« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »عوامل موثر بر مواجه با اضافه بار اطلاعاتي
رويارويي کاربران با اضافه بار اطلاعاتي تابع عوامل مختلفي است که با راهکارها و روشهاي جستجو و بازيابي اطلاعات بسيار مرتبط است. بازيابي اطلاعات را فرايند جستجو در ميان مجموعه‌اي از مدارك مي‌داند كه هدف آن تعيين دسته‌اي از مدارك در حيطه موضوعي درخواست شده‌است. فرايند جستجو، فرايندي تعاملي است. تعامل بدين معناست كه كاربر بر فرايند جستجو كنترل داشته و در اين مسير دست به انتخاب مي‌زند.بامرورپژوهشهاي موجود در بازيابي اطلاعات در اين زمينه چهار دسته ازعوامل اصلي شناسايي شده است:
عوامل مرتبط با نظام بازيابي و امکانات آن
پس از ظهور شبکه جهانگستر وب به عنوان يکي از فراگيرترين و موثرترين محملهاي اطلاع رساني دنيا انواع گوناگوني از ابزارهاي کاوش از جمله راهنماها، دروازه‌هاي اطلاعاتي و مهمتر از همه موتورهاي جستجو بوجود آمد. موتورهاي جستجو اصلي ترين ابزار کاوش در محيط وب به شمار مي‌آيند و هر يک از آنها نظام بازيابي و امکانات خاص خود را دارند. بي ترديد تفاوت کارآيي و سودمندي آنها منجر به تفاوت در نتايج بازيابي خواهد شد و معمولا جستجو يکسان در موتورهاي گوناگون نتايج متفاوت در پي خواهد داشت. هر چند همواره درصدي از همپوشاني بين نتايج بازيابي وجود دارد بنابراين توانايي ابزار کاوش در نتيجه بازيابي کاملا موثر است. يک ابزار کاوش ناکارآمد با دامنه جستجو محدود نتايج بازيابي غير مرتبط به دنبال دارد.
عوامل مرتبط با کاربر: ويژگيهاي فردي و مهارتهاي اطلاع يابي
بيترديد استقاده کنندگان محور اصلي و بنيادي هر نظام بازيابي اطلاعات را تشکيل مي‌دهند و محيط وب از اين جهت نه تنها استثنا نيست بلکه بنا به دلايلي جايگاه کاربران در اين محيط به مراتب مهمتر است.در ميان اين حجم انبوه اطلاعات؛چاپي،غيرچاپي،والکترونيکي؛پيداکردن اطلاعات کاملا مرتبط و معتبرکارآساني نيست و نيازمند مهارتهاي ويژه‌اي است که درحال حاضر از آن به عنوان مهارتهاي اطلاع‌يابي ياد مي شود.يان مال‌لي، مهارتهاي اطلاع‌يابي را شامل مهارتهاي بازيابي، ارزيابي، سازماندهي و تبادل اطلاعات مي‌داند:
- مهارتهاي بازيابي: شناخت منابع اطلاعاتي، مهارت در استراتژي‌هاي جستجو و توان استفاده از نمايهنامهها و چکيده‌نامه‌ها.
- مهارتهاي ارزيابي: دانش انتخاب و ارزيابي اطلاعات، مهارت در استراتژي اطلاعات.
- مهارتهاي سازماندهي: مهارت در يادداشت‌برداري از کتاب‌هاونشريه‌ها،مهارت درذخيره‌سازي فردي اطلاعات.
- مهارتهاي تبادل اطلاعات: توانايي علمي‌نويسي.
به‌مجموعه اين مهارت‌ها سواد اطلاعاتي مي‌گويند. سواد اطلاعاتي، جنبه‌ي انساني دسترسي به اطلاعات است که بر سر تعريف اين عبارت بارها و بارها به صورت اغراق آميزي بحث شده است ولي بالاخره همگان توافق كردند كه سواد اطلاعاتي، تركيبي است از مهارتهاي اطلاعاتي گذشته با توانايي بهره برداري از فناوري جديد. در حقيقت، يك رشد آشكار ، از مهارتهاي كتابخانه اي و از راه مهارتهاي اطلاعاتي به سواد اطلاعاتي، وجود دارد.
برخلاف بازيابي اطلاعات ازنظامهاي بازيابي قبل از وب که بيشتر به دانشگاهيان و متخصصان محدود مي‌شد وب محلي براي ذخيره و بازيابي اطلاعات براي طيف گسترده اي از اجتماع است. کاربران مختلف نتايج گوناگوني از فرايند جستجو در وب به دست مي‌آورند. تفاوت عملکرد جستجوي آنها متاثر از عوامل گوناگوني مي‌باشد از جمله تجربه آنها در جستجو در وب يکي از عوامل مهم است. بطور کلي کاربران با تجربه نتايج بهتر و سريعتري از جستجوي خود کسب مي‌کنند. تجربه کاربر ممکن است تجربه موضوعي يا تجربه در کار با کامپيوتر باشد. در واقع هر دو نوع آن مهم است. تسلط بر موضوع جستجو يا دانش موضوعي نيز از عوامل مهم در اين زمينه است.
معمولا کاربران وب اطلاعات مربوط به حوزه تخصصي خود را راحت‌تر مي‌يابند چرا که با واژه‌هاي تخصصي آشنا هستند و منابع موضوعي رشته خود را بهتر مي‌شناسند. همچنين جستجو و مرور فعال و غير فعال که مي‌توان آن را مرور خطي و غير خطي نيز ناميد از جمله مباحث اين حوزه است. در مرور فعال کاربر از امکانات مختلف تدارک ديده شده در مرورگرهاي اينترنت به خوبي استفاده نموده و فرايند اطلاع يابي خود را سرعت مي‌بخشد. درحاليکه در مرور غيرفعال کاربر فقط پيوندهاي موجود در صفحات را دنبال مي‌کنند و فرايند اطلاع يابي او کند است و گويي از الگويي خطي پيروي مي‌کند و احتمال گم شدن او در ميان انبوهي اطلاعات بيشتر است.
مجموعه مهارتهاي سواد اطلاعاتي بويژه براي دانش آموزان و دانشجوياني اهميتي فزاينده دارد كه در محيطي مملو از اطلاعات چندگانه، و آميخته با فناوري سريعاً در حال پيشرفت و توسعه، به سر مي‌برند. با توجه به روند شتابناك كهنه شدن دانش، دانشجويان نيازمند مهارتهاي سواد اطلاعاتي هستند تا قادر به دسترسي، درك، و بهره‌گيري بهينه از دانش روزِ رشتة خود باشند، نکته اي که در زمينه عوامل مرتبط با کاربران وجود دارد بحث آموزش کاربران مي‌باشد. آموزش روشهاي اطلاع يابي در وب مي‌تواند به ارتقا سطح عملکرد جستجو کمک کند. بسياري از کاربران آموزش لازم براي اطلاع يابي در وب را نديده اند و اساس کار آنها بيشتر متکي بر آزمون و خطاست.
نکته ديگري که در اينجا اهميت مي‌يابد پاسخ به اين پرسش است که آموزش مهارتهاي اطلاع يابي چگونه و توسط چه کساني بايد ارايه شود. خوشبختانه طي سالهاي اخير با پررنگ شدن جنبه آموزشي حرفه کتابداري و اطلاع رساني اين وظيفه تا حد زيادي به کتابداران و متخصصان اطلاع رساني محول شده است. اکنون در بسياري از دانشگاهها و مراکز آموزشي دنيا همکاري موثري بين کتابداران و متخصصان اطلاع رساني و کادر آموزشي اين مراکز وجود دارد و کتابداران نقش عمده اي در آموزش کاربران ايفا مي‌کنند. بحث سواد اطلاعاتي در اغلب دانشگاهها و مراکز آموزشي دنيا کاملا جدي و مهم است و اکنون پروژه‌هاي گسترده و دامنه‌داري براي ارتقا سواد اطلاعاتي دانش آموزان و دانشجويان در حال اجرا مي‌باشد و روشهاي اطلاع يابي در وب و چگونگي تحليل و ارزيابي منابع الکترونيکي جز مباحث عمده دراين فرايند به شمار مي‌آيد.بطور کلي عوامل مختلفي که در مهارتهاي اطلاع يابي دخيل هستند را مي‌توان در قالب‌هاي زير دسته‌بندي کرد:
- عوامل فردي: تجربه، دانش، سواد اطلاعاتي و رايانه‌اي، نياز اطلاعاتي، سطح انتظار، جنس، هوش،ويژگيهاي فردي، شخصيتي، شناختي و انگيزشي.
- عوامل مربوط به‌قابليت نظام: رابط کاربر، قابليت و امکانات جستجو، روشهاي نمايه‌سازي و چکيدهنويسي، نحوه برجسته‌کردن اطلاعات، نمايش اطلاعات، وجود راهنماها و…
- عوامل اجتماعي و محيطي: گروه‌هاي اجتماعي، عوامل فرهنگي و اقتصادي، قوانين و مقررات حاکم بر جريان اطلاعات، شغل، جو سازماني.
- عوامل مرتبط با اطلاعات: نوع مدرک، نوع و اندازه فايل، ساختار فايل، چگونگي دسترسي به‌اطلاعات.
منبع
علامی،سارا(1390) ، نظرات متخصصین اطلاع رسانی در مورد اضافه بار اطلاعاتی وب ،پایان نامه کارشناسی ارشد،اطلاع رسانی وکتابداری،دانشگاه آموزش مجازی اصفهان
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید