریت های اقتصادی خود را در چهارچوب قانون پی گیری کند. مسئولیت قانونی به عنوان لایه دوم از هرم مسئولیت پذیری اجتماعی مطرح شده است.از اينرو قوانيني براي كنترل كسب و كارها مورد تصويب قرار مي‌گيرد. قوانینی چون قانون کار و تامین اجتماعی، قانون ایمنی و سلامت کار، قانون ضد فساد اقتصادی یا حفظ محیط زیست و .. در زمره این قوانین جا می گیرند.

مسئولیت اخلاقی: مسئولیت اخلاقی به عنوان انتظارات جامعه از سازمان مبنی بر این که ارزش ها و هنجارهای جامعه را مدنظر داشته باشد و به آنها احترام بگذارد توصیف می شود و فراتر از چارچوب قوانین مکتوب می باشد. مسئوليت‌هاي اخلاقي پايبندي به اصول اخلاقي، انجام كارهاي درست، عدالت، انصاف و احترام به حقوق مردم را در بر‌مي گيرد. مظهر مسئولیت های اخلاقی، استاندارها، هنجارها و یا انتظارات است که منعکس کننده برای همه افراد جامعه، چه مصرف کننده، کارکنان، سهام داران مبنی بر  عادلانه رفتار شدن با آنهاست.

مسئولیت اجتماعی:در سطح چهارم و نوک هرم، مسئولیت اجتماعی قرار دارد که فعالیت های بشر دوستانه را درخواست می کند. در فرهنگ یونانی کار بشر دوستانه، عشق به انسان همکار و همکاران تعریف شده است. مسئولیت اجتماعی تلاشی داوطلبانه از سوی سازمان به منظور رسیدگی به مسائل و معضلات جامعه است، بعد اجتماعی مجموعه وظایف و تعهداتی را در بر می گیرد که سازمان باید در جهت حفظ و کمک به جامعه با نگرش همه جانبه و رعایت حفظ وحدت و مصالح عمومی کشور انجام دهد تعبیر کارول از این مولفه، این است که که سازمان در انواع فعالیت هایی که از معضلات جامعه بکاهد و کیفیت زندگی مردم را بهبود بخشد.

منبع:

قلاوندی، حسن، سلطانزاده، وحید و کبیری، افشار(1393)، رابطه مسئولیت پذیری اجتماعی با افزایش کار تیمی در میان کارکنان دانشگاه ارومیه، جامعه شناسی کاربردی، 25(1): 111-120.

http://jas.ui.ac.ir/article_18336.html