« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »عوامل مؤثر در شکل‌گیری برنامۀ درسی پنهان
عوامل زیر را می‌توان به عنوان مهم‌ترین عوامل مؤثر در شکل‌گیری برنامۀ درسی پنهان محسوب کرد:
چگونگی ارتباط متقابل افراد در مدرسه: در درون مدرسه روابط متعددی شکل می‌گیرد و هر کدام از این روابط آثار تربیتی خاص خود را بر روی دانش‌آموزان می‌گذارند.طرزتفکرها، نگرش‌ها، اعتقادات، موضع‌گیری‌ها و رفتار افراد اداره‌کنندۀ مدرسه اعم از معلمان، معاونان، مدیر و سایر کادر آموزشی بر روی طرز تفکر، نگرش و رفتار دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال:
ارتباط معلم – دانش‌آموز: طرز تلقی و رفتار معلم از عوامل موثر تشکیل‌دهنده طرز تلقی‌های دانش‌آموزان است. اگر معلم در کلاس آزاد برخورد کند و فرصت کافی و موثر در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد تلاش، توانایی و حس اعتمادبه‌نفس را در آنها تقویت میکند. اگر امیال و خواسته‌های خود را محور قرار دهد و باروحیه سلطه‌گری برخورد کند، مانع بروز توانایی‌های شاگردان می‌شود و در دانش‌آموزان گرایش سلطه‌گری به دیگران را پرورش می‌دهد.
ارتباط میان دانش‌آموزان:تعاملاتی که دانش‌آموزان در کلاس درس و به خصوص در اوقات فراغتشان در زنگ تفریح دارند برارزش‌ها و نگرش‌ها و در نوع اجتماعی شدن آنها تأثیر دارد .
ارتباط کادر آموزشی و دانش‌آموزان: بسیاری از مصادیق برنامۀ درسی پنهان از جمله ایجاد یا تقویت روحیۀ رقابت منفی به جای رفاقت، همکاری و تشریک مساعی، انجام رفتارهای پسندیده و جلب توجه معلم برای کسب موفقیت، ایجاد و تقویت روحیۀ اطاعت‌پذیری از مرجع قدرت به جای ابتکار و نوآوری، از بین رفتن نظارت و کنترل شخصی دانش‌آموزان، خودپندارۀ منفی، کاهش میزان اعتمادبه‌نفس، کاهش حس کنجکاوی و مسئولیت‌پذیری، پذیرش این هنجارها که برای هر مسئله‌ای صرفاً یک پاسخ صحیح وجود دارد، احساس لذت از مواجهه با شخصیت‌ها و نهادهای سیاسی و حتی ارزش‌گذاری‌های متفاوت برای مواد درسی مختلف، متأثر از چگونگی ارتباطات و تعامل‌های درون مدرسه است .
ساختار سازمانی مدرسه: شیوه مدیریت و رهبری، سیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌های درسی آشکار و نحوه گروه‌بندی کلاس‌ها، نحوه گروه‌بندی دانش‌آموزان، قوانین و مقررات مدرسه، مقررات انضباطی، روش‌های تشویق و تنبیه و روش‌های ارزشیابی از جمله عوامل بسیار مهم در شکل‌گیری برنامۀ درسی پنهان هستند. به عنوان مثال در ارزشیابی، اگر معلم دانش‌آموز ضعیف را مورد تحقیر و سرزنش قرار دهد، طرز تلقی و نگرش منفی را در او تقویت میکند و دانش‌آموز ممکن است اعتماد خود را به توانایی‌ها و جبران شکست‌ها از دست دهد. این نگرش منفی و کاهش اعتماد به توانایی‌ها، بخشی از برنامۀ درسی پنهان است. همچنین ارزش‌گذاری برای مواد و موضوعات مختلف درسی به دلیل جایگاهی که این مواد در برنامۀ هفتگی مدرسه اشغال می‌کنند، یکی دیگر از مصادیق برنامۀ درسی پنهان در این زمینه است. مثلاً اینکه دانش‌آموزان مواد درسی مانند هنر و تربیت بدنی را دارای ارزش و مرتبۀ دست دو یا فاقد ارزش در مقایسه با دروسی مانند ریاضی و علوم تجربی ارزیابی کنند
ساختار فیزیکی مدرسه و کلاس درس: ساختار فیزیکی مدرسه و کلاس درس نیز می‌تواند تصورات خاصی را به ذهن دانش‌آموزان القاء کند. گتزلز ، ملاحظه کرد که دانش‌آموزان در کلاس‌هایی که به صورت حوزه‌های فعالیت ترتیب داده‌شده بودند، در مقایسه با کلاس‌هایی که صندلی‌های آنها بصورت ردیفی چیده شده بودند،فعالیت بیشتری از خود نشان دادند.
تعریف برنامۀ درسی پنهان ، عبارت است از تأثیرات محیط مدرسه بر ارزش‌ها و نگرش‌های دانش‌آموزان در نوع پوشش و لباس‌هایی که استفاده می‌کنند، چگونگی گذران اوقات فراغت و تعاملات انسانی آنها و به دلیل محدود کردن گسترۀ پژوهش و بررسی دقیق‌تر از میان عوامل شکل‌گیری برنامۀ درسی پنهان که در بالا ذکر شد، رابطه معلم-دانش آموز و دانش‌آموز- دانش‌آموز برگزیده شده است؛به عبارت دیگر در پژوهش پیش‌رو سه شاخص نام‌برده در قالب رابطۀ معلم با دانش‌آموز و دانش‌آموزان با یکدیگر،مورد بررسی قرار می‌گیرد.
همۀ مطالبی که در مورد برنامۀ درسی پنهان گفته شد را می‌توان در دو مقطع ابتدایی و متوسطه مورد بررسی قرارداد اما از آنجایی که دورۀ متوسطه، دوره‌ای است که افراد پس از آن وارد جامعه و دنیای کار می‌شوند و از طرفی از نظر ابعاد روانی و اجتماعی تغییرات مهمی در این دوره شکل می‌گیرد .
منبع
جامه بزرگی،مریم(1392)، بررسی وجوه تقابل سبک زندگی لیبرالیستی بااسلام،پایان نامه کارشناسی ارشد،گرایش تعلیم وتربیت اسلامی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی علامه طباطبایی
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید