شبکه تبادل الکترونیکی اطلاعات

ارتباط از ایما و اشاره و دود و كبوتر شروع شده تا به اینترنت و ماهواره رسیده است. دود و آتش از وسایل اولیه ارتباطات محسوب می شود. اختراع خط از دیگر تلاش های انسان برای ایجاد ارتباط بود. ظاهراً سومری ها عجله زیادی برای برقراری ارتباط با سایرین داشتند. مصریان نیز خط هیروگلیف را اختراع كردند. ایرانیان باستان با استفاده از اسب و سوار تازه نفس (چاپار) نامه های دولتی را با سرعت به نقاط مختلف می رساندند. در سال ۱۷۹۲ « چاپ» فرانسوی توانست ماشینی برای ارسال ۱۹۶ سیگنال به سایر نقاط اختراع كند.

«كوك» انگلیسی آن را كامل تر كرد، اما این «مورس» بود كه علایم تلگراف را به صورت ۳نقطه ابداع كرد. .«ماركونی» ایتالیایی نخستین مخترع رادیو بود. با نصب ترانزیستور توسط « شوكلی» در سال ۱۹۴۸ این اختراع كامل تر و اندازه رادیو كوچكتر شد.تلفن بی سیم مشكل حركت كردن با تلفن را برای بعضی ها حل كرد. این آزادی عمل را مدیون تكمیل شدن فناوری رادیویی هستیم. تلفن تصویری آخرین پدیده در فناوری تلفن است.

تلویزیون مهمترین وسیله ارتباطی جهان امروز است. این وسیله به صورت مستقیم و لحظه ای صدا و تصویر را از هر جای جهان كه این اطلاعات ارسال می شود، دریافت می كند.. رادار در سال ۱۹۳۰ كامل و در جنگ جهانی دوم به عنوان راهنمای هواپیما و كشتی به خدمت گرفته شد. رایانه در زندگی امروز ما نقش مهمی دارد كه با راه اندازی شبكه جهانی اینترنت توانسته است فاصله ها را كوتاه و به تبادل اطلاعات كمك بیشتری كند.

با وجود شبکه های گسترده الکترونیکی و دیجیتال وایجاد خطوط پرسرعت اینترنت و اینترانت و اکسترانت و شبکههای تحت وب در جهان، سرعت تبادل اطلاعات به سرعت میلی ثانیه رسیده است و دریافت اطلاعات یکسان توسط چندین کاربر همزمان، انتقال اطلاعات وتبادل آنرا جهت سهولت در کار و کاهش هزینه های کاربران تسهیل نموده است.

پیشینه جهانی تبادل الکترونیکی داده

تبادل داده‌های تجاری تحت استانداردی خاص که مورد توافق طرفین باشد از یک رایانه به رایانه دیگر بدون دخالت متصدی را تبادل الکترونیکی داده گویند. معتبرترین شیوه تبادل الکترونیکی داده یی دی آی (EDI) نام دارد که اولین بار در سال ۱۹۷۰ میلادی (برابر با ۱۳۴۹ شمسی) توسط شبکه‌های افزاینده ارزش موسوم به VAN برای جایگزینی انتقال داده به‌وسیله مودم و یا سیستم‌های متداول کاغذی ارائه شد. خدمت ارائه شده از استاندارد X۱۲ تعریف شده توسط موسسه ملی استاندارد آمریکا موسوم به ANSI برای تعریف داده‌ها استفاده می‌کرد که هنوز مورد استفاده در آمریکای شمالی و سایر نقاط دنیا می‌باشد. بعدها سازمان ملل استاندارد دیگری را به نام EDIFACT معرفی و به اعضا پیشنهاد کرد که بیشتر در اروپا متداول می‌باشد.

EDIFACT استاندارد بين المللي شناخته شده اي براي EDI جهت مبادله رنج وسيعي از بخش هاي تجاري و غيرتجاري است. در ضمن قراردادهايي براي جايگذاري پيام ها در يك نامه وجود دارد كه فرستنده، گيرنده و ديگر ويژگي هاي يك انتقال را مشخص مي كند .

تعریف شبکه کامپیوتری

شبکه کامپیوتری چیست؟ دانشنامه رشد در سایت خود بطور خلاصه در خصوص شبکه کامپیوترو سخت افزار و نرم افزار مطالبی منتشر نموده که در ادامه خلاصه آن ارائه میگردد: یک شبکه شامل دو یا چند کامپیوتر است که برای به اشتراک گذاشتن منابع خود (مثل چاپگر و CD-ROM)، رد و بدل کردن فایل ها و یا ارتباط با یکدیگر متصل شده اند.

مدلهای پیاده سازی دولت الکترونیکی

فرایند توسعه وپیاده سازی دولت الکترونیکی یک فرایند پویا و جامع است. باتوجه باینکه شرایط کشورهای گوناگون جهان تاحدودی بایکدیگر متفاوت است و هریک از آنها ممکن است در پیاده سازی دولت الکترونیکی مقاصد ویژه ای را دنبال کنند، نمی توان یک متدولوژی و روش یکتا را برای همه کشورها تجویز کرد. از اینروفرایندتوسعه الکترونیکی باید برپایه شناخت و تحلیل درست از شرایط محیطی انجام گیرد در عین حال، با بررسی نحوه گسترش دولت الکترونیکی در کشورهای مختلف جهان، می توان شاهد روندها و کارهای همانندی میان آنها بود و به نتایج زیر رسید:

هرکدام ازمنابع علمی و پژوهشی، مدل و یا متدولوژی خاصی را برای تشریح مراحل مورد نیاز ارائه کرده اند.
پیاده سازی دولت الکترونیکی به مثابه انتقال از یک نوع سیستم حکومتی به نوع دیگری از اداره امور است. بنابراین متدولوژی های پیاده سازی دولت الکترونیکی ماهیتی تکاملی دارند و بیشتر شبیه به ساخت یا ایجادیک سیستم جدید هستند.
بنظر میرسدکه فرایند ایجاد و توسعه دولت الکترونیکی یک فرایند پیوسته است و بطورمعمول در 4 یا5 گام پیموده می شود. این موضوع با پژوهشهای متعددی که درباره روند گسترش دولت الکترونیکی در نقاط مختلف جهان و در سال های گذشته انجام گرفته، نشان داده شده است. مدلهای مختلف پیاده سازی دولت الکترونیکی به دو دسته 4 مرحله ای و 5 مرحله ای تقسیم میشوند که بشرح ذیل معرفی میگردند.

جدول مدلهای پیاده سازی دولت الکترونیکی

مراحل پیاده سازی	نام مدل پیاده سازی	ردیف
1 – فهرست برداری2 – تراکنش 3- ادغام عمودی 4- ادغام افقی	Layne-Lee
1-پیدایش 2 – ارتقا 3 – تعامل 4- تراکنش 5 – یکپارچگی	United Nations
1-ظهور 2- تعامل 3- تراکنش 4 – انتقال	Data Quest/Gartner Group
1-ایجاد درگاه دولتی2-حضور3-تبادل4- تعامل5- تبدیل	Ghasemzadeh – Safari
1-اطلاع رسانی2-ارتباطات 3- تراکنش4- انتقال	Hsinchun Chen Continuum
1-انتشارو توزیع اطلاعات 2- تراکنشهای دوطرفه اداری3 – درگاههای چند منظوره 4- خصوصی سازی درگاه مرکزی 5 -خوشه سازی خدمات عمومی 6-یکپارچگی کامل و انتقال موسسه	Deloitte Research

مدلهای 4 مرحله ای پیاده سازی

الگوی هیکس: الگوی هیکس از آن جهت مورد توجه است که به معرفی پیش شرطهای اثر بخش دولت الکترونیکی میپردازد. وی بجای معرفی الگوی مرحله ای اجرای دولت الکترونیکی، از فراهم کردن بسترهای اجرایی صحبت به میان آورده و معتقد است که موفقیت اجرای دولت الکترونیکی مستلزم آن است که مجریان و کارگزاران بخش عمومی مراحل چهار گانه زیر را طی نمایند.این مراحل عبارتند از:

مرحله اول: ایجاد آگاهی و تعهد نسبت به پدیده دولت الکترونیکی.
مرحله دوم: ایجاد ظرفیت های استراتژیک مورد نیاز دولت الکترونیکی.
مرحله سوم: ایجاد ظرفیت های اجرایی دولت الکترونیکی.
مرحله چهارم: اجرای آزمایشی طرح های دولت الکترونیکی.

مدل پیاده سازی گروه گارتنر: این مدل با نام مدل چهارمرحله ای دولت الکترونیکی گارتنر نیز شناخته میشود و بر این اصل استوار می باشد که یکی از مسایلی که دولتها معمولا با آن مواجه هستند که چگونه میتوان مراحل پیشرفت برنامه پیاده سازی دولت الکترونیکی را مورد سنجش قرار داد:

مرحله اول – ظهور(حضور) این فاز به مثابه داشتن مکانی برای فضای مجازی برروی اینترنت است. هدف اولیه این مرحله انتقال و رساندن اطلاعاتی همچون ماموریت سازمانهای دولتی، نشانی ها، ساعات آغاز کار و احتمالا بعضی اسناداداری مربوط به شهروندان میباشد. این کار با استفاده از فناوری وب و از طریق ارائه اطلاعات صورت میگیرد.

مرحله دوم – تعامل: این فاز بوسیله وب سایتهایی که جستجوکننده های اصلی، فرمهای قابل بارگزاری و ربط دهنده هابه سایتهای دیگر را فراهم میکند، مشخص می شود. این مرحله شهروندان را قادر میسازد به اطلاعات برخط واصلی دسترسی داشته باشند و فرمهایی را که پیش تر لازم بودتابرای دریافتشان به ادارات مراجعه نمایند، از روی وب سایتها دریافت کنند.

مرحله سوم- تراکنش: تمرکز این فاز بر ایجاد برنامه های برخط برای دسترسی عمومی و استفاده از وب به عنوان مکملی برای سایرکانالهای تحویل است. در این فاز پیش نیازهای لازم مانند زیرساختهای سیستمهای ارتباطی، امنیتی و پرداخت الکترونیکی خدمات توسط دستگاههای دولتی ایجاد میشوند.

مرحله چهارم – انتقال: این فاز یک هدف بلند مدت برای پدید آورندگان دولتهای الکترونیکی در سطوح ملی و محلی است. این فاز از طریق تعریف مجدد تحویل خدمات دولتی، وسیله ارائه یک نقطه تکی تماس با موسساتی است که دولت را بطور کامل برای تمام شهروندان شفاف میکند. این فاز براستفاده از ابزارهای نیرومند و قوی مدیریت روابط با ارباب رجوع و روشهای تازه تحویل خدمات جایگزین تاکید دارد .

چالشهای پیش روی تبادل اطلاعات الکترونیکی

از میان موانع گسترش دولت الکترونیکی، می توان به سه مورد اصلی اشاره کرد.

عوامل فرهنگی:

موقعیت کنونی: بررسی دولتها و مطالعات اولیه آن ها برای به اجرا درآوردن طرح دولت الکترونیکی نشان داده است که مشکل اصلی ایجاد و توسعه دولت الکترونیکی، تکنولوژی نیست، بلکه مشکل اصلی در این است که آیا فرهنگ جامعه آمادگی پذیرش تغییرات بسیار زیادی که ایجاد خواهد شد رادارد یا خیر؟
این تغییرات تاثیر اصلی خود را بر کارمندان دولتی خواهند گذاشت. بررسی هانیز نشان می دهد که عدهای از کارمندان دولت با تغییرات سریع در نظام اداری مخالفند، در حالی که عده ای دیگر با آن موافق بوده و از ان استقبال می کنند.برای راضی کردن عموم مردم نیز باید جامعه رامتقاعد کردکه انتقال اطلاعات به قدر کافی امن هست و حریم خصوصی افراد کاملا رعایت می شود .

محیط فرهنگی مطلوب دولت الکترونیکی:در ساختار سازمانی یک دولت الکترونیکی، کارمندان به جای جلوگیری از خطرو ریسک در کارهای اداری به مدیریت ریسک می پردازند.در چنین محیطی افراد به خلاقیت و نو آوری در کارهای اداری تشویق می شوند. همچنین در جامعه اطلاعاتی پیشرفته، شهروندان و واحدهای خصوصی به امنیت سیستم دولت الکترونیکی اطمینان داشته و اکثر امور خود را از طریق آن انجام می دهند. در چنین فضایی دولت نیز از خلاقیت و نو آوری حمایت می کند.

راه رسیدن به محیط فرهنگی مطلوب: پیش بینی می شود در جامعه ای مثل جامعه آمریکا، طی یک دوره تبدیلی 5ساله موقعیت فرهنگی مناسب برای پیاده سازی دولت الکترونیکی-چنان که ذکر شد-فراهم شود. پیش از هر چیز، عملی ساختن دولت الکترونیکی به یک مدیریت و راهبردی بسیار کارآمد نیاز دارد.این هیات مدیره تنها از متخصصین (آی تی) تشکیل نمی شود بلکه در این هیات افرادی با تخصص های اقتصاد، مدیریت و جامعه شناسی نیز حضور خواهند داشت. گام اصلی بعدی تنظیم یک برنامه همه جانبه برای ادامه عملی ساختن دولت الکترونیکی است .

عوامل سازمانی و اداری:

موقعیت کنونی سازمان ها و ادارات: در حال حاضر، ادارات دولتی دارای روابط بین سازمانی نیستند و این به دلیل فقدان سک شبکه الکترونیکی مناسب بین آن ها می باشد. مسئولین این سازمان ها نیز تنها به مدیریت در حوزه درون سازمانی عادت کرده اند و ارتباط بین سازمانهای مختلف می تواند مشکلاتی برای آنها ایجاد کند. روش تصمیم گیری بالا به پایین نیز عامل دیگری است که به مشکلات مدیریتی دامن زده است .

ساختار اداری مطلوب دولت الکترونیکی:در یک نظام دولتی الکترونیکی، موانع و حصارهای بین سازمانی برداشته می شود ودولت از یک نظام بسته و محتاط به یک نظام باز که در آن نوآوری حرف اول را می زند تبدیل می شود.

راه رسیدن به ساختار اداری مطلوب:یکی از راه های موثر می تواند دادن پاداش به کارمندان و مدیرانی باشد که به جا افتادن دولت الکترونیکی در سازمان خود کمک می کنند. حتی برخی دولت ها ارگان های خاصی را جهت دنبال کردن این موضوع تاسیس کرده اند. در همین حال به موازات این فعالیت ها، متخصصین (آی تی)در حال ساختن زیر بنای لازم برای مرتبط ساختن ارگان های مختلف به یکدیگر خواهند بود.

کمبود منابع:

وضعیت حاضر:همان طور که گفته شد در حال حاضر –درجوامع پیشرفته ای مثل ایالات متحده –کمبودی از لحاظ منابع تکنولوژیک احساس نمی شود. اما کمبود نیروی انسانی متخصص چه از لحاظ فنی و چه از نظر مدیریتی یک مشکل عمده در راه سرعت بخشیدن به روند تغییر به دولت الکترونیکی به شمارمی رود. از طفی به دلیل نو و بدیع بودن این موضوع درواقع می توان گفت که هیچ نیروی مدیریتی با تجربه ای، برای پیاده سازی دولت الکترونیکی در سطح جامعه وجود ندارد.

وضعیت مطلوب برای پیاده سازی دولت الکترونیکی: یک موج جدید از از افراد تحصیل کرده در فناوری اطلاعات و مدیریت وارد دولت مرکزی خواهند شد. از طرفی بهتر است دولت تا حد امکان به وسیله آموزش و حقوق بیشتر به جذب افراد شایسته از بین کارکنان فعلی دولت اقدام کند، زیرا این افراد با ساختار دولتی و اداری آشنایی بیشتری دارند.

راه رسیدن به وضعیت مطلوب: گر چه استخدام مدیرانی که توانایی های گسترده ای در فناوری اطلاعات دارند یک اقدام اساسی و اصولی محسوب می شود اما آموزش مدیران قدیمی و استفاده از آن ها این مزیت را داردکه این افراد می توانند در هزینه ها صرفه جویی کرده و اعتبارات مازاد را برای بهبود کیفیت زیر ساخت های تکنولوژیک دولت الکترونیکی به کار گیرند.

معیارهای رتبه بندی بسترسازی الکترونیکی

واحد اطلاعات اکونومیست که یکی از برجستهترین ارائهکنندگان اطلاعات و شاخصهای کشورهای دنیا می‌باشد، از سال 2000 میلادی اقدام به ارزیابی میزان توانایی کشورها در جذب فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات کرده است که از آن برای منافع اجتماعی و اقتصادی استفاده میکند.. اهمیت ارزیابی الکترونیکی، ناشی از تفاوت در میزان بهره‌گیری از فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای مختلف و ایجاد شکاف دیجیتالی است. بیش از 100 معیار کمی و کیفی توسط اکونومیست برای هر کشور مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است. این معیارها در 6 مقوله با وزن‌های مختلف تقسیم شده است که با توجه به شاخصهای مذکور، رده‌بندی آمادگی الکترونیکی کشورها صورت گرفته است و عبارتند از:

ارتباطات و فن‌آوری زیرساخت (20%): این مقوله، مربوط به میزان دسترسی افراد و شرکتهای تجاری به خدمات تلفن ثابت و همراه و اینترنت و توانایی دسترسی به خدمات دیجیتالی مانند کارت‌های هوشمند است. دسترسی مؤثر و کارا شامل دو معیار ضریب نفوذ و قابلیت (توانایی) می‌باشد.باند پهن اینترنت یکی از معیارها و شاخص‌های توانایی شبکه‌های یک کشور است که میزان تبادل اطلاعات در داخل و خارج از مرزها را انجام میدهد. بنابراین، معیارهای این مقوله شامل ضریب نفوذ پهنای باند، قابلیت پهنای باند، ضریب نفوذ تلفن همراه و ثابت، ضریب نفوذ کاربران اینترنت، پهنای باند اینترنت و امنیت اینترنت می‌باشد.

کسب و کار یا محیط تجاری (15%): واحد اطلاعات اکونومیست برای ارزیابی فضای کلی تجاری، 74 معیار را برای فراهم نمودن یک دیدگاه جامع و پیش برنده برای هر کشور از سال 2013-2009 به عنوان اقتصاد بازرگانی و سرمایه‌گذاری‌های تجاری تعیین نموده است. بنابراین، معیارهای این مقوله شامل محیط سیاسی، اقتصاد کلان، اقتصاد فرصت بازار، سرمایه‌گذاری خصوصی، روش تبادل و تجارت خارجی حکومت‌ها، روش مالیات‌بندی، بودجه‌ریزی و بازار کار است.

محیط فرهنگی و اجتماعی (15%): آموزش اساسی، پیش شرط کسب توانایی استفاده از خدمات اینترنتی می‌باشد، اما این معیار، سواد الکترونیکی جمعیت یعنی تجربه و میزان پذیرا شدن جمعیت برای استفاده از اینترنت و مهارتهای فنی نیروی کار را در نظر میگیرد. بنابراین، معیارهای این مقوله شامل سطح آموزش، سواد اینترنت، درجه کارآفرینی، مهارتهای فنی نیروی کار، درجه نوآوری می‌باشد.

قوانین و مقررات (محیط قانونی) (10%): توسعه تجارت الکترونیکی بستگی به دو عامل چارچوب کلی قانون یک کشور و قوانین خاص برای کنترل استفاده از اینترنت دارد. کشورهایی دارای آمادگی الکترونیکی هستند که به افراد و شرکت‌های تجاری این امکان را می‌دهند تا آزادانه و با مهارت به فعالیت خود ادامه دهند. بنابراین، معیارهای این مقوله شامل میزان کارایی چارچوب قانونی متداول، قوانینی که اینترنت را تحت پوشش قرار می‌دهند، سطح سانسور، سهولت ثبت یک شرکت تجاری و هویت الکترونیکی میباشند.

سیاست و دیدگاه دولت (15%): دولتهای دارای آمادگی الکترونیکی جهت پذیرش فن‌آوری به شهروندان و سازمانهای خود همراه با نقشه راه مشخص، خدماتی را عرضه میکنند و جهت کارایی مؤثر، آن‌ها را در استفاده از فن‌آوری هدایت می‌کنند. بنابراین، معیارهای این مقوله شامل میزان هزینه دولت در رابطه با ICT به ازای هر نفر، راهبردهای توسعه دیجیتالی، راهبردهای دولت الکترونیکی، انجام خدمات به صورت برخط، نحوه دسترسی شهروندان و شرکت‌های تجاری به خدمات عمومی به صورت برخط، مشارکت به صورت الکترونیکی است.

مصرف‌کننده و شیوه کسب و کار (25%): اگر ارتباطات، اوضاع اجتماعی، محیط سیاسی و قانونی باید خط‌مشی‌ها و مبانی مربوط به آمادگی الکترونیکی را فراهم نمایند. بنابراین، معیارهای این مقوله، میزان هزینه صرف شده توسط مصرف‌کننده در رابطه با ICT به ازای هر نفر، سطح توسعه تجارت الکترونیکی، کاربرد اینترنت توسط کاربران (ارزیابی میزان دسترسی کیفی به اینترنت توسط افراد و شرکت‌های تجاری و فعالیت اقتصادی به صورت برخط)، نحوه استفاده از خدمات عمومی توسط شهروندان و شرکت‌های تجاری به صورت برخط است .

منبع

بغدادی، محسن(1394)، امکان سنجی استعلام الکترونیکی بین دستگاههای دولتی، پایان نامه کارشناسی ارشد، مدیریت دولتی، پردیس فارابی دانشگاه تهران

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید