عدالت از منظر قرآن کریم

عدالت در لغت به معنی حفظ وضعیتی ،  اجرای کاری ،  یا داوری مطابق قانون یا حق و انصاف ؛ دادگری ؛ داد معنی شده است و فرهنگ معین(1382) عدل را به معنی درست،  دقیقاً، راست،  دادگری و داد آورده و عدالت را به عادل بودن،  انصاف داشتن و دادگری معنی کرده است.

علاوه بر لغت نویسان ،  دانشمندان و فلاسفه و حتی قبل از آنها خداوند و ائمه اطهار ( علیهم السلام ) در معانی مختلفی کلمه عدل و عدالت را به کار برده اند . که مرحوم شهید مطهری در کتاب عدل الهی خود چهار معنی متفاوت را برای عدل شمرده است : الف ) موزون بودن ؛  ب ) تساوی و نفی هرگونه تبعیض ؛  ج ) رعایت حقوق افراد و اعطا کردن به هر ذی حق ، حق او را ؛ د) رعایت استحقاقها در افاضه وجود و امتناع نکردن از افاضه و رحمت به آنچه امکان وجود یا کمال وجوددارد. و ایشان معتقد هستند که معنی حقیقی عدالت اجتماعی بشری ، یعنی عدالتی که در قانون بشری باید رعایت شود و افراد بشر باید آنرا محترم بشمارند همین معنی سوم است یعنی رعایت حقوق افراد و اعطا کردن به هر ذی حق ، حق اورا .

آنچه که در اینجا به نظر می رسد این است که افراد بشر از هر مکتب فکری که باشند اجرای عدالت را به عنوان یکی از آرمانهای اصلی خود دانسته و اصولاً استنباط نسبتاً مشابهی از عدالت دارند . و در طول تاریخ بشر قیام ها و انقلاب های فراوانی در راستای تحقق عدالت به وقوع پیوسته که گاهي موفقیتهایی نیز در این زمینه کسب کرده اند . و این جریان عدالت طلبی همچنان در دنیا ادامه داشته و خواهد داشت .

همان گونه که قبلاً ذکر شد تعابیر گوناگونی از عدالت وجود دارد و در قرآن کریم نیز این واژه و مشتقات آن با معانی متفاوتی که ذکر شد ، به کار رفته است ولی در برخی از آیات با صراحت بیشتر ، به مفهومی که مد نظر ما در این پژوهش است یعنی اعطای حق به صاحب حق اشاره شده است . عدل به مفهوم اجتماعی ، هدف نبوت و به مفهوم فلسفی مبنای معاد است.قرآن کریم در بیان هدف نبوت و رسالت پیامبران می فرماید :

فرستادگانمان را با دلایل روشن فرستادیم و همراه ایشان کتاب و ترازو فرود آوردیم تا مردم به عدالت قیام کنند( قرآن ، حديد ، آيه 25 ) .در موضوع معاد و محاسبه رستاخیز و پاداش و کیفر اعمال می فرماید:

ترازوهای عدالت را در روز رستاخیز می نهیم ، به احدی هیچ ستمی نخواهد شد و اگر هموزن دانه خردل باشد آنرا میاوریم ، این بس که ما حسابگر هستیم (قرآن ، انبیاء  ، آيه 47 ) .و یا در مورد موافقت با حکم خداوند و نگهداری از عدالت می فرماید :

ای کسانی که ایمان آورده اید نگهدار عدالت باشید و برای خدا گواهی دهید هر چند بر ضرر خود یا پدر و مادر و خویشان شما باشد (قرآن ، نساء ، آيه135 ) .از آیه اینگونه می توان استنباط کرد که خداوند انسان را به عدالت و اجرای آن دعوت می کند ولو به زیان خود و نزدیکانش باشد .در آیه ای دیگر خداوند انسان را به عدل و احسان و نیکی و بذل به خویشان و دوری از منکرات و اعمال زشت امر می فرماید (قرآن ، نحل ، آيه 90 ) .در آیه 70 سوره مبارکه توبه خداوند از عادل بودن خود سخن گفته می فرمایند : چنان نیست که خداوند به آنان ستم کند ، بلکه آنها چنینند که بر خود ستم می کنند .و یا در آیه 18 سوره مبارکه آل عمران می فرمایند : خداو فرشتگان و دارندگان دانش گواهی می دهند که معبودی جز خدای یکتا ، که به پادارنده عدل است ، نیست .خداوند در کتاب خود در آیات متعددی که چند مورد از آنها به عنوان نمونه ذکر شد ، هم عادل بودن خود را به بندگانش گوشزد می کند و هم اینکه یکی از اهداف نبوت را برپایی عدالت در جامعه ذکر می کند و همچنین بندگانش را به برپایی عدل دعوت می کند و در آیات بسیار دیگر نیز خداوند از عدالت خود در روز رستاخیز سخن به میان می آورد آنگونه که در قیامت در حق کسی در حد دانه یک خردل اجحاف نخواهد شد . با توجه به اینکه عادل یکی از اسامی خداوند متعال است ، و با عنایت به آیات فراوانی که به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم در مورد عدالت و برپایی آن ذکر شد می توان به اهمیت عدل و عدالت در مکتب اسلام و قرآن پی برد .

منبع:

متدین،ا.(1390). رابطه عدالت سازمانی ادراک شده باتعهدسازمانی در میان دبیران زن و مرد شهرستان نقده، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات  ادبیات و علم انسانی  دانشگاه ارومیه.

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید