سلامت روان

اگرچه مفهوم سلامت روان سال­ها موضوع مورد بحث در میان روان­پزشکان، روان­شناسان و دیگر دانش­مندان علوم اجتماعی بوده است، با این وجود، هنوز تعریف جامع و قابل قبولی برای سلامت روانی وجود ندارد. این امر تاحدودی ناشی از فقدان تعریف قابل قبول و کاملی از بهنجاری است و در بسیاری از موارد، به زمینه­های مربوط می­شود که نویسندگان مختلف به سلامت روانی پرداخته­اند .

طبق نظر وایت،افراد دارای سلامت روان،چندین ویژگی دارند که عبارتند از:

پذیرفتن خود و دوست داشتن خویشتن: این ویژگی دربرگیرنده دو مفهوم خودپنداره ؛ تصوری که فرد از خودش دارد، و عزت نفس ؛ پذیرش و قبول خود است. چنانچه این دو مفهوم با هم باشند تکمیل کننده اولین بخش از سلامت روان (پذیرش و دوست داشتن خود) هستند.

برقراری ارتباط با دیگران: زمانی که افراد دارای خودپنداره­ی مثبت و عزت نفس بالا باشند،می­توانند بخوبی بادیگران ارتباط مناسب برقرار کنند.

مقابله با نیازهای زندگی: مقابله با نیازها و احتیاجات زندگی و کنترل الزامات و چالش­های زندگی، بخشی از سلامت روانی است. این الزامات از جانب والدین خانواده، دوستان، مدرسه، فعالیت­ها و مشاغل می­باشد. نکته اساسی در این زمینه موضوع مدیریت استرس است، زمانی که افراد تحت استرس هستند باید مهارت­های مقابله­ای لازم را داشته باشند تا بدین وسیله بتواننداثرات استرس را برجسم و روان کاهش دهند. اگراسترس مدیریت شود کاهش یابد و کنترل شود و مهارتهای مقابله­ای موثر موجود باشد، قطعاٌ فرد بهتر می­تواند با نیازها و چالش­های زندگی مقابله کند.

بروز مناسب هیجانات: افراد باید بتوانند هیجانات خود را شناسایی کنند، احساسات را به طور مناسب بروز دهند، در غیر این صورت سلامت روان خود فرد و همچنین دیگران در معرض آسیب قرار خواهد گرفت.

به عقیده فروید ، ویژگی خاصی که برای سلامت روان ضروری است، خود آگاهی است. یعنی هرآنچه که ممکن است در ناخودآگاه موجب مشکل شود بایستی خودآگاه شود. واپس­زنیهای ناخودآگاه و غیر ضروری بایستی دگرگون شوند و انرژی صرف شده برای نگهداری آنها در ناخودآگاه بایستی به من بازگردانیده شود. تجارب کودکی ناخودآگاه حقیقی بایستی بازگشوده شوند و از این طریق به فرد تا حد ممکن کمک شود تا شیوه­ی ارضای کودکانه را رها نماید.

در نهایت خودآگاهی حقیقی ممکن نیست مگر اینکه کنترل غیر واقعی و یا زاید من برتر در هم شکسته شود، زیرا گنجایش ناخودآگاه من برتر بازتابی از تحریم­ها، ممنوعیت و ایده آلهای والدین فرد است. این بدان معنی نیست که اگر کنترل­های ناخودآگاه من برتر تضعیف شوند و خواسته­های واپس­زده خودآگاه شوند،می­توانیم زندگی لذت­آوری را شروع کنیم. خودآگاهی لذت طلبی نیست، خودآگاهی در عنصر اصلی سلامت روان­شناختیست.انسان می­تواندتحت راهنمایی من آگاه ومنطقی، ناشاد مانیهای روان­نژندانه خودش را با بدبختی مشترک نوع بشر مبادله نماید .

در دیدگاه انسان­گرایی، بیماری روانی و سلامت روان را نباید دو سوی یک پیوستار دانست بلکه باید بین آنها تفاوت قائل شد. افراد سالم و رشد یافته لزوماٌ محصول پالایش­ها و واکاری­های حوزه آسیب­شناسی روانی نیستند. به همین دلیل انسان­گرایان  معتقدند اگر قرار باشد که اشخاص درمانده، نابالغ و ناسالم بررسی شوند آنچه در آنان مشاهده خواهد شد فقط جنبه­های منفی انسانی است و نه جنبه­های مثبت. بنابراین سلامت روان به معنی ارتقا دادن جنبه­های مثبت در انسان­ها است. در دیدگاه شناختی نیز همانند انسان­گرایان بر جنبه­های مثبت انسانی در سلامت روان تاکید شده است. در این دیدگاه نیز سلامت روان زمانی پدید می­آید که نیازها، امیال و ترس­های بیماران درک شده و در آنان آگاهی نسبت به خود بوجود آید.

به عقیده فرانکل شخص برخوردار از سلامت روان دارای این ویژگی­ها است:

1. آزادی انتخاب عمل دارد،
2. مسولیت هدایت زندگی و سرنوشت خویش را می­پذیرد،
3. معلول نیروهای خارجی نیست،
4. از زندگی معنای مناسبی را یافته است،
5. بر زندگی تسلط آگاهانه یافته است،
6. ارزش­های خلاقیت، تجربی و گرایشی خویش را نمایان و آشکار می­سازد،
7. از توجه به خودش فراتر می­رود،
8. آینده نگر است،
9. تعهد شغلی و حرفه­ای دارد،
10. توانایی ایثار و دریافت عشق دارد. عشق هدف نهایی شخص برخوردار از سلامت روان­شناختی است.

بعقیده فرانکل انسانی که واجد این صفات و ویژگی­ها باشد انسان از خود فرارونده نامیده می­شود .

واتسون ، بنیان­گذار مکتب رفتارگرایی، معتقد است که رفتار عادی، نمودار شخصیت سالم انسان عادی است که موجب سازگاری او با محیط، و در نتیجه رفع نیازهای اصلی و ضروری او می­شود، چنین رفتاری نشانه بهداشت روانی است .سلامت روان به عقیده اسکینر، معادل با رفتار منطبق با قوانین و ضوابط جامعه است. همچنین انسان وقتی با مشکلی روبه رو می­شود، از طریق شیوه اصلاح رفتار برای بهبود و بهنجار کردن رفتار خود و اطرافیانشان بطور متناوب استفاده می­جوید. به علاوه، انسان سالم باید آزاد بودن خودش را نوعی توهم بپندارد و بداند که رفتار او تابعی از محیط است .

در مدل سلامت روان­شناختی که در سال 1970 متولد شد بطور صریحی بر نقش جنبه­های زیستی، روانشناختی و اجتماعی در موضوع سلامت روان یا نابهنجاری تاکید گردیده است .  از نظر جورج اینگل، استعداد ژنتیکی افراددر تعامل باعوامل رفتاری،استرس­ها،حمایت­های اجتماعی ونحوه­ ارتباط با همسالان در رشد یا پدیدآیی سلامت بدنی/روانی نقش بازی می­کنند .

کامئو ، معتقد است فردی دارای سلامت روان فردی است که از هرگونه اضطراب و علائم ناتوانی مبرا است و هنگامی سلامت عاطفی، اجتماعی، روانی و جسمی فرد کامل می­شود که توانایی برقراری ارتباط با دیگران و همچنین ظرفیت مقابله با مشکلات زندگی را داشته باشد. از این رو، وی سلامت روانی را به جنبه­های زیر تقسیم کرده است: رشد فردی، فقدان اضطراب، فقدان علائم ناتوانی، توانایی برقراری ارتباط با دیگران و ظرفیت مقابله با مشکلات و فشارهای زندگی.

سازمان بهداشت جهانی سلامت روانی را عبارت از قابلیت فرد در برقراری ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، توانایی در تغییر و اصلاح محیط اجتماعی خویش و حل مناسب و منطقی تعارض­های هیجانی و تمایلات شخصی خود می­داند. به عبارت دیگر بهداشت روانی حالت خاصی از روان است که سبب بهبود، رشد و کمال شخصیت انسان می­گردد و به فرد کمک می­کند که با خود و دیگران سازگاری داشته باشد. هدف اصلی سلامت روانی کمک به همه افراد در رسیدن به زندگی کامل­تر، شادتر، هماهنگ­تر، شناخت وسیع وپیشگیری ازبروز اختلالات خلقی،عاطفی و رفتاری است.

در حقیقت مرور دیدگاه­های موجود نشان می­دهد که سلامت روان مفهومی چند بعدی و چند معنایی است. از این رو در تبیین آن نمی­توان نگاه تک بعدی داشت. و همچنین حرکتهای نوین در این قلمرو به توانایی­ها و ظرفیت­های درگیر در سلامت روان ارتباط پیدا کرده است.

سلامت روان گستره­ای وسیعی از مسائل از درد مزمن تا بیماری­های جانکاه را با هدف کمک به افراد در ارتقا کیفیت زندگی و پرداختن به مسائل بهداشتی خاص را در برمی­گیرد.

منبع

غلامی کنشتی، سمیرا(1392)،سلامت روان بر مبنای راهبردهای مقابله دینی رضایت زناشویی و خودکارآمدی در بیماران سرطانی، پایان نامه کارشناسی ارشد، روانشناسی بالینی، دانشکده  علوم تربیتی و روانشناسی شیراز

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید