« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »ذهن‌آگاهی
ذهن‌آگاهی چیست؟
گرمر و همکارانش ، ذهنآگاهي را آگاهي از تجربيات موجود همراه با پذيرش آنها می‌دانند. ذهن‌آگاهی يعني بودن در لحظه با هر آنچه اكنون هست، بدون قضاوت و اظهارنظر درباره آنچه که اتفاق مي‌افتد؛ يعني تجربه واقعيت محض بدون توضيح . ذهن‌آگاهی، آگاهی لحظه‌به‌لحظه و بدون قضاوت و تعصب از احساسات، هیجانات و افکار است.ذهنآگاهي به معني توجه كردن به زمان حال به شيوه‌اي خاص، هدفمند و عاری از قضاوت است . ازنظر کابات- زين ، ذهن‌آگاهی حالتی ذهني است که در زمان حال بدون قضاوت و تعصب بر روي تجربيات متمرکز ميشود. ذهن‌آگاهی به توجه انگیخته شده و آگاهی از لحظه اکنون اطلاق می‌شود.هوشیاری، انعطاف‌پذیری و سازگاری ذهن نقش مهمی در سلامت ذهنی و جسمی دارد .
هربرت و فورمن ، برخي از ويژگي‌هاي ذهن‌آگاهی كه توجه روان‌درمانگران را به خود جلب نموده‌اند، به‌این‌ترتیب معرفی می‌کنند:
- توجه
- يادگيري مشاهده‌ای: در آن فرد از طريق مشاهده آگاهانه خويشتن، نقاط قوت و ضعف خويش را پيدا نموده و به همراه تكنيك پذيرش، سعي در پذيرش آن نقاط قوت و ضعف می‌نماید.
- تمرين پذيرش: ذهن‌آگاهی پذيرش در عمل است. بازگشت به موضوع اوليه باعث پذيرش ویژگی‌های خوشايند و ناخوشايند می‌شود. پذيرش و تمرين آن باعث كاهش انتقاد نسبت به خويشتن می‌شود.
- همدلي و دلسوزي: در تمرين‌هاي ذهن‌آگاهی بودا، ايجاد بينش و دلسوزي به‌روشنی بيان می‌شود. همدلي نسبت به ديگران در ذهن‌آگاهی به‌شدت مورد توجه است و دلسوزي نسبت به خويشتن از تمرين پذيرش تجربيات درد و رنج حاصل می‌شود.
درمان‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی که از تمرینات بودایی‌ها برگرفته شده‌اند، در روان‌درمانی معاصر جزء متداول‌ترین انواع درمان هستند . ذهن‌آگاهی، همچنان که در منابع امروزی توصیف‌شده است، فرایندی است که به یک وضعیت روحی منجر می‌شود که از آگاهی عاری از قضاوت نسبت به اینجا، اکنون و تجربیات جاری شکل می‌گیرد و احساسات، افکار، وضعیت جسمی، آگاهی و محیط پیرامون فرد را در برمی‌گیرد، درحالی‌که فرد به آزاداندیشی، کنجکاوی و پذیرش تشویق می‌شود .بیشاپ و همکاران، دو جزء اصلی ذهن‌آگاهی را متمایز کرده‌اند:
- تنظیم توجه توسط خود فرد
- جهت‌گیری نسبت به لحظه کنونی همراه با کنجکاوی، آزاداندیشی و پذیرش
هدف از این کار، آموزش ماهیت اصلی ذهن به فرد و زدودن فرضیات اشتباه در خصوص منابع شادمانی اوست؛ چنین تجاربی می‌توانند منجر به تغییر چشم‌انداز فرد درباره دیگران شود و احساس همدلی را در او برانگیزانند. ذهن‌آگاهی، آگاهی کامل از چیزی است که در حال حاضر در جریان است، بدون فیلتر و سانسور یا قضاوت. ذهن‌آگاهی می‌تواند به هر موقعیتی آورده شود. ساده اینکه ذهن‌آگاهی شامل حصول آگاهی از ذهن و بدن و زندگی در اینجا و حالا است. درحالی‌که ذهن‌آگاهی به‌عنوان یک تمرین ریشه در نظم مراقبه‌ی بودایی باستانی قرار دارد، تمرینی جهانی است که همه می‌توانند از آن سود ببرند؛ و به‌راستی، بودن در زمان حال و آگاه بودن مفهومی مهم در بسیاری از سنت‌های معنوی و روحانی از قبیل بودایی، مسیحیت، هندوییسم، اسلام، یهودیت و تائویسم دارد. در سانکسریت با عنوان (smrti) شناخته می‌شود که از ریشه‌ی کلمه‌ی smr، به معنای به یادآوردن، است و در پالی، زبان کتاب مقدس بودایی‌های قدیم، به‌عنوان ساتی شناخته می‌شد.
امروز، ذهن‌آگاهی فراتر از مرزها و ریشه‌های روحانی و معنوی خود گسترش‌یافته است و حتی فراتر از روانشناسی و بهزیستی روحی و هیجانی است. پزشکان آموزش تمرین ذهن‌آگاهی را برای کمک به افرادی که با استرس، درد و بیماری سروکار دارند توصیه می‌کنند. ذهن‌آگاهی به جریان اصلی غرب واردشده است و تأثیر گسترده‌ای را روی دامنه‌ی گسترده‌ای از زمینه‌ها ازجمله پزشکی، علوم عصبی، روانشناسی، آموزش و کسب‌وکار دارد. در کلمات والپولا راهولا، نویسنده‌ی کلاسیک بودایی چیزی که بودا آموخت ، ذهن‌آگاهی به‌سادگی شامل مشاهده، تماشا و امتحان کردن است. شما یک قاضی نیستید بلکه یک دانشمند هستید. شما می‌توانید این رویکرد را ذر اطلاعات حسی و جهان گرداگردتان به کار بگیرید و در این جلسات ما شما را به سمت تمریناتی که تنها همین کار را انجام می‌دهد هدایت می‌کنیم.
گرچه، برخی از بیشترین سودمندی‌های ذهن‌آگاهی از آزمون فرآیند ذهنی به این روش و مشاهده‌ی بی‌غرضانه به‌عنوان یک دانشمند نشأت می‌گیرد. به این خاطر که این کار موجب بینش زیاد نسبت به شیوه‌های عادی تفکر می‌شود، قدرت عمیقی برای آرام کردن استرس و رنج دارد. بعد از آغاز تمرین‌های ذهن‌آگاهی، یک دوست روانشناس برای اولین بار مشاهده کرد که ذهن او دو روش برای عمل کردن دارد: گفتن و تکرار مکررات زندگی خود. قبل از اینکه او شروع به مشاهده‌ی افکار خود کند، او متوجه نشده بود که ذهن او چه مقدار مشغول بود و چه قدر او برای چیزی که در لحظه در حال اتفاق افتادن بود حاضر نبود. او گفت: می‌توانید تصور کنید که ما تمام گفتن‌ها و تکرارهایی را که در زندگی انجام می‌دهیم در یک بطری بریزیم؟ در این صورت دیگر بحران انرژی نخواهیم داشت.
وقتی این ماجرا را برای افراد تعریف می‌کنیم آنها اغلب به تأیید سر تکان می‌دهند، می‌خندند و به‌اجبار خود را در تکرار اعتراف می‌کنند. لحظه‌ی حاضر تنها مکانی است که زندگی در آن جریان دارد. خواندن عبارت سنت آگوستین نویسنده‌ی 1600 سال پیش شگفت‌انگیز است که می‌نویسد: مردان از ارتفاع کوه‌ها و موج‌های عظیم دریا، جریانات وسیع رودخانه، وسعت اقیانوس، مدار ستارگان، به شگفتی می‌آیند و هنوز از شگفتی در مورد خود غفلت می‌ورزند. اگرچه خیلی چیزها از زمان سنت آگوستین تغییر کرده است اما درعین‌حال خیلی چیزها نیز ثابت مانده است. چطور ممکن است که ما بعد از گذشت قرن‌ها به‌ندرت به شگفتی در وجود خود می‌نگریم؟این یک یادآوری گزنده است که این جزئی از حالت انسانی است که گرایش دارد ارتباطش را با شگفتی و راز آلودگی زندگی از دست بدهد .
به‌عنوان یک مثال معمول، فرهنگ غربی به حدی در زندگی مادی غرق‌شده است که عشق، شفقت و سخاوت را فراموش کرده است. پادزهر ذهن‌آگاهی است: یک تمرین ساده و مستقیم از مشاهده‌ی لحظه‌به‌لحظه‌ی فرآیند ذهن و بدن از طریق آرامش و خونسردی و متمرکز کردن آگاهی بدون قضاوت. همان‌طور که شما زندگی را به‌عنوان فرآیند تغییر ثابت می‌دانید، می‌توانید شروع به کسب همه‌ی جنبه‌های تجربه کنید – لذت و درد،ترس و لذت – با استرس کمتر و توازن بیشتر .
ازآنجایی‌که ذهن‌آگاهی می‌تواند به‌عنوان یک وسیله‌ی قدرتمند برای فهم بیشتر روح و علت رنج باشد، راه مؤثری برای پایان رنج است. کتاب بودایی باستانی دهاماپادا می‌گوید: ذهن طلایه دار همه‌ی وضعیت‌ها و حالات است. ذهن رییس است و همه آنها ساخته‌ی ذهن هستند.این جمله‌ی عمیق این امر را آشکار می‌کند که چه در صورت پرداختن توجه و چه آگاه بودن، ذهن دارای اهمیت و برتری است. گفته می‌شود که قصد و نیت مسئله دشوار همه‌ی اعمال است که مقاصد ما افکار، کلمات و نیازهای ما را شکل می‌دهد. اگر مقاصد سالم و بی‌خطر باشد، نتایج مفید و ماهرانه خواهد بود. به این طریق، ذهن ما، از طریق مقاصد و افکار خلق‌کننده‌های شادی و بدبختی ما هستند .
جملات زیر را به‌صورت متوالی برای چندین بار بخوانید و لحظه‌ای را به تأمل در آن اختصاص دهید.
- مقاصد و نیت‌ها افکار و کلمات ما را شکل می‌دهند.
- افکار و کلمات اعمال ما را قالب‌ریزی می‌کنند.
- افکار، کلمات و اعمال رفتارهای ما را شکل می‌دهد.
- رفتار حالات بدنی ما را شکل می‌دهد.
- حالات بدنی شخصیت ما را شکل می‌دهد.
- شخصیت ما به‌سختی تبدیل به چیزی می‌شود که شبیه آن هستیم؟
تأثیرات ذهن‌آگاهی
افراد ذهن‌آگاه تغییرات را کمتر تهدیدکننده درمی‌یابند، اگر زوجین تلاش کنند روابطشان همواره ثابت باقی بماند و از تغییراتی که خواه‌ناخواه در طول زندگی مشترک رخ خواهد داد چشم‌پوشی کنند، احتمال بروز تعارض و ناخشنودی افزایش خواهد یافت؛ حال‌آنکه ذهن‌آگاهی سبب می‌شود فرد پذیرای تغییرات و جنبه‌های جدید و متفاوت زندگی باشد.
ذهن‌آگاهی به کاهش استرس ، کاهش علائم افسردگی در زنان و افزایش بهزیستی در مردان ، کاهش نشانه‌های درد ، بهبود افسردگی، کاهش اضطراب، افسردگی و عواطف منفی در زنان باردار ،بهبود اختلال خواب ، ارتقای یادگیری هیجانی و اجتماعی در دانش‌آموزان ، کاهش برانگیختگی فیزیولوژیکی و پریشانی روان‌شناختی بیماران مبتلا‌به پسوریازیس و بهبود و کنترل سردرد منجر می‌شود.
نتایج پژوهش کوتز ورث و همکارانش ، نشان داد آموزش ذهن‌آگاهی به والدین و نوجوانان با رویکرد خانواده‌مدار، تأثیر مثبتی بر روابط والد- فرزندی دارد. ذهن‌آگاهی همچنین موجب بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن و مغز می‌شود ، بر عملکرد قشر مخ و آمیگدال اثر می‌گذارد و موجب تغییراتی در هیپوکامپ می‌شود و احتمالاً پاسخهای عصبی را در مراحل اولیه پردازش عاطفی تعدیل می‌کند.
افراد ذهن‌آگاه‌تر پاسخهای LPP مؤلفه پتانسیل مرتبط با رویداد در نواحی قشر بینایی که با شدت هیجانی یک محرک تعدیل می‌شود، پایین‌تری نسبت به تصاویر ناخوشایند با برانگیختگی بالا دارند؛ ذهن‌آگاهی همچنین با پاسخهای LPP کمتری به تصاویر خوشایند با برانگیختگی بالا دارند. همچنین ذهن‌آگاهی احتمالاً پاسخهای عصبی را در مراحل اولیه پردازش عاطفی تعدیل می‌کند .
هربرت و فورمن ، برخی از اهداف مداخلات ذهن‌آگاهی را این‌چنین برمی‌شمارند:
- ارتقاء هشیاری ذهنی
- بهبود خدمات بهزیستی روانی
- کاهش علائم ناشی از اختلالات روانی
- تعمق بخشیدن به احساس سرزندگی
- معنا بخشی به حیات فردی
- احساس رضایت از زنده‌بودن و زندگی
برخی از نقاط اثر تکنیک‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی عبارت‌اند از:
- نظارت بر ارگانیسم خود و تحریکات درونی: شناخت، احساسات بدنی و وضعیت هیجانی
- نظاره بر خود و تحریکات بیرونی: بینایی، شنوایی، بویایی، لامسه و چشایی
- تسلط بر سیستم خودمختار ؛ اتونوم، سیستم عصبی و منشأ رفتاری
حالات ذهن‌آگاهی
سالمون و همکاران ، سه حالت ذهن‌آگاهی را این‌طور توصیف می‌کنند:
- ذهن معقول: بخش منطقی ذهن به‌طور عقلانی فکر می‌کند. از حقایق مطلع است برنامه‌ریزی می‌کند و مشکلات را حل می‌کند.
- ذهن هیجانی: حالتی که هیجان افکار و رفتار را کنترل می‌کند. معقول و یا منطقی بودن درحالی‌که ذهن هیجان دارد مشکل است. مفهوم واقعیت احتمالاً تغییر داده می‌شود تا باحالت هیجانی فعلی تطبیق یابد.
- ذهن عاقل:ترکیبی از ذهن معقول و ذهن هیجانی توصیف می‌شود. ذهن عاقل هر دو را متعادل و ترکیب می‌کند و دیالکتیک هیجان و دلیل را باهم تلفیق می‌کند. ذهن عاقل علم به حقیقت را شامل می‌شود.
منبع
امیدبیگی،مریم(1394)، اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی در افزایش میل جنسی، افزایش احقاق جنسی و کاهش تعارضات زناشویی زنان،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی بالینی،دانشگاه خوارزمی
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید