« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »مدلهای تاب‌آوری
با توجه به گستردگي مفهوم تاب‌آوري ، پژوهشگران اين حوزه مدل‌هاي متعددي را براي تاب‌آوري توصيف كرده‌اند. به طور کلی مدلهای تاب‌آوری را می‌توان به دو دسته، مدلهای مفهومی و مدلهای فرآیندی تقسیم نمود. مثلاً گارمزی، ماستن و تلگن ، مدل جبرانی، مدل حفاظتی و مدل مصون‌سازی در مقابل آسیب‌پذیری را ارائه نمودند. همچنین ماستن و رید ، مدلهای مفهومی متمرکز بر متغیر ومدل‌هاي متمرکز بر شخص را ارائه کردند. ریچاردسون، نيگر، جنسن و کامپفر، نیز مدل فرآیند تاب‌آوری را مطرح ساختند. در مدلهای فرآیندی به جای تأکید بر شناسایی عوامل محافظتی محیطی یا فردی، بر فرآیندهای تاب‌آوری تمرکز شده است .
مدل کامپفر
مدل تاب‌آوری کامپفر شامل سه عامل شخص، فرآیند و بافت می‌باشد. در این مدل پیشایندهای محیطی ؛یعنی عوامل خطرزا و عوامل حفاظتی، خصوصیات و ویژگی‌های فردی و پیامدهای مثبت یا انسجام مجدد؛ بعد از تجارب منفی زندگی مد نظر قرار گرفته است. در عین حال تاب‌آوری هم به عنوان یک پیامد و هم به عنوان یک پیشایند عمل نموده است.
کامپفر،در مدل خود شش سازه‌ی اصلی را مشخص کرده است. چهار مورد حوزه‌های تأثیرگذاری هستند و دو مورد نیز نقاط تعالی بین دو حوزه می‌باشند. چهار حوزه‌ی اثر عبارتند از: استرسورها و چالش‌های حاد، بافت محیطی، ویژگی‌های فردی، و پیامد. نقاط فرآیندهای تبادلی، تلاقی بین فرد و محیط، و فرد و پیامدهاست.
استرسورها و چالش‌ها
این محرک‌های ورودی، فرآیند تاب‌آوری را فعال کرده و یک عدم تعادل را در فرد یا آن واحد ؛برای مثال خانواده، گروه یا جامعه ایجاد می‌کنند. درجه استرس ادراک شده توسط فرد بستگی به ادارک، ارزیابی شناختی و تفسیر وی از استرسور به عنوان تهدیدکننده یا آزارنده دارد. در هر موقعیت تاب‌آوری، محرک باید نوعی از استرسور یا چالش باشد؛ زیرا تاب‌آوری زمانی معنا پیدا می‌کند که فرد نوعی استرس یا چالش را تجربه نمایند. چالش‌ها به فرد کمك می‌کنند تا با استرسورهای جدید مقابله کرده و از طریق این تجربه، رشد کند. این یک اصل اساسی برای تاب‌آوری است.
بافت محیط بیرونی
که شامل توازن و تعامل بین عوامل خطرزا و حفاظتی برجسته و فرآیندهای محیط بیرونی فرد در حوزه‌های مهم تأثیرگذاری است ؛ مانند خانواده، فرهنگ، جامعه، مدرسه، و گروه همسالان. این موارد با افزایش سن تغییر می‌کنند و مختص فرهنگ، موقعیت جغرافیایی یا یک دوره تاریخی هستند.
فرآیندهای تعامل شخص و محیط
شامل فرآیندهای تعامل بین فرد و محیطش می‌باشد. برخی از فرآیندهای تعاملی به افراد کمک می‌کند تا محیط پر خطر را به یک محیط حفاظتی تبدیل کنند.
خصوصیات درونی فرد
شامل توانایی‌های شناختی، اخلاقی، اجتماعی -رفتاری، جسمانی و هیجانی – عاطفی فرد می‌باشند؛ شایستگی‌هایی که برای موفقیت در وظایف مختلف تحولی (رشدی)، در فرهنگ‌های مختلف و محیط‌های فردی متفاوت مورد نیاز است.
فرآیندهای تاب آوری
شامل تاب‌آوری کوتاه مدت یا دراز مدت می‌باشد که فرد در طی مواجهه تدریجی با چالش‌ها و استرسورها فرا گرفته است و به وی کمک می‌کند تا با انسجام مجدد به حالت اولیه برگردد.
پیامدهای مثبت
پیامدهای مطلوب یا سازگاری موفقیت‌آمیز در زندگی در وظایف تحولی خاص که برای سازگاری مثبت بعدی در وظایف تحولی جدید حمایت‌کننده هستند و احتمال رسیدن به یک سمت کلی در بزرگسالی را تحت عنوان بزرگسال تاب‌آور افزایش می دهند.
مدل ماستن و رید
ماستن و رید،مدلهای جمع‌پذیر، تعاملی و غیرمستقیم را توصیف کرده‌اند در مورد جمع پذیری اثرات عوامل خطرزا و دارایی‌ها و یا خطرزا/ دارایی‌ها در رابطه با یک پیامدی که مثبت می‌باشد آزمون شده است. طبق این مدل دارایی و خطر نقشهای مستقیمی را ایفا می‌کنند یعنی به اینکه یک فرد چه میزان درست عمل کرده توجه دارد. در این مدل وجود یک عامل خطر یک پیامد منفی در پی دارد و عدم حضور خطر عدم تأثیر خطر را در پی خواهد داشت. گاهی حضور دارایی‌ها اثر مثبت دارد مانند داشتن هوش و یا کیفیت فرزندپروری. پیشرفت تحصیلی نيز که باعث خنثی کردن سطوح خطر می‌شود، با تقویت دارایی‌ها موجب کاهش خطر می‌گردد. در مدل تعاملی یک متغیر باعث کاهش اثرات متغیر خطرزا می‌شود که به این متغیرها عوامل محافظتی گویند. که خود به دو نوع تقسیم می‌شود نوع اول یک ویژگی پایدار در فرد یا در محیط هست که آمادگی فرد را برای روبرو شدن با مشکل و از بين بردن آن افزایش یا کاهش می‌دهد مانند رفتار خلق و خوی افراد که باعث می‌شود یک موقعیت را با استرس و تهدید بیشتر درک کرده و بیشتر واکنش نشان دهند یا واکنش كمتري از خود نشان دهند. نوع دوم سیستم محافظتی است که در زمان تهدید فعالانه عمل می‌کند مانند تلاشهایی که فرد برای تطابق خود با تغییرات و شرایط ناگوار از خود نشان می‌دهد. محافظت والدین از کودک خود در زمان تجربه شرایط ناگوار و خطر مي‌تواند يكي از مثالهاي بارز سيستم محافظتي باشد.
منبع
شیبانی،ندا(1393)، پيش‌بيني بهزيستي روانشناختي بر اساس تاب‌آوري و اميد به زندگي دربیماران دیابتی،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی ارسنجان
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید