سرمایه اجتماعی

امروزه در كنار سرمايه­هاي انساني، مالي و اقتصادي، سرمايه ديگري به نام سرمايه اجتماعي مورد بهره­برداري قرار گرفته است. اين مفهوم به پيوندها و ارتباطات ميان اعضاء يك شبكه به عنوان منبعي با ارزش اشاره دارد كه با خلق هنجارها و اعتماد متقابل، موجب تحقق اهداف اعضاء مي­شود. مانند بسياري از مفاهيم علوم اجتماعي، تعريف سرمايه اجتماعي نيز تا حدودي مسأله­ساز مي­باشد و به همين دليل در مورد سرمايه اجتماعي تعاريف متعددي وجود دارد. بطور مثال آن ويژگي كه پاتنام بيشتر بر آن تأكيد دارد، قابليت شبكه­ها و هنجارها در ايجاد و تسهيل منافع جمعي و تسهيل همبستگي و همكاري براي منافع دوسويه است .به باور پاتنام ، در حالي كه سرمايه فيزيكي به كالاهاي فيزيكي و سرمايه انساني به دارايي­هاي افراد اشاره مي­كند، سرمايه اجتماعي به پيوندهاي ميان افراد؛  شبكه­هاي اجتماعي، هنجارهاي روابط متقابل و قابليت اعتماد حاصل از اين دو-اشاره دارد.

وولكاك ،  شبكه­هاي ارتباط و هنجارهايي كه مردم را قادر مي­سازد به صورت جمعي فعاليت كنند را سرمايه اجتماعي مي­داند. در مقابل در دسته دوم تعاريف، از سرمايه اجتماعي به عنوان منبعي كه در جهت منافع افراد به كار مي­افتد، ياد مي­شود. سرمايه اجتماعي به منابع قابل دسترس در درون ساختارهاي اجتماعي از قبيل اعتماد، هنجارهاي روابط متقابل و كمك متقابل كه افراد را براي انجام كنش جمعي آماده مي­كند، اشاره دارد و به عنوان محصول فرعي روابط اجتماعي و درگيري مدني در سازمان­هاي رسمي و غيررسمي ظهور مي­كند .سرمایه اجتماعی را به عنوان جمع منابع بالفعل و بالقوه موجود در درون، قابل دسترس از طریق، و ناشی شده از شبکه روابط یک فرد یا یک واحد اجتماعی تعریف می­کنند.مفهوم سرمایه اجتماعی در تحقیقات سازمان و جامعه بمنظور تشریح نقش منابع رابطه­ای درون روابط شبکه­ای شامل فعالیت­های مدیریت دانش و تقابل منابع بکار می­رود. مطالعات اخیر مدیریت دانش از سرمایه اجتماعی بعنوان یک تسهیل کننده در اشتراک و ایجاد دانش سازمانی نام می­برند.

ابعاد سرمایه اجتماعی

سرمایه اجتماعی یک عامل چندبعدی شامل: ابعاد شناختی، رابطه­ای و ساختاری می­باشد .بعد ساختاری سرمایه اجتماعی به الگوي روابط ارتباطات بين افراد اشاره دارد. این بعد بر ویژگی­های ساختاری روابط بین افراد تمرکز دارد، يعني، شما به چه كساني و چگونه دسترسي داريد .بعد رابطه­اي سرمايه اجتماعي توصيف­كننده نوعي روابط شخصي است كه افراد با يكديگر بخاطر سابقه تعاملات­شان برقرار مي­كنند. مهم­ترين جنبه­هاي اين بعد از سرمايه اجتماعي عبارتند از: اعتماد، هنجارها، الزامات و انتظارات و هويت. ناهاپیت وگوشال؛ با رويكرد سازماني جنبه­هاي مختلف سرمايه اجتماعي را در سه طبقه جاي مي­دهند: ساختاري، رابطه­اي و شناختي.

• عنصر ساختاري

عنصر ساختاري سرمايه اجتماعي اشاره به الگوي كلي تماس­هاي بين افراد دارد يعني، شما به چه كساني و چگونه دسترسي داريد؟ مهم­ترين جنبه­هاي اين عنصر عبارتند از: روابط شبكه­اي بين افراد، پيكربندي شبكه­اي و سازمان مناسب.

روابط شبكه­اي: پيشنهاد اصلي تئوري سرمايه اجتماعي اين است كه روابط شبكه­اي امكان دسترسي به منابع مثل: دانش  را فراهم مي­سازند. روابط اجتماعي، ايجاد كننده كانال­هاي اطلاعاتي هستند كه ميزان زمان و سرمايه­گذاري مورد نياز براي گردآوري اطلاعات را كاهش مي­دهند.

پيكربندي روابط شبكه­اي: پيكربندي كلي روابط شبكه­اي يك جنبه مهم سرمايه اجتماعي را شكل مي­دهد كه مي­تواند بر توسعه سرمايه فكري تأثير بگذارد. براي مثال، سه ويژگي ساختار شبكه: تراكم، پيوند و سلسله مراتب همگي از طريق تأثير بر ميزان تماس يا قابليت دسترسي اعضاء شبكه باعث انعطاف­پذيري وسهولت تبادل اطلاعات مي­شوند. براي مثال، برت،  بحث مي­كند شبكه پراكنده، با تعداد تماس­هاي بسيار كم، فراهم­كننده مزاياي اطلاعاتي بيشتري است. شبكه متراكم، از اين جهت كه فراهم­كننده اطلاعات متنوع كمتر با همان هزينه شبكه پراكنده است، شبكه­اي ناكارآ است. همچنين، هانسن ،  پي برده است كه پيوندهاي ضعيف مانع انتقال دانش مي­شوند.

 سازمان مناسب: سرمايه اجتماعي ايجاد شده، ازجمله روابط و پيوندها، هنجارها، و اعتماد در يك محيط خاص، اغلب مي­تواند از يك محيط اجتماعي به محيط اجتماعي ديگري انتقال داده شود، و بدين ترتيب بر الگوهاي تبادل اجتماعي تأثيرگذارد. سازمان­هاي اجتماعي مناسب مي­توانند يك شبكه بالقوه دسترسي به افراد و منابع­شان ازجمله اطلاعات و دانش را فراهم كنند و از طريق ابعاد شناختي و رابطه­اي سرمايه اجتماعي ممكن است انگيزش و قابليت را براي تبادل تضمين كنند. لكن­، اين سازمان­ها هم چنين ممكن است مانع اين تبادل شوند. تحقيق نشان مي­دهد چگونه فعاليت­هاي جاري سازماني ممكن است گروه­هاي سازماني را به عوض هماهنگ ساختن، از همديگر جدا سازند، يا به عوض قادر ساختن به يادگيري و ايجاد سرمايه فكري، آنها را محدود سازند.

•  عنصر شناختي

عنصر شناختي سرمايه اجتماعي اشاره به منابعي دارد كه فراهم كننده مظاهر، تعبيرها و تفسيرها و سيستم­هاي معاني مشترك در ميان گروه­ها است . مهم­ترين جنبه­هاي اين بعد عبارتند از: زبان و كدهاي مشترك وحكايات مشترك.

زبان و كدهاي مشترك: به دلايل مختلفي زبان مشترك بر شرايط تركيب و تبادل دانش تأثير مي­گذارد. اول اينكه، زبان كاركرد مستقيم و مهمي در روابط اجتماعي دارد، چرا كه ابزاري است كه از طريق آن افراد با يكديگر بحث مي­كنند، اطلاعات را مبادله مي­كنند، از يكديگر سؤال مي­پرسند و در جامعه امور تجاري انجام مي­دهند. دوم اينكه، زبان بر ادراكات­مان تأثير مي­گذارد. كدها هم چنين يك چارچوب مرجع براي مشاهده و تفسيرمان از محيط فراهم مي­كنند. سوم اينكه، زبان مشترك قابليت تركيب اطلاعات را افزايش مي­دهد.

حكايات مشترك: علاوه بر زبان و كدهاي مشترك، محققان نيز معتقدند اسطوره­ها، داستان­ها و استعاره­ها ابزارهاي قدرتمندي در اجتماعات براي ايجاد، تبادل و نگهداري مجموعه­هاي غني معاني فراهم مي­كنند. آر؛  نشان مي­دهد چگونه حكايات تبادل تجربه پنهان را در بين متخصصان تسهيل مي­كند. بنابراين، ظهور حكايت­هاي مشترك در يك اجتماع باعث خلق و انتقال تفسيرهاي جديدي از رويدادها شده و تركيب اشكال مختلف دانش، كه عموماً به صورت پنهان هستند، را تسهيل مي­كند.

• عنصر رابطه­ای

عنصر رابطه­اي سرمايه اجتماعي توصيف­كننده نوعي روابط شخصي است كه افراد با يكديگر بخاطر سابقه تعاملات­شان برقرار مي­كنند. مهم­ترين جنبه­هاي اين بعد از سرمايه اجتماعي عبارتند از: اعتماد، هنجارها، الزامات و انتظارات و هويت.

اعتماد: تحقيقات نشان مي­دهد در جايي كه روابط مبتني بر اعتماد در سطح بالايي وجود دارند، افراد تمايل زيادي براي تبادل اجتماعي و تعامل همكارانه دارند. ميسزتال، اظهار مي­دارد اعتماد، تأمين كننده ارتباطات و گفتمان است.بنتيس ،  همچنين مطرح مي­كند اعتماد مي­تواند ايجاد سرمايه فكري را تسهيل كند. بويسوت، نيز بر اهميت اعتماد بين افراد براي ايجاد دانش در شرايط ابهام و عدم ­اطمينان زياد تأكيد دارد.

هنجارها: هنجارهاي همكاري مي­توانند پايه­اي قوي براي ايجاد سرمايه فكري بوجود آورند. براي مثال، استارباكس، اهميت هنجارهاي اجتماعي صداقت و كار تيمي را به عنوان ويژگي­هاي كليدي شركت­هاي دانش­محور يادآور مي­شود. هنجارهاي تعاملي كه اهميت آن­ها در ايجاد سرمايه فكري نشان داده شده­اند عبارتند از: تمايل به ارزش­گذاري و پاسخ به تنوع، روحيه انتقادي و تحمل شكست.

الزامات و انتظارات: الزامات نشان دهنده يك تعهد يا وظيفه براي انجام فعاليتي در آينده است.  کلمن؛ الزامات را از هنجارهاي عمومي شده متمايز مي­سازد و آن را بعنوان انتظارات ايجاد شده در درون روابط شخصي خاص در نظر مي­گيرد. ناهاپیت و گوشال در زمينه ايجاد سرمايه فكري اظهار مي­دارند كه الزامات و انتظارات احتمالاً بر دسترسي و انگيزش افراد و گروه­ها براي تبادل و تركيب دانش مي­گذارند.

هويت: هويت نگرشی است كه در آن افراد احساس مي­كنند با فرد يا گروهی از افراد ديگر، عضو يك گروه واحد هستند. كرامر و همكارانش، دريافته­اند كه احساس همانندي كردن با يك گروه يا جمع، نگراني درباره فرآيندها و نتايج جمعي را افزايش مي­دهد و بدين ترتيب احتمال فرصت تبادل اطلاعات افزايش مي­يابد. هويت گروهي چشم­گير نه تنها ممكن است فرصت­هاي تبادل اطلاعات را افزايش دهد، بلكه هم چنين ممكن است فراواني واقعي همكاري را بين اعضاء افزايش دهد. در مقابل، جايي كه گروه­ها داراي هويت­هاي متمايز و مغاير هم هستند، ممكن است موانع عمده­اي را در برابر تسهيم اطلاعات، يادگيري و ايجاد دانش بوجود آورند.

منبع

قلی زاده،سودابه(1393)، تأثیراشتراک دانش بر رفتار نوآورانه کارکنان،پایان نامه کارشناسی ارشد، مدیریت استراتژیک،دانشگاه پردیس بین الملل

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید