« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی
سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، یکی از مهم ترین گنجینه های فرهنگ مکتوب در ایران و جهان اسلام است. درباره ی تاریخ و چگونگی تأسیس کتابخانه آستان قدس رضوی نمی توان مطلبی به روشنی یاد کرد. برخی سال 327 قمری را که قدیمی ترین جزوه قرآنی خطی توسط فردی به نام کشوادبن املاس (حکمران اصفهان) به روضه منوره رضوی وقف گردیده است را سال تأسیس و تشکیل قرآن خانه و کتابخانه ی آستان مقدس حضرت رضا (علیه السلام) می دانند. با این حال از مفاد برخی از وقف نامه ها چنین بر می آید که کتابخانه آستان مقدس رضوی در سال 861 قمری دایرو مورداستفاده ی عموم بوده است.
از حدود سال 1150 قمری، مکان ویژه ای برای کتابخانه در نظر گرفته شد؛ اما توجه جدی به جایگاه کتابخانه به اوایل قرن چهاردهم خورشیدی بر می گردد. همین امر، سبب شتاب در روند توسعه کتابخانه و اقبال روزافزون پژوهشگران و کتاب خوانان به این نقطه به شمار می رود. اگرچه محل کتابخانه در طول سالیان دراز بارها تغییر یافته؛ اما همواره در جوار مرقد مطهر و داخل حوزه اماکن متبرکه قرار داشته است. ساخت بنای باشکوه کنونی در سال 1372 با مساحت 28 هزار و 800 مترمربع زیربنا به پایان رسید و از فروردین 1374 مورد بهره برداری قرار گرفت.
در رأس سازمان، هیئت مدیره و رئیس سازمان قرار دارند. هم اکنون سازمان از سه معاونت (هماهنگی، امور کتابخانه های وابسته و موزه ها)، دو مدیریت (مدیریت اسناد و مطبوعات و کتابخانه دیجیتال)، اداره ی امور عمومی، اداره ی روابط عمومی و امور بین الملل، اداره فناوری اطلاعات و چند واحد کارشناسی تشکیل شده است. معاونت هماهنگی و رئیس کتابخانه مرکزی شامل سه اداره است: اداره مخطوطات؛ اداره کتابخانه عمومی؛ اداره خدمات کتابداری و معاونت امور کتابخانه های وابسته، شامل دو گروه است: امور کتابخانه های شهر مشهد؛ امور کتابخانه های شهرستان ها و معاونت امور موزه ها شامل سه اداره است: اداره گنجینه ها؛ اداره حفاظت و مرمت آثار فرهنگی؛ اداره پژوهش و معرفی آثار و مدیریت امور اسناد و مطبوعات، شامل دو گروه است: اسناد؛ مطبوعات. اداره امور عمومی، اداره روابط عمومی و امور بین الملل، مدیریت کتابخانه دیجیتال، اداره فناوری اطلاعات، کارشناسان آموزش، انتشارات، پژوهش، نظارت و بهره وری، سیستم اطلاعات مدیریت، و مدیر اجرایی فصلنامه ی پژوهشی کتابداری و اطلاع رسانی و نشریه ی الکترونیکی شمسه، به طور مستقیم زیر نظر رئیس سازمان انجام وظیفه می نمایند.
سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در چشم انداز 20 ساله (سال 1404) غنی ترین و فعال ترین مرکز کتابخانه ای، موزه ای و اسنادی در منطقه و جهان اسلام خواهد بود. این سازمان در افق بیست ساله ویژگی های زیر را خواهد داشت: پویا است و همواره تلاش می کند در وضعیت عالی تری قرار گیرد؛ در همه ابعاد کیفیت ها مورد توجه خواهد بود چه از جهت نوع منابعی که در اختیار می گیرد یا تجهیزات یا برنامه های نرم افزاری و غیره همواره کیفیت عالی را طلب می کند و می پذیرد؛ روز آمد است، در رفع نیازهای مراجعان و محققان به روز است؛ در ارائه خدمات رتبه ممتاز دارد، با مدیریت های خلاق و با تدبیر می کوشد بهترین خدمات و تسهیلات را به مراجعان خود ارائه کند؛ از فن آوری های جدید در همه حوزه های فعالیت و تلاش خود بهره می گیرد؛ برای تحقق امکانات بالقوه آستان قدس در حوزه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد تلاش مستمر و سیستماتیک خواهد داشت؛ با اولویت دادن به کیفیت ها برای پر کردن خلاء های موجود در حوزه کتابخانه بخصوص در مناطقی که آستان قدس دارای موقوفات می‌باشد، در حد امکانات و در چارچوب برنامه های کلی آستان قدس تلاش خواهد نمود؛ موزه های آستان قدس بر محور موجودی خزانه و نذورات نفیس اهدائی و متناسب با موقعیت قدسی آستان مقدس حضرت رضا علیه السلام رشد مستمر کیفی و کمی پیدا کرده و به عنوان الگوهای مورد توجه در خدمت شهروندان و زایران گرامی حضرت رضا علیه‌السلام خواهد بود؛ در گردآوری، سازماندهی و حفاظت فنی از اسناد مرتبط با آستان قدس رضوی، مشهد مقدس وخراسان وضعیت ممتازی خواهد داشت؛ فضاهای متناسب با شأن و موقعیت آستان قدس برای موزه مرکزی و مرکز اسناد مطابق با آخرین استاندارد های علمی و جهانی برای خود تدارک می کند.
وظایف ادارات، بخش ها و واحدهای مرتبط با فعالیت برون سپاری در سازمان کتابخانه‌ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی
فعالیت ها و وظایف اداره خدمات کتابداری عبارتند از: سفارش، فراهم آوری؛ سازماندهی و طبقه بندی منابع فارسی و عربی؛ سازماندهی و طبقه بندی منابع لاتین، فرانسه و سایر زبان ها؛ سازماندهی وطبقه بندی مواد دیداری و شنیداری؛ سازماندهی و طبقه بندی مواد الکترونیکی و …؛ آماده سازی انواع منابع کتابخانه ای مهم ترین وظایف اداره مخطوطات عبارتند از: تهیه، نگهداری و فهرست نگاری کتاب های خطی و چاپ‌سنگی، جزوه ها و دست نوشته های خطی؛ تهیه میکروفیلم، لوح فشرده و دیجیتال سازی نسخه های خطی و چاپ‌سنگی و ارائه خدمات به پژوهشگران و نهادهای فرهنگی داخل و خارج از کشور. آمار موجودی اداره ی مخطوطات، عبارت است از: بیش از 75 هزار نسخه خطی؛ بیش از 41 هزار نسخه کتاب چاپ سنگی؛ حدود 47 هزار حلقه میکروفیلم و بیش از 95 هزار نسخه منبع دیجیتال شده خطی که قابل ذکر است کل نسخه های خطی موجود در سازمان با احتساب موجودی اداره مخطوطات و کتابخانه های وابسته بیش از 84 هزار نسخه و کتاب های چاپ سنگی نیز بیش از 44 هزار نسخه می باشد.
از مهم ترین وظایف:
اداره حفاظت و مرمت می توان به حفظ و نگهداری آثار تاریخی خزانه و موزه های آستان قدس رضوی به روش علمی و روزآمد، و مرمت و صحافی کتاب های خطی و چاپی، اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی اشاره کرد.
اداره گنجینه ها دارای شانزده گنجینه است و بیش از پنج هزار شیء از اشیاء و آثار فرهنگی و تاریخی در این گنجینه ها به نمایش گذاشته شده است. این شانزده گنجینه عبارتند از: 1. گنجینه قرآن و نفایس 2. گنجینه هدایای مقام معظم رهبری 3. گنجینه فرش 4. گنجینه تاریخ مشهد 5. گنجینه مدال 6. گنجینه هنرهای تجسمی 7. گنجینه آبزیان 8. گنجینه ظروف 9. گنجینه سلاح 10. گنجینه مردم شناسی 11. گنجینه تمبر 12. گنجینه اسکناس 13. گنجینه مسکوکات 14. گنجینه نجوم 15. گنجینه ساعت 16. تالار آثار اهدایی استاد فرشچیان
اداره کتابخانه عمومی با یک مخزن اصلی کتاب های چاپی و 21 تالار و کتابخانه ی تخصصی در خدمت پژوهشگران و مراجعان می باشد. تعداد کتاب های چاپی موجود در کتابخانه مرکزی، بیش از یک میلیون و 780 هزار جلد می باشد و تعداد کل اعضاء تا پایان سال 1390، حدود 175 هزار نفر بوده است. تعداد کتابخانه های وابسته سازمان عبارتند از: 17 کتابخانه در سطح شهر مشهد؛ 21 کتابخانه در سایر شهرها و یک کتابخانه در کشور هندوستان. کتابخانه‌های وابسته در مجموع، دارای 10937 نسخه کتاب خطی، حدود یک میلیون و 400 هزار نسخه کتاب چاپی و بیش از 324 هزار نفر عضو می باشند.
فعالیت های اداره پژوهش شامل: تهیه و گردآوری اطلاعات آثار و اشیای موزه ای؛ مستند سازی آثار و اشیاء؛ معرفی آثار و اشیاء می باشد.
در کتابخانه دیجیتال حدود 3 میلیون منبع دیجیتال مطالعاتی در دسترس محققان و دانش پژوهان قرار دارد. اهم وظایف این کتابخانه شامل: ارائه خدمات منابع دیجیتال به صورت محلی و تحت وب؛ فروش منابع دیجیتال(شامل نسخه های خطی، چاپ سنگی، چاپ سربی، سند و…)؛ فروش اشتراکی منابع دیجیتال به سازمان ها و مراکز فرهنگی؛ ارائه منابع اطلاعاتی کمیاب، نایاب و نفیس؛ تولید کتاب الکترونیک می باشد.
پیمانکاران تأمین کننده خدمات برون سپاری در سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی
براساس قراردادهای انعقادی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در سال 1392، هزینه‌ای بالغ بر 000/000/000/40 ریال صرف برون سپاری خدمات در ابعاد گوناگون در این سازمان شده است.
شرکت همیاران ثامن قدس: این شرکت طی قرارداد منعقد شده با سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی قسمت هایی از فعالیت های کتابداری را در بخشهای مختلف اعم از موزه ها، اسناد، خدمات کتابداری، کتابخانه دیجیتال، مخطوطات به تفکیک طی شرح خدمات زیر برای سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی انجام دهد.
خدمات در اداره خدمات کتابداری شامل: ثبت کتاب های فارسی و عربی و لاتین در دفتر اموالی؛ فهرست نویسی بنیادی کتب انگلیسی، فرانسه و سایر زبانها؛ فهرست نویسی بنیادی کتب فارسی و عربی؛ فهرست نویسی بنیادی CD, DVD, DVD-ROM و نوارهای کاست و ویدئو؛ فهرست نویسی بنیادی پایان نامه ها؛ ورود اطلاعات کاربرگه پایان‌نامه‌ها؛ ورود اطلاعات کاربرگه انگلیسی، فرانسه و عربی و فارسی؛ تولید و نصب لیبل شماره راهنمای کتاب؛ تولید و نصب بارکد کتاب؛ آماده سازی منابع شامل تفکیک، نوشتن سیاهه تحویلی و بسته بندی؛ مهمور نمودن کتاب های ثبت‌شده با مهر سازمان؛ ورود اطلاعات پایانه سفارش و فراهم آوری مواد؛ جستجو و تعیین جا در سامانه سفارش و فراهم‌آوری مواد؛ ورود شماره ثبت در سامانه سفارش و فراهم آوری مواد؛ ثبت مواد سمعی و بصری در دفاتر اموالی؛ فهرست نویسی منابع سمعی و بصری؛ ورود اطلاعات کاربرگه مواد سمعی و بصری؛ بازبینی فهرست نویسی؛ استخراج اطلاعات کتابشناختی از اینترنت به همراه دانلود اصل منبع با رعایت عدم تکرار می باشد.
خدمات در معاونت موزه ها شامل: تهیه شناسنامه فرش و منسوجات (به همراه فرم مرمتی) کم کار، متوسط و پرکار؛ تهیه شناسنامه تابلوهای نقاشی و خوشنویسی (کم کار معاصری، متوسط پوستری، پرکار تکراری)؛ تهیه شناسنامه تابلوهای نقاشی بسیار نفیس، معرق، منبت و خاتم؛ تهیه شناسنامه ظروف (بلور، بارفتن، چینی، کریستال، سلادن، فلزی)؛ تهیه شناسنامه علوم و فنون (نجوم، ساعت و ابزارهای علمی)؛ تهیه شناسنامه قرآن و مرقعات؛ تهیه شناسنامه کتیبه های سنگی، فلزات کتیبه دار، سفال، مدال، سلاح، کاشی، اشیای مردم شناسی، علوم طبیعی و ادعیه؛ حروف چینی و صفحه‌آرایی و قراردادن تصویر در شناسنامه های اشیاء؛ نمونه خوانی ومقابله شناسنامه ها؛ ثبت اطلاعات شناسنامه ها در دفتر ثبت اشیاء هر شی؛ ورود اطلاعات کتاب های تخصصی موزه در سیستم؛ ورود اطلاعات فهرست سکه ها می باشد.
خدمات در بخش اسناد و مطبوعات شامل: اسکن عکس رنگی و سیاهه و سفید و اسکن نگاتیو اسلاید؛ تصویر‌برداری از اسناد، برید ه جراید، مجلات، روزنامه ها؛ ورود اطلاعات اسناد فارسی توصیفگرها و تاریخ شفاهی و عکس؛ ثبت اسناد و عکس ها و منابع دیداری و شنیداری در دفتر اموالی؛ ورود اطلاعات تاریخ شفاهی، عکس، اسناد و منابع دیداری و شنیداری؛ اصلاح عناوین اطلاعات وارد شده در پایگاه سیمرغ؛ صفحه شماری اسناد، درج شماره صفحه بر روی اسناد با شماره اموالی و زدن مهر و چیدن؛ ورود اطلاعات نشریات ادواری لاتین، فارسی و عربی و اصلاح اطلاعات عنوان و مرتبط با آن در پایگاه نشریات ادواری و عطف نویسی کامل نشریات ادواری به صورت دستی؛ اصلاح کارت موجودی با کاردکس؛ برگه آرایی کارت موجودی و کاردکس؛ چسباندن شناسنامه نشریات، مهر زدن نشریات، صفحه آرایی روزنامه ها و هفته نامه ها، چیدن نشریات در قفسه پیش آرشیو؛ نمایه سازی فهرست نشریات موجود در صفحه نمایه، نمایه سازی مصاحبه ها، نمایه سازی هر کاربرگه اسناد مکتوب می باشد.
خدمات در بخش مخطوطات شامل: ورود اطلاعات فهرست برگه کتابهای چاپ سنگی؛ تهیه شناسنامه علمی نسخ‌خطی؛ فهرست نویسی پیشرفته منابع فارسی چاپ سنگی؛ فهرست نویسی نسخه های خطی؛ نمونه خوانی نسخ خطی و مقابله نسخ خطی؛ مستند سازی مشاهیر نسخ خطی؛ حروف چینی و صفحه آرایی نسخ خطی؛ ویراستاری محتوایی، ادبی و علمی نسخ خطی؛ تهیه لیبل منابع چاپ سنگی؛ ورود اطلاعات و آماده سازی کتب چاپ سنگی؛ فهرست برگه نویسی کتب چاپ سنگی غیر فارسی و کتب ناشناخته چاپ سنگی؛ دیجیتال سازی جزوات قرآنی و تصویر برداری قرآن های خطی نفیس؛ تبدیل میکروفیلم به فایل دیجیتالی می باشد.
خدمات در بخش کتابخانه دیجیتال شامل: ورود اطلاعات در نرم افزار کتابخانه دیجیتال سازمان؛ تایپ فهرست مندرجات کتب چاپی کتابخانه دیجیتال سازمان؛ اسکن طرح جلد کتب چاپی کتابخانه دیجیتال؛ اصلاح فایل های دیجیتالی سازمان می باشد.
شرکت یکتا سفیران توس: این شرکت طی قرارداد منعقد شده با سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی موظف شده است تا بخشی از فعالیتهای کتابخانه را از سال 1391 تا هم اکنون طی شرح خدمات زیر برای سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس انجام دهد: تایپ با فرمت WORD کتب فارسی چاپی؛ تایپ با فرمت WORD کتب عربی؛ تایپ فهرست مندرجات 30 هزار کتاب چاپی
شرکت عالم آرای شرق: این شرکت طی قرارداد منعقد شده با سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی موظف شده است تا ماهانه 45 هزار صفحه تایپ شده فهرست مندرجات کتب مخزن چاپی را تهیه و نیز تکثیر و فتوکپی از کتب مختلف سازمان را از سال 1392 برای سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی انجام دهد.
منبع
بخشی ،الیاس(1392)، تأثیر خدمات برون سپاری بر عملکرد سازمان کتابخانه هاو…، پایان نامه کارشناسی ارشد، علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید