رشد قضاوت اخلاقی

آدمی یگانه موجودی است که در دنیا طالب سعادت است و اخلاق یکی از ضروری ترین نیازهای او جهت دستیابی به سعادت محسوب می شود.انسان  با حس اخلاقی که خیلی زود تجلی می کند، متولد میشود. این حس در خانواده ظاهر میشود، بوسیله معلمان الگو می گیرد و توسط اجتماع تغذیه می شود. در حقیقت خانواده، مدرسه و اجتماع قواعد اخلاقی را که بر اساس اصول عدالت و در نظر گرفتن حقوق دیگران قرار دارد، آموزش میدهند. اما اینکه کودکان چطور میل درونی برای پیروی از قواعد اخلاقی پیدا می کنند و چه انگیزه هایی آنان را وادار به پیروی از قواعد می کند، در طی مراحل رشد متفاوت است. کنترل اولیه کودک خردسال بر رفتار خود عمدتا از طریق عوامل اجتماعی بیرونی و بلافصل، از قبیل حضور مراجع قدرت یا ترس از تنبیه برقرار می شود در حقیقت ارزشهای اخلاقی در جنبه خارجی رویدادها و در نیازهای مادی جستجو می شوند نه در افراد. اما در سنین بالاتر به نظر میرسد که کنترل رفتار کودک به طور فزاینده ای با معیارهای درونی شده رفتاری برقرار میگردد که به خویشتنداری در غیاب مهارتهای خارجی منتهی می شوند. کازدین ،زیونتس ، گافمن ، ندال ، به نقل از اکرمی ، در مطالعه خود نشان دادند که بین قضاوت اخلاقی کودکان و نوجوانان بزهکار و عادی تفاوت معناداری وجود دارد و کودکان و نوجوانان عادی از لحاظ درک اخلاقی در سطوح رشدیافته تری از مراحل کلبرگ قرار دارند. استدلال اخلاقی یکی از عوامل مهم تاثیر گذار در رفتار اخلاقی کودکان است؛ به نحوی که تاخیر در استدلال اخلاقی نیز می تواند همانند سایرعوامل، رفتار اخلاقی کودکان را با تاخیر مواجه سازد و آنان را مستعد ابتلا به اختلالات سلوک، ارتكاب جرايم اخلاقي چون دزدي، دروغگويي، تقلب، فحاشي و ديگر اعمالي كند كه در آنها انصاف و عدالت اجتماعي زير پا گذاشته مي شود. اما همان طور كه قبلا نيز عنوان شد استدلال اخلاقي و عواطف و احساسات كودك احتمالا زماني پيشرفت مي كند كه كودكان از رشد شناختي خوبي برخوردار باشند. همانطور كه كلبرگ و پياژه نيز اظهار داشته اند، رشد شناختي مبنا و پيشنيازي براي رشد اخلاقي است و هر اندازه كه كودك از نظر سازمان دهي و قدرت استدلال منطقي، متحول تر و متكامل تر گردد، به همان ميزان از نظر استدلال و قضاوت اخلاقي پيشرفت مي كند. پژ‍وهش هايي كه بر روي كودكان فرهنگ ها و طبقات مختلف و با تواناييهاي هوشي متفاوت انجام شده، نيز اين ادعاهاي پياژه را كه رشد شناختي پايه و اساس تغييرات در استدلال اخلاقي است، مورد حمايت قرار مي دهند.تحول اخلاقي و ارزشي و ديني در نوجواني و جواني بيش از هر دوره ديگري است. رشد سريع شناختي در نوجواني و جواني باعث مي شود كه فرد بهتر بتواند درباره مسائل اخلاقي و ارزشي و ديني قضاوت كند و در برخورد با اين مسائل واكنش دقيق تر و پپيچيده تري نشان دهد. هم چنين تحولات وسيع عاطفي و اجتماعي و مواجهه نوجوانان و جوانان با مقتضيات زندگي و انتظارات والدين و دوستان و اطرافيان و تجارب تازه اي كه در مناسبات اجتماعي و فرهنگي خود كسب مي كنند، درگيري آنان را با مسائل اخلاقي و ارزشي بيشتر مي كند و زمينه هاي رشد آنان در اين امور را گسترش مي دهد. نتيجه اين وضع آن است كه نوجوانان و جوانان با مجموعه وسيعي از تغييرات دروني و بيروني و تعارض هاي ناشي از ارزش هاي گوناگون اجتماعي و فرهنگي و ديني رو به رو مي شوند و بايد جايگاه مطمئني براي دوام و رشد خود دست و پا كنند. وظيفه انتخاب ارزش ها و هنجارهاي مناسب براي زندگي با مشكل پيچيدگي اين امور نيز همراه است؛ يعني، از يك سو نوجوانان و جوانان به ظرفيت هاي تازه اي در فهم ارزش هاي اخلاقي و ديني دست مي يابند و از سوي ديگر از تجربه كافي براي برخورد صحيح با مسائل پيچيده اخلاقي و ارزشي و ديني كه در زندگي روزمره آنان پيش مي آيد، برخوردار نيستند. با اين حال آنان بايد در هر روز و هر لحظه تصميمي بگيرند و از بين راه حل هاي مختلف اخلاقي و ارزشي راه مناسب تري را انتخاب كنند .شناخت و تعريف نوجوان و جوان از هويت خويش مستلزم اسناد ويژگي هاي ديني و ارزشي و اخلاقي به خود نيز هست. او بايد به خود بگويد كه خصوصيات اخلاقي و ارزشي و ديني وي كدام است تا احساس كند كه از يك هويت محكم برخوردار است. مثلا يك نوجوان يا جوان ممكن است در خلوت خويش به خود بگويد:” من يك فرد با صداقت و مهربان هستم” يا “من آدمي دين دار و انسان دوست هستم” يا “من فقط به مصالح خودم اهميت مي دهم و مسائل ديگران به من مربوط نيست”. اين گونه ارزش هاي مثبت و منفي كه پايه چگونگي هويت اخلاقي فرد است، بر تصميم گيري و رفتار او تاثير غير قابل انكاري دارد.

منبع

جوکار ، جواد (1394) ،رابطه رشد قاوت اخلاقی باخلاقیت و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه اول ارسنجان ،پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی ،دانشگاه آزاداسلامی واحد ارسنجان

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید