عزت نفس چیست؟

 عزت نفس يكي از عوامل مهم و اساسي در رشد و شكوفايي انسانهاست كه در دهه هاي اخير مورد توجه بسياري از روان شناسان و پژوهشگران امور تربيتي قرار گرفته است. عزت نفس به معناي قضاوت شخص از ارزشمندي خود است و به نگرش فرد از خود دلالت مي كند.  افراد با بررسي نحوه ي كنار آمدن با استانداردها  و ارزشهاي مورد نظر خود و مقايسه ي چگونگي عملكرد خود با ديگران به اين قضاوت دست مي پردازند. عزت نفس چگونگي احساس خود درباره ي خود است و بر همه ي افكار، ادراكات، هيجانات، آرزوها، ارزشها و اهداف شخصي نفوذ دارد و كليد رفتار آدمي مي باشد. بنابراين،  عزت نفس هسته ي مركزي ساختارهاي روانشناختي فرد است كه وي را در برابر اضطراب محافظت نموده و آسايش خاطر وي را فراهم مي آورد.

عزت نفس نقش محافظت کننده اي در مقابله با فشارهاي رواني دارد كه از فرد در مقابل وقايع فشار آور منفي زندگي حمايت مي كند. فردي كه از ارزشمندي بالايي برخوردار است، به راحتي قادر است با تهديدها و وقايع فشارآور بيروني بدون تجربه ي برانگيختگي منفي و از هم پاشيدگي سازمان رواني مواجه شود.  عزت نفس پائين به عنوان عامل خطر براي پرخاشگري، بزهكاري، سوء مصرف مواد، افسردگي، عملكرد ضعيف تحصيلي، همسر آزاري، كودك آزاري و نظاير آن مشاهده شده است. اخيراً برخي سياستمداران و مسئولان مدارس پيشنهاد كرده اند كه مدارس و ديگر مؤسسات اجتماعي بايد برنامه هايي براي ارتقاي عزت نفس افراد طراحي كنند. اين پيشنهاد بر اين فرض استوار است كه عزت نفس علت و نه معلول مشكلات اجتماعي است، مستقل از موقعيت هاي خاص وجود دارد و مي تواند با مداخلات خارجي ارزيابي شود.

بي ترديد عزت نفس يكي از مهمترين و اساسي ترين جنبه هاي شخصيت و تعيين كننده ويژگيهاي رفتاري ما است .توجه به اين امر، به ويژه در مورد كودكان داراي نيازهاي آموزشي ويژه و نيز كساني كه به آنها آموزش مي دهند، از اهميت خاصي برخوردار است. عزت نفس به مانند يك سرمايه ي ارزشمند حياتي از مهمترين عوامل پيشرفت و شكوفايي استعداد و خلاقيت افراد مي باشد. افراد دچار ناتواني، به دليل نگرشهاي منفي والدين، تجارب منفي در برخورد با همسالان عادي و ناكامي هاي پي در پي در مدرسه به تدريج دلسرد و سرخورده شده و توالي چنين شكست ها و مشكلاتي موجب مي شود که آنها نسبت به خود احساس بي ارزشي داشته باشند و در نتيجه اين احساس منجر به آسيب در عزت نفس آنها شود.

عزت نفس يک شاخص بسيار مهمي در شخصيت افراد است و به مقدار ارزشي که ما به خود نسبت مي دهيم و فکر مي کنيم ديگران براي ما قائل هستند، گفته مي شود. قدمت تاريخي اين موضوع به مباحثي که علما و فلاسفه تعليم و تربيت در گذشته داشته اند برمي گردد. در طول صد سال گذشته بسياري از روان شناسان اين نظر را پذيرفته اند که انسان داراي يک نياز به عزت نفس مي باشد .

بعضي از نظريه پردازان اظهار مي دارند که به طور کلي ارزش گذاري نسبت به خويشتن را مي توان عزت نفس ناميد. بالدوین، عزت نفس را عنصري از خود پنداره مي دانند که به قضاوت ما نسبت به تواناييهاي بالقوه و بالفعل دلالت دارد. فردي که عزت نفس بالايي دارد خود پذيرا و خود ارزشمند است. روانشناسان اجتماعي عزت نفس را ارزيابي مثبت و منفي از خود مي دانند. به طور کلي فرض مي شود عزت نفس تا حدودي باثبات است. همچنين عزت نفس به عنوان يک احساس کلي از خود ارزش و کفايت شخصي يا به عنوان احساس عمومي پذيرش خود، خوبي و احترام به خود تعريف مي شود.عزت نفس يا همان خود بزرگواري يکي از خصوصيات مهم و اساسي شخصيت هر فردي را تشکيل مي دهد و به طور حتم روي ساير جنبه هاي شخصي انسان اثر مي گذارد و کمبود يا فقدان آن باعث عدم رشد ساير جنبه هاي شخصيت يا ناموزوني آنها خواهد شد و حتي ممکن است پايه گذار بيماريهاي رواني گوناگوني مانند افسردگي، کمرويي و ترس و… شود .

بچه هايي که دچار ناتواني يادگيري هستند احتمالا سيکل منفي از عزت نفس پايين را تجربه مي کنند، انگيزه و پشتکارشان براي انجام تکاليف کاهش مي يابد و اين باعث مي شودشکست بيشتري راتجربه کنند .

عزت نفس درقرآن مجيد : قرآن مجيد در سه مورد، همه را از آن خداوند مي داند و مي فرمايد:

ولله العزه ولرسوله وللمومنين؛(منافقون آيه،8)يعني اينکه عزت،مخصوص خدا ورسول اوو مومنان است .

اين آيات بيانگر آن است که خصلت عزت نفس، از صفات الهي است. آنان که داراي اين خصلت برزگ هستند، مظهر يکي از صفات الهي مي باشند.

در قرآن آمده است که: ليتغون عندهم العزة فان العزه الله جمعياً؛( نساء ،آيه 139) يعني اينکه آيا آنان؛ منافقان عزت را نزد غير خدا مي جويند،  با اين که قطعا همه عزت نزد خداست .

 در جاي ديگري از قرآن کريم آمده است که: من کان يريد العزّه فللّه العزّه جميعا( فاطر آيه، 10) يعني اينکه کسي که خواهان عزت است؛ بايد از خدا بخواهد ، چرا که،تمام عزت براي خدا است.با توجه به اين آيات، پايه اساسي و شرايط اصلي تحصيل عزت، اعتقاد به خداست. بنابراين در کارها و برنامه هاي غير خدايي، هيچ گونه عزتي به دست نخواهد آمد. عزت نفس درجه  و ارزشي است که يک فرد براي خود قايل مي شود. عزت نفس به منزله بيان تأييد يا عدم تاييد فرد نسبت به خويشتن است و نشان مي دهد که تا چه  اندازه فرد خود را توانا، ارزنده و پر اهميت مي داند و به عبارت ديگر عزت نفس يک تجربه شخصي است که ترجمان آن را مي توان در سطح گفتار و در سطح رفتار هاي معنادار مشاهده کرد. عزت نفس مي تواند بالا يا پايين باشد. زماني كه خود ادراك شده و خودآرماني با يكديگر همتراز باشند، فرد از عزت نفس بالايي برخوردار است.

بر عكس چنانچه خودآرماني با خود ادراك شده تفاوت فاحش داشته باشد، فرد از عزت نفس پايين برخوردار خواهد بود. هرگاه  فرد ارزيابي مثبتي از عملكرد خود داشته باشد، باعث افزايش عزت نفس وي مي شود در حالي كه فرد اگر ارزيابي منفي از عملكرد خود داشته باشد، عزت نفس او كاهش مي يابد جايگاه مهار سلامت باور فرد به اين امر است كه سلامت وي تا چه حد تحت كنترل عوامل دروني ؛ خود  و يا بيروني: افراد موثر يا با نفوذ و ساختار اوليه جايگاه مهار سلامت از  بخت و اقبال  مي باشد. در نظريه يادگيري اجتماعي گفته مي شود كه يادگيري در فرد بر پايه تقويت هاي گذشته انجام مي شود و طي آن افراد انتظارات خاص و عمومي را در خود شكل مي دهند. جايگاه دروني مهار سلامت با آگاهي و نگرش مثبت، وضعيت روانشناختي، رفتارهاي بهداشتي و سلامت همراه و همگام مي شود. در مقابل، بيشتر منابع بيروني جايگاه مهار سلامت؛ به خصوص افراد  موثر و با نفوذ؛ بخت و اقبال با رفتارهاي بهداشتي منفي و وضعيت روانشناختي ضعيف همراه مي شوند .

منبع

طاهر زاده،طیب(1393)، اثر بخشي ورزش بر میزان عزت نفس ، شادکامي و کيفيت زندگي جوانان، پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید