مراحل رشد خودکارآمدی

کارآیی شخصی به تدریج رشد می­کند. زمانی که انسان­ها می­کوشند بر محیط فیزیکی و اجتماعیشان اعمال نفوذ کنند، پرورش کارایی شخصی را آغاز می­نمایند. آنها آموختن توانایی­هایشان مثل مهارت جسمانی، مهارت اجتماعی و توانایی زبان را آغاز می­کنند. این  توانایی­ها تقریباً بطور مستمر به کار برده می­شوند و عمدتاً از طریق تأثیرشان بر والدین، بر محیط عمل می­کنند. که به صورت ایده­آل، والدین به فعالیت­ها و تلاش­های کودک خود برا  برقرار کردن رابطه پاسخ می­دهند و محیط تحریک کنندهای را فراه  می­آورند و اجازه آزادی رشد و کاوش را به کودک می­دهند .

تجربیات اولیه کارایی سازی بر والدین متمرکز است.  ولی رفتارهای مربوط به والدین که می­تواند به کارایی شخصی زیاد در کودکان منجر می­شوند، برای پسرها و دخترها فرق می­کند، بررسی­ها نشان داده­اند که مردان دارای کارایی شخصی زیاد، به هنگام کودکی روابط گرمی با پدران خود داشته­اند.مادران آنها پرتوقع­تر از پدرانشان بوده و سطوح بالای عملکرد و موفقیت را انتظار داشته­اند. در مقابل زنان دارای کارایی شخصی بالا، در کودکی برای سطوح بالا موفقیت، از جانب پدر تحت فشار بوده­اند .تحول باورهای خودکارآمدی تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله خانواده، دوستان، مدرسه، همسالان، بزرگسالان و دوره گذر به نوجوانی می­باشد.

کودکی

زمانی که کودکان می­کوشند بر محیط فیزیکی و اجتماعی­شان اعمال نفوذ کنند، آغاز پرورش کارآیی شخصی آنها است. آموختن توانایی­ها، مثل مهارت جسمانی، اجتماعی و توانایی زبان را آغاز می­کنند. این توانایی­ها تقریباً بطور مستمر به کار برده می­شوند و عمدتاً از طریق تأثیرشان بر والدین، بر محیط عمل می­کنند. بررسی­ها نشان داده­اند که مردان دارای کارآیی شخصی زیاد، به هنگام کودکی روابط گرمی با پدر خود داشته­اند، مادران آنها متوقع­تر از پدرانشان بوده و سطوح بالای عملکرد و موفقیت را انتظار داشته­اند. در مقابل، زنان دارای کارآیی شخصی زیاد در کودکی از جانب پدر برای سطوح بالای موفقیت تحت فشار بوده­اند . در بین همبازی­ها کودکانی که در بازی­ها و تکالیف باتجربه هستند، نقش الگوهای دارای کارآیی زیاد را برای کودکان دیگر ایفا می­کنند. معلمان ازطریق تأثیرشان بررشد توانایییهای شناختی ومهارتهای مسئله‌گشایی که بر عملکردکارآمدبزرگسالان حیاتی هستند، بر قضاوت­های کارآیی شخصی اثر می­گذارند. از دیدگاه بندورا، مواردی که دانش­آموزان را بر اساس توانایی گروه­بندی می­کنند، کارآیی شخصی دانش­آموزانی را که پیشرفت کمی دارند تضعیف کرده، و از این رو اعتماد به نفس دانش­آموزانی را که در گروه­های ضعیف گمارده شده­اند کاهش می­دهند.

نوجوانی

تجربیات انتقالی نوجوانی شامل کنار آمدن با درخواست­ها و فشارها، از آگاهی جنسی گرفته تا انتخاب دانشگاه و شغل است. در هر موقعیتی که مستلزم سازگاری است، نوجوانان باید شایستگی‌های جدید، ارزیابی­های جدید از توانایی­هایشان را ایجاد نمایند. بندورا خاطرنشان ساخت که موفقیت این مرحله انتقالی بین کودکی و بزرگسالی، به سطح کارآیی شخصی ایجاد شده در طول سال­های کودکی بستگی دارد.

بزرگسالی

بندورا ، بزرگسالی را به اوان بزرگسالی و سال­های میانی تقسیم کرد. اوان بزرگسالی مستلزم سازگاری­های بیشتری چون ازدواج، فرزندپروری و ارتقاء شغلی است. کارآیی شخصی زیاد برای عملکرد موفق در این تکلیف­ها ضروری است. بررسی­ها نشان می­دهد زنان بزرگسالی که کارآیی شخصی زیادی دارند، کارآیی شخصی را در فرزندانشان تشویق می­کنند. سالهای میانی بزرگسالی نیز استرس­زا هستند وافراد زندگی خود را ارزیابی مجدد می­کنند، با محدودیت­هایشان مواجه می­شوند و احساس کارآیی شخصی خود را تصریح مجدد می­نمایند.

پیری

ارزشیابی­های کارآیی شخصی در پیری دشوار است، پایین بودن کارآیی شخصی می­تواند به صورت نوعی پیش­گویی خود کام بخش تأثیر بیشتری بر کارکرد جسمی و ذهنی بگذارد. برای مثال کاهش احساس کارآیی شخصی در مورد میل جنسی می­تواند به کاهش فعالیت­های جنسی بیانجامد. کارآیی جسمی کم می­تواند به خستگی و محدود شدن فعالیت­های جسمی منجر شود . خودکارآمدی ادراک شده عبارت است از استعداد به کارگیری تمام امکانات در شرایط گوناگون باورهای خودکارآمدی بر رفتار، انگیزش و آسیب­پذیری در برابر استرس و افسردگی و اضطراب تأثیر می­گذارد و دارای پنج منبع است که شامل: تجارب مسلط، تجارب جانشینی، قانع‌سازی کلامی یا اجتماعی، حالت­های هیجانی و فیزیولوژیکی و تجارب تصوری می­باشد. رشد باورهای خودکارآمدی از نوباوگی شروع شده و تحت تأثیر عوامل متعددی همچون خانواده، مدرسه، همسالان، بزرگسالان و … است که در سراسر عمر ادامه می­یابد. بنابر این طبق نظر بندورا، احساس کارآمدی شخصی عامل مهمی در تعیین موقعیت یا شکست ما در سراسر زندگی است.

منبع

جعفرقلی پور،جواد(1393)، بررسی قدرت پیش­بینی خودکارآمدی تحصیلی توسط جو روانی اجتماعی کلاس و اضطراب اجتماعی، پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاداسلامی ارسنجان

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید