« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »مدلي براي تدوين خط مشي آموزشهاي الكترونيكي
در اين بخش بطور مختصر مدلي براي تعيين خط مشي پياده سازی آموزشهاي الكترونيكي ارائه ميگردد. بديهي است طراحي و ترسيم خط‌مشي بسيار مهم و در نوع خود داراي جوانب بسيار متفاوتي است . به همين دليل در سالهاي اخير كتابهاي متعددي بخصوص در زمينه راهبري و تعيين خط‌مشي براي توسعه آموزشهاي الكترونيكي و مجازي نوشته شده است . در هرحال براي تعيين خط مشي راهكارهاي متفاوتي بيان شده است. آنچه در ادامة اين بحث خواهد آمد يك ساختار پنج مراحله‌اي را براي تعيين خط‌مشي و مستند كردن آن نشان ميدهد. دراينجا بدون پرداختن به جزئيات هر مرحله سعي ميگردد ساختار كلي اين مدل تشريح شود.
قدم اول – عمليات مقدماتي برای آماده سازي:اولين قدم در فرآيند تدوين خط‌مشي ايجاد يك روحيه آمادگي در خود و ديگران است . اين روحيه بايد از بالاترين سطح مديريت تا پائين ترين سطوح اجرائي گسترده شود. ايجاد روحيه آمادگي نياز به عواملي موثر در اين امر دارد كه ما آنرا عمليات مقدماتي ميناميم. اين عمليات به ترتيب زير قدم اول از فرآيند تعيين خط‌مشي را شكل مي دهند:
- امكان سنجي براي اطمينان از مهيا بودن امكانات، منابع مالي و بخصوص گرايش قلبي مديران ارشد، توسط يك گروه كاري آشنا به موضوع آموزشهاي الكترونيكي .
- تشكيل يك گروه كاري براي تدوين خط‌مشي. اين گروه ممكن است از طريق قرارداد با يك موسسه تخصصي در امر آموزشهاي الكترونيكي تشكيل شود.
- تعيين عناوين مهمي كه در تدوين خط‌مشي نقش اساسي دارند.
- مشخص كردن اطلاعات مورد نياز و منابع تهيه آنها در جهت روشن كردن اولويت ها، امكانات، منابع مالي، وضعيت نيروي انساني و مانند اينها.
- گردآوري و دسته بندي اطلاعات بمنظور تصميم گيري در اطراف عناوين تعيين شده در بند سوم.
- تحليل اوليه اطلاعات بدست آمده و تعيين وسعت كار .
- آنچه در انتهاي قدم اول بدست ميآيد ميتواند در تعريف حد و اندازه‌هاي آموزش الكترونيكي موثر واقع شود. به بيان ديگر وسعت آموزشهاي الكترونيكي تا حد زيادي در اين مرحله مشخص ميشود. بعنوان مثال ، اگر اطلاعات بدست آمده در باره دامنه آموزشهای الکترونيکی مربوط شود به آموزش ضمن خدمت معلمين ، ميتوان معين كرد كه آموزشهاي مذکور در كداميك از اندازه‌هاي زير مورد نظر است .
- آموزش كليه معلمين در سطح كشور و در تمام زمينه‌هاي موردنظر.
- آموزش معلمين يك استان در تمام زمينه‌هاي مورد نظر.
- آموزش كليه معلمين در سطح كشور و در تعداد معيني از زمينه‌هاي مورد نظر.
- آموزش معلمين يك يا چند استان در زمينه‌اي مورد نظر.
- آموزش معلمين از طريق يك شبكه آموزشي واحد.
- آموزش معلمين در استانهاي مختلف از طريق شبكه‌هاي آموزشي مستقل .
قدم دوم- تعيين وظيفه و دورنماي حركت:دومين قدم در تدوين خط‌مشي تهيه پيش نويس وظائفي است كه بردوش سيستم آموزشهاي الكترونيكي قرار ميگيرد. وظيفه يا ماموريت آموزش الكترونيكي به بيان ديگر تعريف كلي‌تري از اهداف مورد نظر است. عبارت است از كليه فعاليت‌هائي كه در راستاي رسيدن به اهداف مورد نظر به عهده سيستم آموزشي گذاشته ميشود. در اين راستا شرح وظايف بايد به سه سوال اساسي پاسخ بگويد. چه بايد كرد؟ چگونه ؟ و چرا؟
براساس اطلاعات بدست آمده از قدم اول ميتوان بطور كاملاً دقيقي به تشريح بند بند وظايف محوله پرداخت .
دورنماي حركت در مقايسه با وظيفه‌ها يك نگاه كلي‌تر و فراگيرتر به اهداف مورد نظر در آموزشهاي مجازي است . بيان دورنماي حركت در واقع روشن كنندة سمت و سوي حركت است .
در مثالي كه براي آموزش ضمن خدمت معلمين زده شد، ميتوان بخشي از بيانيه‌هاي مربوط به ماموريت و دورنماي آموزشهاي الكترونيكي را بشرح زير بيان كرد.
وظيفه آموزشهاي الكترونيكي دورههاي آموزش ضمن خدمت دبيران رياضي عبارت است از:
- آموزش روشهاي مختلف براي تدريس دروس رياضي .
- روشهاي مختلف براي طراحي سوال‌هاي رياضي.
- استفاده از وسائل و ابزارهاي كمك آموزشي.
- استفاده از نرم افزارهاي آموزشي و كمك آموزشي دروس رياضي.
- دورنماي آموزشهاي الكترونيكي دورههاي آموزش ضمن خدمت دبيران رياضي عبارت است از:
- به روزآوري معلومات دبيران رياضي.
- افزايش كيفيت تدريس دروس رياضي.
- به روزآوردن روشهاي تدريس دروس رياضي
در پايان قدم دوم گروه كاري براساس نتايج حاصل از تحليل اطلاعات گردآوري شده در قدم اول، دو بيانيه بسيار شفاف و روشن ارائه خواهد كرد كه عبارتند از بيانيه دورنماي حركت و بيانيه شرح وظايف .
قدم سوم – ارزيابي وضعيت موجود و تعريف نيازها:پس از روشن شدن وظيفه‌اي كه بعهدة سيستم آموزش الكترونيكي قرار گرفته است بايد وضعيت فعلي مورد ارزيابي قرار گيرد.
اين ارزيابي عبارت است از دست‌يابي به اطلاعاتي در مورد وضعيت كنوني آموزش، نقاط ضعف و نقاط قوت در سيستم آموزش سنتي، و درجه رضايتمندي اساتيد و فراگيران در يک چنين سيستمي. بعلاوه در اين قدم از ارزيابي لازم است موضوعاتي كه سرنوشت ساز بوده و به نوعي ميتوانند در روند اجراي طرح موثر باشند شناسائي شوند.
بعنوان مثال وضعيت منابع مالي ، تصميمات مديران ارشد در تخصيص بودجه‌ها، تغييرات در برنامه‌هاي آموزشي از جمله موارد مهم و به بياني بحراني به حساب مي‌آيند. همزمان با ارزيابي وضعيت موجود ميتوان فهرست كاملي از نيازها و ضرورتها را براي بهبود بخشيدن سيستم آموزشي تهيه كرد. اين نيازها بايد به گونه‌اي تعريف و دسته بندي شوند كه در چارچوب وظيفهتعريف شده در قدم دوم و همچنين در اندازه‌هاي طرح كه در قدم اول مشخص شد قرار گيرند. دست آورد قدم سوم مجموعه‌اي از اطلاعات طبقه بندي شده است كه ميتواند در قدم بعد براي تدوين اهداف كلي و جزئي سيستم آموزش الكترونيكي مورد استفاده قرارگيرند .
قدم چهارم – تدوين خط‌مشي ، و تعريف اهداف:براي هر سيستمي مجموعه‌اي از اهداف كلي و در زير هر هدف كلي مجموعه‌اي از اهداف جزئي و با مشخصات دقيق را ميتوان تعريف كرد. خط‌مشي عبارت است از ترسيم مسيري براي حركت كردن از وضعيت فعلي به سمت اهداف كلي،سپس هدايت شدن به سمت تك تك اهداف جزئي . مانند حركتي كه از يك شهر به سمت شهري ديگر رخ ميدهد و پس از ورود به شهر مقصد ( هدف كلي ) هدايت به سمت آدرس دلخواه ( هدف جزئي ) ادامه مي یابد.
در اين قدم از طريق پرسش و پاسخ، تشكيل جلسات مشاوره‌اي، مطالعه گزارشها، تحليل نيازهاي تعريف شده، توجه به وظيفه و اندازة طرح، ابتدا اهداف كلي و سپس اهداف جزئي براي سيستم آموزش الكترونيكي تعريف ميگردد. سپس براي دسترسي به هر يك از اهداف بايد راهكارهاي لازم مشخص شوند. اين راهكارها متناسب با امكانات (تعيين شده در قدم اول)، وظائفي كه به عهدة سيستم آموزش قراردارد ( بيان شده در قدم دوم ) ، ضرورتهاي اساسي سيستم از ديدگاه فراگيران ، اساتيد و مديران آموزش (تعريف شده در قدم سوم) و نهايتاً اهداف كلي و جزئي (مشخص شده در قدم چهارم ) طرح‌ريزي ميشوند .
دست آورد قدم چهارم:
- تعريف اهداف كلي سيستم آموزش الكترونيكي مورد نظر.
- تعريف اهداف جزئي و دقيق براي هر يك از اهداف كلي.
- تعيين اولويتها در دسترسي به اهداف.
- مشخص كردن خط‌مشي براي رسيدن به هريك از اهداف.
قدم پنجم – مستند كردن خط‌مشي : در اين قدم نتيجه كار بصورت يك سند به مديران ذيربط ارائه ميشود. معمولاً رهبر گروه كاري و يا يكي از افراد مسلط گروه كاري عهده‌دار تهيه پيش‌نويس سند مربوطه ميشود. ممكن است در اين سند علاوه بر جزئيات مربوط به خط‌مشي توسعه آموزشهاي مجازي راهكارهاي اجرائي براي نيل به اهداف تعريف شده در قدم چهارم نيز اضافه شود. كمترين سستي در نگارش و مختصركردن اين سند به بهاي از بين رفتن كليه هزينه‌هائي است كه در طي قدم هاي قبل پرداخته‌ايم.در سند خط مشي لازم است موارد زير بطور كامل و با جزئيات لازم روشن شوند.
مقدمه‌اي دربار‌ة وظيفه عمومی سازمان يا مؤسسه مربوط.
- معرفي اهداف، وظيفه و دورنماي آموزش در مؤسسه مورد نظر.
- بيان نيازهاي تعريف شده از ديدگاه كاربران ؛ مديران، اساتيد ، دانشجويان و سامانه آموزشي .
- ارائه راهكارهاي اجرائي و قابل اندازه گيري براي پياده سازي طرح .
- ارائه راهكارهاي اجرائي براي ارزيابی نتايج حاصل از پياده سازي درمراحل مختلف .
- ارائه راهكارهاي مناسب براي پس خوراندن نتائج به فرآيند پياده سازي سامانه جهت تصحيح امور.
دست آورد قدم پنجم سندي است مشتمل بر جزئيات كافي براي تصميم گيري و نهايتاً پياده سازي .
سامانه آموزش الكترونيكي.
به نظر ميرسد براي توسعه آموزشهاي مجازي كار قابل ملاحظه‌اي بمنظور تعيين اولويتها و خط مشي انجام نگرفته است. ضروري است كه هر چه سريعتر وزارتخانه‌ها و مؤسساتي كه در سطحي كلان عهده دار آموزش كشور مي‌باشند در صدد تعيين اولويت ها و خط مشي مناسب خود برآيند. مهمترين سازمانها و مراكزي كه در اين راستا بايد قدم بردارند عبارتند از :
- وزارت آموزش و پرورش
- وزارت علوم ، تحقيقا ت و فنآوري
- وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي
- وزارت كار و امور اجتماعي
- وزارت صنايع و معادن
- دانشگاه آزاد اسلامي
- دانشگاه پيام نور
- دانشگاه جامع علمي كاربردي
در تعيين خط مشي تعريف شده توسط هر يك از وزارتخانه ها و مؤسسات فوق لازم است اولويت ها مشخص شده و بر اساس اهميت آنها درجه بندي شوند. به بيان ديگر ، تعريف جامع و دقيقي از اولويتها و اهداف سامانه آموزش مورد نظر ميتواند صاحبان صنايع ذي ربط به اين موضوع را در ارائه پيشنهادهاي اجرائي كاملاً روشن كند. متاسفانه در حال حاضر بدليل روشن نبودن اولويت ها و خط مشي مورد نظر مديران ارشد در مؤسسات آموزشي اغلب توليدكنندگان يا فروشندگان نرم افزارهاي مربوطه نميتوانند در يك رقابت منصفانه شركت كنند. متقابلاً براي مديران نيز تصميم گيري در مورد طيف بسيار متنوعي از محصولات با ويژگي‌هاي كاملاً متفاوت امري دشوار است.در يك كلام ، امروز كمتر كسي ميتواند آينده آموزشهاي الكترونيكي ايران را براي سالهاي آتي بطور روشن ترسيم نمايد. اين كار حتي در سطح مؤسسات كوچك نيز امري دشوار است. گر چه توسعه آموزشهاي الكترونيكي بدليل فراهم بودن بستر مناسب ارتباطي و فراهم بودن بالقوه نيروي تخصصي امري شدني به نظر ميرسد لكن راهبري حركتي به عظمت توسعة آموزشهاي الكترونيكي نياز به مديراني دارد كه اولين قدم را در راستای تعيين خط مشي آموزشهاي مجازي و الكترونيكي بردارند.
در صورتيكه هر چه سريعتر مسئولين ذي ربط به آموزش كشور خط مشي مناسب و اولويت هاي منطقي را در حوزة فعاليتهاي خود معرفي ننمايند آموزشهاي الكترونيكي كه ميتواند نقش مهمي را در توسعه فرهنگي و اقتصادي كشور بازي كند، معطل و اين معطلي بمعناي عقب افتادن از حركتي است كه امروز تمام جهان را فرا گرفته است .
منبع
خضرلو،مسلم(1393)،بررسی نقش کلاسهای تولید محتوای الکترونیکی برگزارشده درشیوه تدریس معلمان، پایان نامه کارشناسی ارشد،علوم تربیتی،دانشگاه آزاداسلامی ارومیه
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید