علل پیدایش پدیده خود و خودپنداره

دلیل عمده ایجاد خودپنداره را باید در رابطه فرد با جامعه اش ، بخصوص در دوران پر اهمیت کودکی و نوجوانی جست وجو کرد. پدید امدن خودپنداره،رفتار و واکنش دیگران نسبت به فرد بخصوص کودکست . در این خصوص یک نظریه معتقد است که برای دیدن خود، واکنش های موجود را می ببینیم، بسیاری از تحقیقات حاکی از این مطلب هستند که تصویر و پنداره هر فرد از خود وابسته به تصویری است که دیگران از او دارند زیرا یک فرد می تواند ان را ارزیابی و تصویری که از خود دارد را تغییر دهد. والدین یکی از منابع شکل گیری خودپنداره و احساس ارزش نسبت به خود در کودکان و نوجوانان هستند.

رشد شخصیت و هسته وجود آن یعنی خود جنبه دینامیک و پویایی دارد. به طوری که خود یک فرایند است نه فراورده و مسیر است نه مقصد. بنابراین خود ورشد و تکامل آن هیچ گاه پایان پذیر نیست و سکون نمی پذیرد. بلکه همواره در جهت شدن یا ضرورت به پیش می رود که البته این فرایند و سیرگاه روندی دشوار و دردناک دارد و شرایط و عوامل محیطی گاه آن قدر محرومیت زا می گردند که خود از این تعالی و تکامل باز می ماند و راه پیشرفت و صعود آن سد می گردد .

با رشد تدریجی کودک، وی خود را با دیگران مانند خواهر، برادر ، همسالان و دوستان مقایسه می کند که این مقایسه یکی از منابع اصلی ایجاد خودپنداره در اوست. مثلا اگر برادر یا خواهر کودک با هوش و زرنگ باشد و او دایما از انان عقب بیفتد کودک خود را کم هوش تصور می کند و یا اگر همسایه های کودک ثروتمند باشند وی خود را فقیر احساس می کند. علاوه بر این ها، کودک با برخی از افراد مهم زندگی خود همانند سازی کرده آنان را به عنوان مدل یا الگوی رفتار خود بر می گزیند. تحقیقات نشان می دهند همانند سازی نیز سبب تغییر خودپنداره می گردد .

تحقیقات پیرامون خودپنداره

حسن زاد و حسینی ،به بررسی ارتباط بین خودپنداره کلی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان پرداختند. جامعه آماری این تحقیق کلیه دانش آموزان متوسطه شهرستان بندر ترکمن هستند که کل آنها 3506 نفر است. آزمودنی های این پژوهش 325 دانش آموز دوره متوسطه است. نتایج نشان داد بین خود پنداره و عملکرد دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. بین خودپنداره کلی دانش آموزان دختر و پسر تفاوت وجود دارد.خودپنداره در پایه های مختلف تحصیلی متفاوت است.

حمایت اجتماعی

منظور از حمایت اجتماعی، قابلیت و کیفیت ارتباط با دیگران است که منابعی را در مواقع مورد نیاز فراهم می کند. حمایت دیگران، تامین کننده ی خدمات و اطلاعات عینی است که احساس مراقبت شدن، مورد حمایت قرار گرفتن، احترام داشتن و ارزشمند بودن را فراهم می سازد. فرد احساس می کند که در بخش قابل توجهی از مراودات اجتماعی قرار داشته و در یک تعهد دوجانبه شریک است. حمایت اجتماعی یک کمک دو جانبه است که موجب خلق تصور مثبت از خود، پذیرش خود، احساس عشق و ارزشمندی می گردد و در همه ی موارد به فرد فرصت خود شکوفایی و رشد می دهد.

در واقع، حمایت اجتماعی به انواع مختلفی تعریف شده است زیرا زمینه های متفاوت و ابزارهای مختلفی برای ارزیابی آن به وجود آمده است، به عنوان مثال کاسل، حمایت اجتماعی را به عنوان یک همبستگی اجتماعی تعریف می کند و کوب، حمایت اجتماعی را به عنوان یک عامل محافظت کننده در مقابل استرس بیان می کند به طوری که اثر قابل توجه ای بر روی سلامت و عملکرد اجتماعی دارد. وی بیان می کند که حمایت اجتماعی باعث می شود فرد احساس کند که مورد علاقه است، از وی مراقبت می شود، ارزش و احترام دارد و متعلق به یک شبکه از ارتباطات است .

حمایت اجتماعی به میزان برخورداری از محبت، همراهی و توجه اعضای خانواده، دوستان وسایر افراد نیز تعریف شده است. برخی حمایت اجتماعی را واقعیتی اجتماعی وبرخی آنرا ناشی از ادراک فرد می دانند.ساراسون ،حمایت اجتماعی را مفهومی چند بعدی میداند که هردورا در برمیگیرد.هاووس، نیز حمایت اجتماعی را نوعی مبادله بین فردی می داند که پیوندهای عاطفی، کمک های موثر ابزاری، ارائه اطلاعات، اظهار نظر و ارزیابی دیگرن را در بر می گیرد. در واقع از نظر او، حمایت اجتماعی عبارت است از محتوای کارکردی روابط که می توان آن را در چهار گروه از رفتارهای حمایتی قرار داد:

پشتیبانی عاطفی شامل:احساس همدردی،دوست داشتن،اعتماد و توجهست ورابطه قوی با سلامتی دارد.
حمایت مادی شامل: کمک مادی و خدماتی به تشخیص نیازمند است.
حمایت اطلاعاتی عبارت است از توصیه ها، پیشنهادات و اطلاعاتی که شخص از آن در رو به رو شدن با مشکلات استفاده می نماید.
حمایت ارزیابی که عبارت است از در دسترس گذاردن اطلاعات سودمند برای خود ارزیابی می باشد. این چهار عملکرد حمایت ، از لحاظ مفهومی متفاوتند ولی در عمل از یکدیگر مستقل نیستند.

هولاندر، حمایت اجتماعی را پاسخهای قابل لمس می داند که شخص از دیگران دریافت می کند، این پاسخها می تواند بصورت تایید یا بازشناسی اعمال ارزشمند شخص و تایید نگرشهای وی توسط دیگران باشد.

وای یونگ و همکاران ، حمایت اجتماعی را به عنوان شبکه ای از ارتباطات توصیف کرده که رفاقت و همکاری را فراهم می آورد. حمایت اجتماعی رفتارهای ارتقای سلامت را تسهیل کرده و بازخورد ارایه داده و فعالیت هایی را که منتهی به اهداف شخصی می شود را تشویق می کند. شافر، کوین و لازاروس، هم با تاکید بر ادراکات ذهنی فرد، حمایت اجتماعی را عبارت از ارزشیابی ها و یا ارزیابی های فرد از این که تا چه حد یک تعادل یا الگوی تعاملاتی برای وی سودمند است می دانند .

اغلب مطالعات اخیر که به بررسی مفهوم حمایت اجتماعی پرداخته اند آن را به وسیله ی کارکردهایی که در روابط اجتماعی می تواند داشته باشد، تعریف کرده اند. سیدنی کوب کارکرد منابع اجتماعی حمایت را شامل دستیابی به منابع اطلاعاتی که شخص به آن علاقه دارد، دریافت کمک مالی، مورد محبت و احترام قرارگرفتن و این که بخشی از شبکه ی حمایتی به طور متقابل بودن، تعریف کرده است و معتقد است که جنبه های گوناگون حمایت به میزان زیادی با یکدیگر در ارتباطند و به آسانی در زندگی روزمره قابل تفکیک نیستند.

از نظر کوهن و آنتونی، حمایت اجتماعی ترکیبی از سه عنصر عاطفه، تصدیق و یاری است. عاطفه شامل ابزار عشق و محبت است و تصدیق، آگاهی در رفتار و بازخوردهای مناسب می باشد و کمک شامل مساعدت مستقیم است مانند پول قرص دادن و یاری دادن در انجام کارها . حمایت اجتماعی عبارت است از کسب اطلاعات، کمک های مادی، طرح یا توصیه بهداشتی، حمایت عاطفی از سوی دیگرانی که فرد به آنها علاقه مند است و یا ارزشمند تلقی می شوند، مانند همسر، بستگان، دوستان و نیز تماس با نهاد های مذهبی. در مجموع، شاید بتوان گفت که حمایت اجتماعی یعنی این احساس که شخص مورد توجه دیگران است و دیگران برای او ارزش قائلند و این که او به یک شبکه اجتماعی متعلق است .

منبع

شمس الهدی،فرزانه(1393)، نگرش مذهبی ، خود پنداره و حمایت اجتماعی با رضایت شغلی زنان کارمند پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی کرمان

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید