شيوه اجراي جلسه درمان چگونه می باشد ؟

براي بالا بردن سطح آگاهي فرد  نسبت به نشانه هاي اوليه واكنش اضطراب ، از او مي خواهيم كه موارد اضطراب را گزارش دهد . چيزهايي كه در اين گزارش ذكر مي شود شامل اطلاعاتي است درباره موقعيتي كه در آن ، اضطراب اتفاق مي افتد ، شدت اضطراب ( 10- 0 ) و نخستين نشانه هايي كه مورد توجه قرار مي گيرند ( كه اكثراً واكنش هاي بدني هستند مانند افزايش ضربان قلب و يا « دل آشوبي » ) . از افراد خواسته مي شود كه در سرتاسر مراحل مختلف آموزش آرامش ، به بازبيني نشانه هاي اوليه ، ادامه دهند .

آرامش پيشرونده ( 15 تا 20 ثانيه ) : نخستين مرحله آرامش آموزي ، آموزش فن پيشرونده است . بدين منظور بدن به چند گروه عضلاني بزرگ تقسيم مي شود و هر گروه ابتدا تنيده و بعد آرميده مي شود . تناوب تنش و آرامش به فرد ياد مي دهد كه بين دو حالت ، تمايز قايل شود و آگاهي بيشتري نسبت به قسمت هايي از بدن خود كه مخصوصاً تنش دار است ، پيدا كند . براي آنكه بتوان آرامش را به راحتي به موقعيت هاي طبيعي تعميم داد ، لازم نيست افراد در جريان آموزش ، روي نيمكتي دراز بكشند . بلكه از آنها خواسته مي شود روي صندلي راحت بنشينند . ابتدا درمانگر ، خود ، نشان مي دهد كه چه طور مي توان گروه هاي مختلفي از عضلات را تنيده و يا آرميده ساخت . همزمان با او ، مراجع چند تمرين تنش – آرامش انجام مي دهد و درمانگر ، درستي آنها را وارسي مي كند . آن گاه مراجع چشم خود را مي بندد و درمانگر دستورالعمل لازم براي ايجاد تنش و آرامش در عضلات مختلف را به ترتيبي درست و مطابق زمان بندي درست ، ارائه مي دهد . تنش ، معمولاً حدود 5 ثانيه طول مي كشد و آرامش به دنبال آن و به مدت 10 تا 15 ثانيه ، طول مي كشد . معمولاً هر يك از عضلات ، فقط يك بار تنيده و آرميده مي شود . پس از آن كه مراجع توانست به اين ترتيب همه عضلات خود را مورد تنش و آرامش قرار دهد ، از او خواسته مي شود تا ميزان آرامش خود را در مقياس 0 تا 100 ، تعيين كند . از همين مقياس ، بعدها براي بازنگري ميزان پيشرفت در جريان تمرين هاي خانگي ، استفاده مي شود . درمانگر بايد ببيند كه اگر بيمار در تمرين هاي آرامش برخي از عضلات ، مشكلي دارد ، به او كمك كند تا اين مسئله بر طرف شود . در آرامش پيشرونده ، بدن به دو قسمت ، تقسيم مي شود . در جلسه اول آرامش ، دست ها ، پاها ، صورت ، گردن و شانه مورد تمرين قرار مي گيرد.در جلسه دوم ، بقيه قسمت ها نيز افزوده مي شود . عضلات اصلي كه در هر جلسه مورد توجه قرار مي گيرد و دستورالعمل براي ايجاد تنش در آنها از اين قرار است : جلسه 1 « دست خودتان را مشت كنيد ، به طوري كه در ناحيه مشت و بازو احساس تنش بكنيد … دست چپ تان را مشت كنيد ، به طوري كه در ناحيه مشت و بازو ، احساس تنش بكنيد ، دست تان را از آرنج خم كنيد و در عضله دو سر انقباض ايجاد كنيد . ناحيه انگشتان را آزاد بگذاريد . دست تان را صاف نگهداريد و عضله سه سر را منقبض كنيد و قسمت پايين دست هايتان را به صندلي بچسبانيد و سعي كنيد انگشتان را در حالت آرميدگي نگه داريد ….. » ، جلسه 2 : ابتدا تمرين هاي جلسه قبل را انجام دهيد . اين كار بايد حدود ده دقيقه ، وقت بگيرد . پس از انجام آخرين تمرين مربوط به ناحيه شانه ، بلافاصله دستور العمل هاي زير را شروع كنيد : به طور آرام و منظم نفس بكشيد و به شكم تان فشار نياوريد … نفس عميق بكشيد ، ريه هايتان را كاملاً پر كنيد و … چند ثانيه نگه داريد و بعد بدون مقاومت ، نفس تان را بيرون دهيد . عضلات شكم را منقبض كنيد …… »

آرامش بدون تنش ( 5 تا 7 ثانيه ) : هدف اين مرحله ، كاهش بيشتر در زمان لازم براي آرامش از طريق حذف مرحله تنيدگي است . در جلسه ، ابتدا از فرد خواسته مي شود كه به آرامي نفس بكشد و در اين حالت ، تا جايي كه مي تواند در خود آرامش ايجاد كند . آن گاه درمانگر از او مي خواهد عضلات مختلف بدن خود را آرميده كند . از بالاي سر شروع مي كند و پايين مي آيد تا به نوك انگشتان پا مي رسد . دستورالعمل هايي كه به بيمار داده مي شود ( اُست ، 1987 ) از اين قرار است: « به طور آرام و منظم نفس بكشيد . سعي كنيد با هر نفسي كه   مي كشيد خود را آرميده تر احساس كنيد … خود را كاملاً رها كنيد … پيشاني تان را شل كنيد … همين طور ابروهايتان را … پلك هايتان را ……. » . اگر شل كردن عضله اي دشوار باشد از مراجع خواسته مي شود كه به مدت كوتاهي آن را سفت و دو مرتبه شل كند . در اين مورد ، تكليف خانگي عبارت است از آرامش بدون تنش هر روز دو بار . زمان لازم و ميزان آرامش نيز يادداشت مي شود . اكثر بيماران پس از 1 تا 2 هفته تمرين ، آماده ورود به مرحله بعد مي شوند : مرحله اي كه مرحله آرامش از طريق كنترل نشانه ها نام دارد .

آرامش افتراقي ( 60 تا 90 ثانيه ) : هدف اصلي اين مرحله ، يادگيري آرامش در مواقعي است كه فرد درگير كارهاي روزمره است و نه آن كه روي صندلي راحتي نشسته است و مي خواهد اين تمرين را انجام دهد . بسياري از فعاليت ها مانند ايستادن ، مستلزم ايجاد تنش در تعدادي از عضلات است . هدف آرامش افتراقي ، اين است كه به مراجع ياد بدهيم كه از انقباض غير ضروري عضلاتي كه لازم براي آن فعاليت خاصي نيستند ، اجتناب كند . در نخستين جلسه ، از آرامش از طريق كنترل نشانه ها استفاده مي شود ، در حالي كه مراجع روي صندلي راحت نشسته است . آن گاه از او خواستهمي شود كه قسمت هايي از بدن خود را حركت دهد در حالي كه سعي مي كند بقيه بدن خود را در حالت آرامش نگه دارد . اين كار را از طريق توجه شديد و مكرر به نشانه هاي تنش غير ضروري و آرامش مناسب ، انجام  مي دهد. حركاتي كه مورد استفاده قرار مي گيرند ، عبارتند از : بازكردن چشم و نگاه كردن به اطراف بدون حركت دادن سر ، نگاه كردن به اطراف با ايجاد حركت در چشم و در سر ، بلند كردن يك دست در حالي كه ساير قسمت هاي بدن در حالت آرامش قرار دارند ، بلند كردن يك پا در حالي كه ساير قسمت هاي بدن در حال آرامش قرار دارند . در جريان اين تمرين ها درمانگر به طور مدام مراجع را تشويق مي كند كه به نشانه هاي تنش در بدن خود توجه كند و ساير قسمت هاي بدن خود را ، كه نقشي در حركت ندارند ، در حالت آرامش نگه دارد . وقتي در ناحيه اي از بدن ، مشكلي ايجاد  مي شود ، شيوه هاي شل ساختن عضلات دست اندركار ، مورد بحث قرار مي گيرند . وقتي بيمار اين حركت را تمرين كرد – در حالي كه روي صندلي راحت نشسته است – همين حركت ها در حالي انجام مي گيرد كه او روي صندلي معمولي و غيرخوابيده نشسته است و بعد همين حركت ها در حالي كه مراجع پشت ميز كار نشسته است ، مورد تمرين قرار مي گيرند ( در اين وضع ، مراجع در حالي كه دارد مطلبي را مي نويسد و يا با تلفن صحبت مي كند ، سعي مي نمايد خود را در حالت آرامش نگه دارد .اين نوع تمرين ها بر تمرين هاي قبلي افزوده مي شود). در جلسه دوم آرامش افتراقي ، اين تمرين ها طيف وسيعي پيدا مي كنند و شامل تمرين هايي در حالت ايستاده و يا در حالت راه رفتن نيز مي شوند . مراجع در هر بار تمرين ، تشويق مي شود كه مرتب نشانه هاي جسمي تنش را مورد توجه قرار دهد و تا جايي كه مي تواند تمام عضلات غير ضروري را آزاد سازد . در آخر جلسه دوم آرامش افتراقي ، زمان لازم براي رسيدن به آرامش در مراجع به 60 تا 90 ثانيه تقليل مي يابد به عنوان تكليف خانگي از مراجع خواسته مي شود كه هر روز دوبار به تمرين بپردازد . براي رسيدن به مرحله بعد ، 1 تا 2 هفته تمرين ضرورت دارد .

آرامش سريع ( 20 تا 30 ثانيه ) : در آرامش سريع هدف آن است كه زمان رسيدن به آرامش ،هرچه بيشتركاهش يابد و مراجع بتواند درموقعيت هاي طبيعي و غير استرس زا ، به تمرين هاي زيادتري بپردازد . درمانگر و مراجع ، مجموعه اي از نشانه ها را كه مي توان از آنها براي يادآوري مراجع در محيط هاي طبيعي ، استفاده كرد ، شناسايي  مي كنند . مثلاً هر وقت كسي به ساعت نگاه مي كند ، زماني است كه او بايد تلفن بزند ، در كمدي را باز كند ، و غيره . براي افزودن ارزش افتراقي اين نشانه ها غالباً مفيد است كه يك نوار كوچك رنگي بر روي نشانه مورد توافق ( مانند ساعت ، تلفن و غيره ) چسبانده شود . هدف مراجع بايد اين باشد كه روزانه 15 تا 20 بار در موقعيت هاي طبيعي و بدون استرس به آرامش بپردازد. به مراجع در حالت آرامش گفته مي شود :

• تا 3 بار نفس عميق بكشد و پس از هر بار دم عميق ، به تدريج هوا را بيرون بدهد .
• قبل از هر بازدمي به « راحت باش » فكر كند .
• ببيند كدام قسمت از بدن او دچار تنش است و سعي كند هرچه بيشتر ، در موقعيت ، خود را راحت نگه دارد.

وقتي بيمار توانست آرامش سريع را به مدت 1 تا 2 هفته تمرين كند و در مدت 20 تا 30 ثانيه به آرامش برسد ، مرحله نهايي آرامش كاربردي ، مطرح مي شود.

منبع

وفاییان ،معصومه (1393) ،مقایسه اثربخشی درمان شناختی رفتاری و آرام سازی عضلانی در کاهش اضطراب ،پایان نامه کارشناسی ارشد ،دانشگاه علو تحقیقات کرمانشاه

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید