سواد دیداری

اصطلاح سواد دیداری نخستین بار توسط جان دبس در سال 1968 استفاده شد و پس از آن مورد استفاده دیگر نویسندگان قرار گرفت. ماساریس به عنوان افزایش دانش و تجربه آثار دیداری رسانه ای شامل گروهی از مهارت ها می شود که یک فرد را قادر می سازد به منظور برقراری ارتباط با دیگران، قالب دیداری را درک و ومورد استفاده قرار دهد.

مفهوم سواد بصری و دیداری

توانایی فهمیدن معنای تصویر، یکی از مهارت های مهم انسان است. این توانایی با عمل دیدن پرورش می یابد در ضمن این که پیوند میان تجربیات بینایی با تجربیات سایر حواس، ذخیره های ذهنی فرد را  در خوانش اثر و درک معنای تصویر غنی تر می سازد. “سواد بصری” به این مهارت انسانی در فهم و ترجمه تصویر اطلاق می شود. البته این درک عموما از نوع آگاهانه است و گونه های مختلف بازنمایی تصویری و قواعد بصری برای درک عملکرد و معنی آن ها، در حیطه دانش سواد بصری قرار می گیرد امروزه “سواد بصری” زمینه مطالعاتی بین رشته ای شده است  که تخصص های متنوعی در پیش برد و مطالعات آن مشارکت می کنند از جمله: روانشناسی، جامعه شناسی، تاریخ هنر، نقد، آموزش، نشانه شناسی، طراحی گرافیک، علوم رسانه ای و فلسفه. اکنون دراین زمینۀ مطالعاتی به حوزه های گوناگونی توجه می شود که در ظاهر رابطه مستقیمی با هنرهای تجسمی ندارند اما در خوانش اثر تجسمی موثر هستند. گستره سواد بصری نه تنها سواد رسانه ای را در بر می گیرد بلکه از آن فراتر رفته و تعاملات انسانی و ارتباطات غیر کلامی را در چارچوب خود جای داده است. مثلا بسیاری از مفاهیم که در ارتباطات روزانه از طریق حالات صورت، دستها و بدن به فرد مقابل منتقل می شود در سواد بصری هم قابل بررسی و تحلیل است.

اهمیت سواد دیداری در آموزش دانش آموزان

نخستین روش ارتباطی انسان با محیط زندگی و دیگران، بهره‌گیری از رویکرد دیدرای برای‌ نمایش مفاهیم بوده است. این رویکرد در زندگی آدمی از اثربخشی بالایی برخودار است سواد دیداری تنها به فن‌آوری‌ها و رسانه‌های جمعی نوین محدود نمی‌شود، به گونه‌ای که‌ طراحی حیوانات در غارهای قدیمی، مانند آنچه که در غار لاسکو در فرانسه وجود دارد، می‌تواند به عنوان نمونه‌های اولیهء سواد دیداری مطرح شود. در واقع سواد دیداری توانایی‌ نگرش به اطلاعات دیداری به همراه ادراک آن است. شخص با سواد دیداری می‌داند که چگونه‌ عناصر دیداری سبب درک کامل معنا می‌شود. بر این اساس، سواد دیداری مجموعه‌ای از مهارت‌هاست که براساس آن می‌توان به شرح و ارزیابی تصاویر پرداخت. مفهوم زبان تصویر نیز توانایی خلق و استفاده از تصاویر به منظور ایجاد ارتباط است. مهارت‌های پایه‌ای زبان‌ تصویر شامل واژگان مفاهیم ضروری برای درک و توضیح تصاویر و نمادهای دیداری است. سواد دیداری و زبان تصویر دو مؤلفه مهم در درک اطلاعات تصویری به شمار می‌آیند.

حوزه آموزش و پرورش، از جمله كاربردهای مهم سواد دیداری است. سواد دیداری می تواند توانایی های شناختی دانش آموزان را در شیوه های آموزشی كه در مدارس برای دانش آموزان مورد استفاده قرار می گیرد، تقویت كند و در شیوه های تدریس دروس گوناگون به آن ها یاری رساند تا بتوانند با بهره گیری از مفهوم نمادها و تصویرها مطالب درسی خود را به شیوه مناسبی یاد بگیرند. سواد دیداری همچنین ارتباط آموزشی میان معلم و دانش آموزان را تقویت می کند و دانش آموزان بر اساس آن به شیوه مناسب تری اطلاعات را درک خواهند کرد. زبان تصویر با بهره گیری از قدرت نفوذ زیاد، میزان درك مفاهیم درسی را با تكیه بر قدرت دیداری، افزایش می دهد. همچنین معلم در بسیاری از موارد، برای بیان مقصود خود کمتر تلاش می کند. بر همین اساس لازم است تا عناصر اصلی سواد دیداری در درك واحدهای تصویری به دانش آموزان تدریس شود. آموزش سواد دیداری می تواند دانش آموزان را یاری كند تا با توانایی بالا به درك، فهم، تفسیر و دریافت مفاهیم و اطلاعات موجود در واحدهای تصویری بپردازند. به نظر می رسد اینفوگرافی می تواند هنری درخدمت این مهم.

آموزش عملی و پشتیبانی مهارت های سواد دیداری

یكپارچه سازی آموزش سواد دیداری در برنامه درسی كلاس های مدارس برای ایجاد بارقه ای در فرایند تفكر انتقادی با چند پرسش كلیدی همراه است. ارتباط دهندگان متخصص در حوزه آموزش های دیداری، پیام های دیداری را با پرسش هایی مورد ارزیابی قرار می دهند؛ ماننداینکه: چگونه می توانم به آن فقره تصویری نگاه كنم؟ این تصویر چه معنایی برای من دارد؟ چه ارتباطی میان تصویر و نمایش پیام متنی وجود دارد؟ چگونه این پیام مؤثر واقع می شود؟. هنگامی كه متخصصان از پیام هایی كه مورد آزمون قرار می دهند، پرسش های انتقادی مطرح می کنند، دانش آموزان باید فقط در نقش تحلیل گر پیام هایی باشد كه مشاهده می كنند و تنها به آن ها پاسخ دهند. دانش آموزان با طرح چنین پرسش هایی در كلاس های درس، می آموزند كه چگونه بر فقرهای تصویری تمركز داشته باشند و به معنا و محتوای دقیق آن بیندیشند. شیوه مشاهده تصویر در زمینهای كاملاً گسترده می تواند برای افزایش توانای یهای آنان در خصوص پاسخ گویی به این سؤال ها، مفید باشد. دانش آموز در این روش می آموزد تمام تصویر را با دقت مشاهده كند و بر اساس درك خود معنای آن را بنویسد. ارائه متن نوشتاری مرتبط در كنار تصویر می تواند استعدادهای دانش آموزان را در تفسیر پیام دیداری یاری دهد. دانش آموزان باید تلاش كنند تا میزان تأثیر آن فقره تصویری را مشخص کنند و نكات مبهمی را كه در درك نشانه های دیداری وجود دارد، تعیین نمایند. در این میان تمركز نقشی به سزا بر جای می نهد و هدایت دانش آموزان برای ارائه تحلیل از تصاویر مشخص، بدون دخالت دادن معنای دیگر پیام ها یا تصاویر، نقش مهمی است كه آن را مربی آموزش سواد دیداری برعهده دارد.

همچنین تلاش برای انجام دادن فعالیت های تكمیلی در راستای ارتقای توان درك فقره هایدیداری از دیگر راه كارهای مؤثر به شمار می آید. برگزاری كلاس های آموزش طراحی هنری در انواع روش های آن، از جمله گرافیك و نقاشی های آزاد می تواند به توانمندی بالاتر دانش آموزان در شناخت معنای تصویر منجر شود. آموزش اصول و مبانی گرافیك برای خلق الگویی دیداری كه امكان اشاعه مفهوم غنی و فشرده را داشته باشد، در تقویت مهارت های سواد دیداری نقش مثبتی دارد. ترسیم طرح های نمونه و تطبیق آن ها درون فریم واحد برای تركیب معانی گوناگون، از دیگر روش های سودمند به شمار می آید كه به تقویت توانایی تركیب عناصر اطلاعاتی منتهی می شود و نتیجه آن شناخت مناسب از طرح كلی پیش روی دانش آموزان بر اساس اجزای اطلاعاتی مندرج در آن است. به علاوه، فعالیت های قطعه سازی تصویری و تكمیل آن بر اساس الگوهای استاندارد این مهارت، كه به منظور درك بهتر و شناخت عنصر دیداری، اطلاعاتی تصویری در بردارد، نقش مهمی در ارتقای سواد دیداری ایفا می کند. آموزش ساختن و تكمیل مدلهای آموزشی و تركیب رنگهای گوناگون و ارائه نمونه های جدید، می تواند پایه ای برای آموزش سواد دیداری به شمار آید. برای انجام دادن این كار می توان مهار تهای گوناگونی را كنار هم مورد توجه قرار داد. سطوح متعددی نیز برای آن وجود دارد كه از تركیب و تكمیل عناصر ساده آغاز شده، به سمت تركیب های پیچیده و تو در تو حركت می كند. همچنین مفهوم و معنایی كه از حركت های گوناگون بدن استنباط می شود، می تواند در كنار شناخت علامت ها و نمادهای قابل استنباط از آن، به درك بهتر نشانه ها كمك كرده، مهارت های سواد دیداری را تقویت كند.

منبع

نظری، سحر(1395)، بررسی تاثیر آموزش با استفاده از اینفوگرافیک بر تفکر انتقادی در درس تاریخ دانش آموزان دختر دوره اول متوسطه شهرستان سرپل ذهاب در سال تحصیلی95-1394، پایان نامه کارشناسی ارشد تکنولوژی آموزشی، دانشگاه رازی کرمانشاه.

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید