قابلیت های پویای سازمانی

طبق اجماع موجود بین محققین، امروزه مهم‌ترین منبع ایجادکننده مزیت رقابتی در محیط متلاطم و پویای تجارت جهانی، دانش و قابلیت های پویای سازمانی است. در همین راستا و به‌منظور تحقق رقابت پایدار، بسیاری از شرکت‌ها تلاش‌های گسترده‌ای برای راه‌اندازی مدیریت دانش انجام داده‌اند. اما متأسفانه بسیاری از پروژه‌های مدیریت دانش، به اشتباه، پروژه‌های صرفاً اطلاعاتی درنظر گرفته می‌شوند. بنابراین، برای بررسی موفقیت و شکست مدیریت دانش در سازمان‌ها، شناسایی و ارزیابی منابع سازمانی، امری ضروری به نظر می‌رسد.تئوری های جدید مدیریت استراتژیک پیشنهاد می دهند که یکی از دلایل اصلی تفاوت شرکتها در موفقیت آنها، مخصوصأ در محیط های پیچیده و آشفته رقابت جهانی، در توانایی آنها در گسترش قابلیت های پویا نهفته است. پژوهشگران بیان می کنند، قابلیت های پویای سازمانی، قابلیتی  است که امکان نوآوری و مانند آن را سریع تر یا بهتر فراهم میکند.

به عبارت دیگر آن ظرفیتی است از یک بنگاه که به صورت هدفمند، پایه ی منابع خود را خلق، گسترش و بهبود می دهد. هدف این قابلیت، تطبیق با تغییرات در محیط و بازار است و بنابراین با افزایش سرعت تغییرات محیطی، اهمیت و نقش قابلیت پویا بیشتر میشود.قابلیت پویا نوعی قابلیت سطح بالا است و برای توسعه و بازآفرینی قابلیتها و گسترش و تعمیق پایه منابع و قابلیتهای عادی بکار میرود. به عبارت دیگر میتوان گفت قابلیت پویا “ قابلیت توسعه ی قابلیتها است ” و به طور مستقیم با نتایج عملکردی مرتبط نیست اما از طریق ارتقاء و توسعه ی اثربخش قابلیتهای عملیاتی میتواند بر آنها اثرات عمیقی بگذارد.

تعریف و درک قابلیتهای پویا در شرایط تغییر محیط خارجی به منظور تثبیت برتری رقابتی، سازمان باید به تجدید منابع با ارزش خود بپردازد. قابلیتهای پویا براي سازمانها این امکان را فراهم می آورند تا بر این تغییرات مداوم تأثیرگذار باشند. همانگونه که وينتر (2003)می گوید، قابلیتهای پویا میزان تغییر منابع سازمان از جمله منابع VRIN را کنترل میکنند. این منابع VRIN، یعنی منابع اساسی سازمان ، آن را قادر می سازند تا به برتری رقابتی پایدار دست یابد. منبع در معنای وسیع آن عبارت است از فعالیتها، قابلیتها، تواناییها و … که به سازمانها امکان ایجاد منفعت را می دهد.

تعریف اصلی تيز(1997) از قابليت پويا عبارت است از: »توانایی سازمان در یکپارچه سازی، ساختن و صورت بندی مجدد قابلیتهای درونی و بیرونی برای مواجهه با تغییر سریع محیط«.وانگ و احمد (2007)، قابلیتهای پویا را اینگونه تعریف کرده اند: »جهت گیری رفتاری پایدار سازمان در یکپارچه سازی، صورتبندی مجدد، تجدید و بازسازی منابع و قابلیتهای خود و از همه مهمتر بهبود و نوسازی قابلیتهای مرکزی در پاسخ به محیط متغیر برای نائل شدن به برتری رقابتی پایدار». آمبروسینی و بومن (2009) این تعریف را پیشنهاد می دهند: “ظرفیت یک سازمان برای ایجاد، توسعه یا اصلاح منابع اساسی به صورت هدفمند”. این تعاریف نشان می دهند که قابلیتهای پویا درمفهوم کلی فرآیندهای سازمانی هستند و نقش آنها تغییر منابع اساسی سازمان است. همچنین پیشینه ی موضوع نشان می دهد که قابلیتهای پویا از بازار خریداری نمی شوند، بلکه در سازمان ایجاد می شوند و وابسته به مسیرحرکت سازمان اند.

چارچوب قابلیت های پویا کمتر از این نیست که منبع مزیت رقابتی سطح مؤسسه را تشریح کند و راهنمایی را برای مدیران برای اجتناب از شرایط سود صفر ارائه دهد. یک چارچوب مانند یک مدل، چکیده ای از واقعیت است.آن تلاش دارد که همه ی دسته های متغیرهای مربوطه و روابط متقابل میان آنها را شناسایی کند. دقت این چارچوب کمتر از یک مدل است و در بعضی اوقات درباره ی اشکالی از روابط نظری که ممکن است وجود داشته باشد به شکل آگنوستیک عمل می کند. حالت های اولیه ی یک چارچوب قابلیت های پویا در نظرات  پژوهشگران دیده شده است. همان طوری که نشان داده شد،  توانایی قابلیتهای پویا به عملکرد شرکت های چند منظوره در محیط های مختلف کسب و کار مربوط می شود. نخست اینکه محیطی که به فضای بین المللی باز باشد در معرض انواع فرصت ها و تهدیدها با تغییرات تکنولوژیک سریع قرار می گیرد. دوم اینکه تغییر تکنولوژیک در ابتکارات متعدد باید با محصولات و خدمات مورد نظر مشتری ترکیب شود. سوم اینکه اینها بازارهای جهانی خوبی برای تبادل کالا و خدمات هستند و چهارم این که محیط های کسب و کاری که دارای بازارهای ضعیفی هستند، در آنها تبادل تکنولوژیک و مدیریتی اندک است.

این مشخصه ها در بخش های بزرگ اقتصاد جهانی دیده شده اند. در چنین بخش هایی بنیان های موفقیت های شرکت وابستگی اندکی به توانایی شرکت در مشارکت در بهینه سازی مقابله با محدودیت ها یا دستیابی به اقتصادی بزرگتر دارد. بیشتر، موفقیت شرکت ها به کشف و توسعه فرصت ها، ترکیب مؤثر داخلی و خارجی ابتکارات، انتقال تکنولوژی کارآمد به درون شرکت و بین شرکت ها، محافظت از دارایی هوشمند، به روزرسانی بهترین عملیات فرآیندهای کسب و کار، اختراع مدلهای جدید کسب و کار، تصمیمات صحیح و بهره بردن از مفهوم حفاظت در مقابل مفهوم تقلید و دیگر اشکال تکرار به وسیله رقبا. همچنین آن شامل شکل دادن به قوانین جدید بازی در بازارهای جهانی می شود. عناصر سنتی موفقیت های شغلی – حفظ انگیزه ها و مشوق ها، مالکیت دارایی های ملموس، کنترل هزینه ها، حفظ کیفیت، بهینه سازی ابتکارات – ضروری هستند اما آنها برای دستیابی به یک عملکرد بالاتر شرکتی کافی نیستند.

به نظر می رسد مدیران چالش های جدید پیش روی محیط های رقابتی جهانی را تشخیص داده اند و ضرورت نوآوری های تکنولوژیک را درک کرده اند اما این کافی نیست. پذیرش یک عملیات خوب و صحیح هم نمی تواند یک قابلیت باشد. اجرای بهترین عملیات فقط به شرکت کمک می کند تا شاداب و پویا باقی بماند اما آنها در یک بازار رقابتی یک شرکت را برای دستیابی به هزینه ی بیشتر از سرمایه، بهتر از رقبای خود توانا نمی کنند. همچنین اختراع و نوآوری خود خواسته برای موفقیت کافی نیست.

منبع

منیعی، شیرین(1395)، بررسی تاثیر قابلیت های پویا سازمانی بر عملکرد سازمانی بر اساس مدل کارت امتیازی توزان با تاکید بر استراتژی های زیست محیطی، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت استراتژیک، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه.