رابطه تئوری ذهن و هوش هیجانی

همان طور که قبلاً گفته شد تئوری ذهن یکی از ساده­ترین و اساسی­ترین تعامل اجتماعی است که فهم و دانش افراد براساس تئوری ذهن شکل می­گیرد . این توانایی شناختی یک توانایی منحصر به فرد است که برای عملکرد اجتماعی و فرهنگی ضروری تلقی شده است. در این توانایی حالات ذهنی گوناگون همچون ادراک، توجه، باور، تمایل، قصد و هیجان چون شبکه­ای مرتبط با هم نقش مهم و اساسی ایفا می­کنند. در این توانایی تغییراتی در طی دوران رشد اتفاق می­افتد که قسمتی از این تغییرات به رشد شناختی(رسش) و قسمتی دیگر با تجارب کودک(تعاملات اجتماعی) شکل می­گیرد . بنابراین می­توان گفت این توانایی حاصل هوش اجتماعی است . ازسوی دیگر هوش هیجانی جدیدترین تحول در زمینه فهم ارتباط میان تفکر و دانش است. هوش هیجانی در واقع نوعی دیگر با هوش بودن است که شامل درک احساسات خود برای تصمیم گیری مناسب در زندگی و توانایی کنترل حالتهای اضطراب­آور و کنترل واکنش­ها ست. به طور کلی هوش هیجانی یک مهارت اجتماعی است.

شامل همکاری با سایر مردم، کاربرد احساسات در روابط و توانایی رهبری سایر افراد است. این مهارت اجتماعی علاوه بر برخورداری از توانایی­های شناختی از هیجانها و احساسات برخورداراند. از آنجايی که مؤلفه­هاي اساسي هوش هيجاني عبارت است از توانايي فهم هيجانات ديگران و توانايي تنظيم و مهارخود و ديگران به شيوه سازگارانه، انتظار مي­رود افرادي که داراي هوش هيجاني بالاتري هستند سازگاري اجتماعي و مهارتهاي اجتماعي بهتري را نشان بدهند. بنابراين، مهارت­هاي اجتماعي عبارت از تسهيل کننده­هاي زندگي اجتماعي که به افراد کمک مي­کند تا به گونه­اي سودمند و متقابل با ديگران تعامل داشته باشند. این موارد نشان می­دهد تئوری ذهن و هوش هیجانی دارای توانایی شناختی هستند که منجر به روابط اجتماعی مثبت با دیگران و همسالان می­شود. در زمینه ارتباط تئوری ذهن و هوش هیجانی پژوهشهای محدودی صورت گرفته است که می­توان به این موارد اشاره کرد.

یارمحمدیان، در پژوهشی به بررسی رابطۀ هوش هیجانی و هوش عقلانی در بین گروهی از دانش­آموزان دختر دبیرستانی در شهر اصفهان پرداخت و به این نتایج رسید که رابطة معناداري بين هوش هيجاني و هوش عقلاني وجود دارد. همچنين از بين عوامل هوش هيجاني تنها خودشكوفايي و تحمل فشار رواني توانايي پيش بيني كنندگي هوش عقلاني را به طور معنادار داشتند. بنابراين مي­توان استنباط نمود كه هرچند محتواي هوش هيجاني ابعادي از مؤلفه­هاي رواني را پديد مي­آورد و محتواي هوش عقلاني را مؤلفه­هاي ذهني و شناختي تشكيل داده است، ليكن در هر دوي آنها عوامل مشتركي وجود دارد كه مي­توان براي پيش بيني موفقيت فردي مورد توجه قرار داد. در حقيقت، براي مطالعة شخصيت افراد و پيش بيني موفقيت تحصيلي و حرفه­اي آنان، به كارگيري هوش هيجاني و هوش عقلاني هر دو ضرورت دارد.

بشارت ، در بررسی تأثیر هوش هیجانی بر کیفیت روابط اجتماعی به این نتایج رسید که هوش هیجانی با تقویت سلامت روانی، توان همدلی با دیگران، سازش اجتماعی، بهزیستی هیجانی، و رضایت از زندگی، مشکلات بین شخصی را کاهش می­دهد و زمینۀ بهبود روابط اجتماعی را فراهم می­سازد. هوش هیجانی، همچنین از راه ویژگیهای ادراک هیجانی، آسان سازی هیجانی، شناخت هیجانی، و مدیریت هیجانها و یا ساز و کارهای پیش بینی، پیشگیری، افزایش توان کنترل، و تقویت راهبردهای رویارویی کارآمد، به فرد کمک می­کند تا کیفیت روابط اجتماعی را بهتر سازد.

رستمی و همکاران، در پژوهشی به این نتایج رسیدند که بین مؤلفه­هاي هوش هیجانی، ادراك هیجانی نقش مهمتري در تبیین پراکندگی خودکارآمدي دارد و خودکارآمدي، هوش هیجانی و حمایت اجتماعی رابطۀ معنی­دار و متقابل دارند. همچنین در این پژوهش نقش محیط پرورشی را در ارتقاي خودکارآمدي و هوش هیجانی مورد تأیید قرار گرفت.بوساکی و آستینگتون ، در پژوهشی به بررسی رابطه شناخت اجتماعی(تئوری ذهن) و کفایت شایستگی اجتماعی در نوجوانان پرداختند و نتایج نشان داد که رابطه مثبتی بین تئوری ذهن و کفایت شایستگی اجتماعی وجود دارد.

فردریکسون، پتریدز و سیموندس، در مطالعه­ای به این نتیجه رسیدند که ویژگیهای هوش هیجانی با سطح تغییر احساس اجتماعی ارتباط دارد. به عبارت دیگر هوش هیجانی و احساس اجتماعی در یک زمان کنترل می­شود. این یافته­ها یک نقش مهمی برای ویژگیهای هیجانی در روابط با همسالان و صلاحیت اجتماعی را تأیید می­کند.مطالعه مک کریمون، جی تلی یانا، آلتمر و ماچولیز، نشان داد بین هوش هیجانی و انعطاف پذیری در کودکان مبتلا به اوتیسم رابطه معناداری وجود دارد. همچنین بین هوش هیجانی و مهارتهای اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد.

رضویه، لطیفیان و عارفی، نقش تئوری ذهن و همدلی در پیش بینی رفتارهای پرخاشگری ارتباطی، آشکار و جامعه پسند دانش­آموزان را مورد مطالعه قرار دادند و به این نتایج رسیدند همبستگی بین تئوری ذهن و همدلی گرم هر دو با رفتارهای پرخاشگری ارتباطی، آشکار و جامعه پسند معناداربود. تئوری ذهن و همدلی گرم قادر به پیش بینی رفتارهای پرخاشگری ارتباطی و جامعه پسند بودند و همدلی گرم، پیش بینی کنندۀ رفتار پرخاشگری آشکار بود. همدلی گرم نسبت به تئوری ذهن از قدرت پیش بینی کنندگی بیشتری برای انواع رفتارهای اجتماعی مذکور برخوردار بود.

جانثاروطن ، در مطالعه­ای به بررسی رابطه تئوري ذهن و رشد هيجاني كاركردي با پرخاشگري كودكان پيش دبستاني پرداخت. نتایج نشان داد بین تئوري ذهن و پرخاشگري رابطه­ای وجود ندارد. رشد هيجاني كاركردي گذشته مدار با پرخاشگري رابطه منفي دارد. تئوري ذهن با رشد هيجاني كاركردي رابطه مثبت و معنادار دارد. از ميان متغيرها، رشد هيجاني كاركردي گذشته مدار پيش بيني كننده بهتري براي پرخاشگري بود. بنابراین می­توان گفت ضعف تئوری ذهن لزوماً منجر به پرخاشگری نمی­شود، ولی کودکان پرخاشگر در مراحل رشد هیجانی کارکردی دارای تأخیر هستند.

مشهدی، هاشمی و برزآبادی، در پژوهشی نظریه تحول ذهن و رابطه آن با مهارتهای اجتماعی در کودکان و نوجوانان مبتلا به آسیب بینایی مورد مطالعه قرار دادند و نتایج نشان دادند که بین عملکرد در تکلیف پیش بینی عمل و نمره کلی مهارتهای اجتماعی و عملکرد در هر دو تکلیف (پیش بینی باور و پیش بینی عمل) و نمره کلی مشکلات رفتاری رابطۀ معنادار وجود دارد. همچنین بهره هوش کلامی و سن عملکرد در تکلیف پیش بینی عمل را پیش بینی کردند.

عبداله­زاده­رافی، ادیب سرشکی، پورمحمدرضای تجریشی و بخشی، ارتباط نظریه ذهن با اجتماعی شدن، مهارتهای ارتباطی و مهارتهای زندگی دانش­آموزران کم توان ذهنی را مورد مطالعه قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که رابطه بین نظریه ذهن و سطح دوم اجتماعی شدن به لحاظ آماری معنادار است ولی رابطه آماری معناداری بین سطوح نظریه ذهن با مهارتهای ارتباطی و مهارتهای زندگی مشاهده نشد. در کل می­توان نتیجه گرفت با افزایش درک باور غلط اولیه (نظریه ذهن سطح دوم)، اجتماعی شدن دانش­آموزان کم توان ذهنی افزایش می­یابد.بارلو، کوالتر و استای لیانو، به مطالعه رابطه بین ماکیاولیانیسم با هوش هیجانی و تئوری ذهن در بین کودکان دبستانی پرداختند. نتایج در مود دخترها نشان داد که بیشترین تخصص در درک هیجانی و اجتماعی دارند که نمی­تواند آنها رابه درستی در دیگر برخوردهای اجتماعی هدایت کند. این موارد در پسرها صدق نمی­کند.

همچنین کوالتر، و استای لیانو ، در پژوهش دیگری به بررسی رابطه بین ویژگی و توانایی هوش هیجانی و تئوری ذهن دربین کودکان در دو گروه سنی 5تا 7 سال و 8 تا 10 سال پرداختند. نتایج نشان می­دهد در هر دوگروه سنی فقط توانایی هوش هیجانی با درک باور غلط ارتباط دارد. دیگر نتایج نشان می­دهد درک و شاخه­هایی مدیریت از توانایی هوش هیجانی واریانس منحصر به فردی در درک باور کاذب را پیش بینی می­کند با کنترل سن، زبان و دیگر شاخه­هایی از توانایی هوش هیجانی. توانایی و ویژگی هوش هیجانی موفق به نشان دادن هر گونه رابطه با درک باور کاذب نشد. توانایی و ویژگی هوش هیجانی با چندین آزمون پیشرفته تئوری ذهن مرتبط اند. این موارد در افراد بزرگسال دیده می­شود. آنها همچنین یک سری اطلاعات جدید بدست آوردند: 1) دانش هیجانی دارای رتبه بالاتر به وسیله توانایی هوش هیجانی اندازه­گیری می­شود که با آزمونهای پیشرفته تئوری ذهن مرتبط است. 2) خودکارآمدی عاطفی، به عنوان ویژگی هوش هیجانی اندازه­گیری می­شوند و همچنین در آزمونهای پیشرفته تئوری ذهن دارای اهمیت است.

ویلسون، به مطالعه بررسی ویژگی هوش هیجانی و تئوری ذهن در دانش­آموزان مبتلا به بیش فعالی پرداختند نتایج نشان می­دهد بین نمره هوش بهر در بین دو گروه کوکان عادی و مبتلا به بیش فعالی تفاوت معناداری وجود ندارد. در مورد عملکرد کلی تئوری ذهن در بین دو گروه کودکان عادی و بیش فعال تفاوت معناداری وجود ندارد.همانطور که گفته شد دوره کودکی و نوجوانی دوره مهمی برای تحول و تغییر رشد شناختی است. در این دوره تعاملات و ارتباطات اجتماعی، احساسات و هیجانات، و تئوری ذهن به بیان دیگر شناخت اجتماعی آنان در حال شکل گیری هستند. از مهمترین نهادهایی که به آموزش و پرورش هوش هیجانی و تئوری ذهن کمک می­کند خانواده و مدرسه مهمترین نقش را ایفا می­کنند که باعث رشد و شکوفایی این تواناییهای شناختی در بین کودکان می­شود. با توجه به اهمیت هوش هیجانی و تئوری ذهن در رشد شناخت اجتماعی، ضروری است جنبه­ها و ابعاد گوناگون رشد شناختی از جمله ارتباطات وتعاملات اجتماعی، هوش هیجانی، شناخت، و تئوری ذهن مورد مطالعه و بررسی بیشتر قرار گیرد. به همين منظور در اين پژوهش سعي شده­ است رابطه تئوری ذهن با هوش هیجانی را در دانش­آموزان مورد مطالعه قرار گیرد.

منبع

کاظمی آشتیانی، نعیمه(1392)، رابطه تئوری ذهن با هوش هیجانی، پايان نامه كارشناسي ارشد، روان شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامي

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید