تعریف خوش بینی

فرهنگ لغات بینمی را ، تمایل به خوش بینی و چشم داشت بهترین پیامد های ممکن تعریف می کند. رابرت اورنشتاین  و دیوید سوبل، در کتاب خود لذت های سالم  خوش بینی را از دیدگاه روان شناسی چنین تعریف کرده اند: تمایل به جستجو به خاطر آوردن و انتظار کسب تجارت لذت بخش این تمایل از اولویت ای فعالانه فرد است٬ نه صرفا” نوعی واکنش انفعالی که اورا به توجه به جنبه های روشن وآفتابی زندگی تشویق کند.

دو رویکرد مهم درباره خوش بینی وجود دارد:

الف) خوش بینی سرشتی یا گرایشی

شییرو کارور ٬ خوش بینی را توقع وقوع انتظارات خوب در آینده می دانند. در این رویکرد خوش بینی به عنوان یک ویژگی شخصیتی گسترده ٬ مفهوم شده ودر آن شیوه ی مردم در تعقیب اهداف و ارزش هایشان بررسی می شوند .خوش بین ها هنگام گرفتاری ٬ اهداف و ارزشهایشان را مقابل دستیابی می دانندو خوش بینی آن ها باعث می شود همچنان دنبال اهدافشان باشند.بدبینی هم مردم رامأیوس ودلسرد می کند .

ب )خوش بینی تبیینی یا اسنادی

مارتین سلیگمن ، اظهار کرده است خوش بینی یک شیوه تبیین است نه یک صفت شخصیتی گسترده .دراین رویکرد افراد خوش بینی وقایع منفی یا تجربیات منفی را به عوامل و علت های خارجی ٬ ناپایدار و به خصوص نسبت می دهند ودر مقابل افراد بد بین وقایع و تجربیات منفی وبد را به علت های درونی ٬ پایدار و ککلی مانند شکست شخصی نسبت می دهند.

 پایه های زیستی , عصبی خوش بینی و بد بینی

پژوهشگران گزارش کرده اند که بدبینی و افسردگی با عملکردنا بهنجار دستگاه لیمبیک ؛به ویژه میگدالا،دستگاه پارالیمبیک وقشر پیش پیشانی جانبی ارتباط دارد.افسردگی با کمبود برخی از انتقال دهنده های عصبی مانند : سروتونین و نورآدرنالین، با کاهش در کار آمدی دستگاههایی در مغز که در جلوگیری ویا ایجاد افسردگی دخیل اند٬نیزارتباط دارد.داروهای ضد افسردگی کارآمدی دستگاه هایی را که در عملکرد این انتقال دهنده دخالت دارند٬ افزایش می دهنداحتمال می رود که خوش بینی و امید با کارکرد مؤثر دستگاه های انتقال دهندۀ عصبی شامل سروتونین ونوآدرنالین مرتبط باشند ٬ هرچند که پژوهش در این زمینه هنوز درآغاز راه است.افسردگی همچین با عملکرد نابهنجار غده صنوبری هیپوتالاموس محور آدرنوکورتیکی رابطه دارد که به تولید بیش از اندازۀ کورتیزول٬کمبود ترشح آندروفین و کاهش عملکرد دستگاه ایمنی بدن منجر    می شود.شواهد فزایندهای وجود دارد دال بر اینکه خوش بینی وامید باکارکرد مؤثرتردستگاه ایمنی ارتباط دارند.تحقیقات نشان داده اند که خوش بینی به احتمال زیاد همبسته های زیست شناختی زیادی دارد.

اینها ممکن است در گیرموارد زیر باشند:

• کارکردمؤثر سامانه های انتقال دهنده عصبی شامل سروتونین و نورآدرنالین.
• کارکرد مؤثردستگاه ایمنی .
• پیوند فزاینده گابا و توان فراموشی یا بازدهی یادمان های رویدادهای فشار انگیز.
•  سامانۀ فعال سازی یا آسان سازی رفتاری به ویژه فعال یا کارآمد شامل گذرگاه های دوپامینی مزوکورتیکی و مزولیمبیکی در زنان .

در پژوهشی که اخیرا” به وسیله محققان آمریکایی انجام شد٬ دو ناحیه خاص مغز به  عنوان مرکز خوش بینی مشخص شده اند .در این پژوهش الیزابت فلپس٬ استاد دانشگاه نیویورک و همکارانش ٬ چونگی کارکرد مغز 15 آزمودنی بزرگسال ؛ 7 مرد و 8 زن  را تحت بررسی قرار دادند.  در بخشی از آزمایش ازآزمودنی ها خواسته شد رویدادهای خوشایند مانند: قبول شدن در یک امتحان و ناخوشایندی مانند:  از دست دادن یکی از خویشاوندان را که در چند وقت اخیر برایشان رخ داده است در ذهن خود مجسم کنند.

در قسمت دیگری از پژوهش نیز از آنان خواسته شد تا رویدادهای خوشایند مانند: بردن مقدار زیادی پول در یک قرعه کشی  و ناخوشایندی مانند: ابتلا به یک بیماری صعب العلاج راکه ممکن است در آینده برایشان اتفاق افتد٬ در ذهن خود مجسم کنند.پژوهشگران فعالیت مغزی آزمودنی ها را هنگام بررسی کردند. تجسم این رویدادهای به وسیله تصویر برداری کارکردی با تشدید مغناطیسی نتایج اسکن های مغزی نشان داد تجسم رویدادها ی خوشایند و ناخوشایند مربوط به گذشته و آینده  دو بخش از مغز به نام های آمیگلا لا و کورتکس سینگولای قدامی را فعال می سازد.همچنین مشاهده شد که رویدادهای خوشایند, به ویژه رویدادهای خوشایند مربوط به آینده , پاسخ های وسع تر و شدیدتری را در این نواحی ایجاد می کنند.

تالی شاورت،  یکی از همکاران تحقیق خاطر نشان ساخته است که در افراد بدبین به هنگام تصور وقایع خوشایند٬ درمقایسه با افراد خوش بین ٬ این نواحی فعالیت کمتری دارند.وین دروتر،  استاد دانشگاه ماریلند آمریکا اظهار داشته نتایج بدست آمده از پژوهش این باور قدیمی را که آمیگدالا و کورتکس سینگولای قدامی فقط در هیجانات منفی نقش دارند به چالش طلبیده است.

 خوش بینی سرشتی یا گرایشی

مفهوم خوش بینی سرشتی یا گرایش یک انتظار کلی است دایر بر اینکه در آینده ٬ بیشتر رویدادهای خوب اتفاق خواهند افتاد تا رویدادهای بد.این مغهوم در قرن ها خرد قومی و همچنین دسته ای از نظریات روان شناختی ، به نام نظریه های انتظار , ارزش ریشه دارد.برمبنای این نظریات می توان چگونگی تأثیر خوش بینی وبد بینی را بر رفتار و هیجانات افراد تفسیر کرد الگوهای انتظار : ارزش انگیزش با این فرض که رفتار٬براساس پیگیری اهداف سازماندهی شده است ٬ آغاز می شو .اهداف ٬ حالات ٬ اعمال دیا ارزش هایی هستند که افراد آنها را مطلوب یا نا مطلوب می بینند.افراد تلاش می کنندرفتارشان را با آنچه مطلوب می بینند متناسب سازند وازآنچه نامطلوب به نظر میرسد دوری کنند.

مهمترین هدف برای شخص ٬ بیشترین ارزش را در انگیزش فرد دارد.بر اساس این جهت گیری نظری ٬ تا زمانی یک هدف ارزشمند وجود نداشته باشد رفتاری رخ نمی دهد .انتظار مفهوم اصلی دیگری است که در این نظریات مطرح شده است.این مفهوم به معنای احساس اطمینان یا تردید درباره قابلیت حصول هدف ارزشمند است.اگر فرد نسبت به نتیجه عمل خود اطمینان نداشته باشد نیز رفتاری به وقوع نمی پیوندد.فرد تنها زمانی که اطمینان کافی داشته باشد به سمت عمل پیش می رودو تلاشش را ادامه می دهد.

این نظریه طیف وسیعی از اهدف کلی تا اهداف خاص را در بر می گیرد . بر مبنای این اصول کلی می توان درباره تأثیرات خوش بینی وبد بینی سرشتی فرضیه هایی مطرح ساخت.مثلا”به هنگام مواجهه با یک چالش  خوش بین ها باید مطمئن ومصر باشندحتی اگر پیشرفت سخت یا کند باشدو بدبین ها باید مشکوک و مردد باشند.وقوع یک فاجعۀ بزرگ می تواند این تفاوت را نمایان تر سازد.افراد خوش بین اعتقاد دارند که می توان یک فاجعه بزرگ را با موفقیت پشت سر گذاشت ٬ اما افراد بدبین معمولا” در انتظار فاجعه هستند. این موضوع می تواند سبب ایجاد تفاوت هایی در مورد مسائلی نظیر ٬آسیب رساندن به سلامت شخصی ٬رعایت احتیاط درمواقع بالقوه خطرناک و تلاش برای غلبه بربیماری شود.

همچنین ممکن است راهبردهای حل مسئله افراد خوش بین وبدبین ازهم متفاوت باشد .به هنگام وقوع فاجهع پاسخ های رفتاری مهم هستند ٬ اما پاسخ فقط رفتار فرد را در بر نمی گیرد.در این گونه مواقع افراد هیجانات خاصی رانیز تجربه می کنند.مشکلات سبب تجربۀ احساسات مختلفی می شوند٬ احساساتی که هم بازتاب درماندگی وهم چالش هستند.تعادل احساسات در افراد خوش بین وبدبین ازهم متفاوت است.از آنجایی که افراد خوش بین انتظار نتایج مطلوبی را دارند٬ احتمالا” ترکیبی از احساسات مثبت را تجربه می کنند.در مقابل چون افراد بدبین نتایج نامطلوبی را انتظار می کشند٬ احتمالا” باید احساسات منفی مانند: اضطراب غمگینی و ناامیدی را تجربه کنند. تحقیقات متعددی وجود این تفاوت های هیجانی ر تائید کرده اند.حتی شواهدی وجود دارد که نشان می دهد بدبینی بر فرایند درمان بیماران سرطانی تأثیر می گذارند.البته هنوز دلیل این ارتباط کاملا” مشخص نیست.

رشد و تحول خوش بینی سرشتی

نتایج مطالعات متعدد نشان داده است که خوش بینی اساسی ژنتیکی دارد و تا حدودی از طریق وراثت به فرزندان منتقل می شوند.همچنین کارور و شییر با توجه به نظریه رشد اریکسون و نظریه دلبستگی بالبی ، اظهار کرده اند که خوش بینی سرشتی از تجربه های موفقیت آمیز اعتماد و دلبستگی به والدین نشأت می گیرد. تجربیات دروان کودکی می توانند بر میزان خوش بینی  سرشتی افراد تأثیر بگذارند.برای مثال ٬ اریکسون ،در نظریه رشد خود می گوید که تجربه جهان اجتماعی به عنوان مکانی قابل پیش بینی در سال اول زندگی کودک باعث پرورش حس ، اعتماد اساسی در او می شود .در مقابل کودکانی که دنیا را به عنوان مکانی غیر قابل پیش بینی تجربه می کنند دچار حس ،عدم اعتماد اساسی  می شوند این دو مفهوم با مفاهیم خوش و بدبینی سرشتی تفاوت زیادی ندارند. از طرف دیگر ٬ نظریه پردازان دلبستگی نیز اعتماد بعضی از کودکان در ارتباط خود دلبستگی ایمن را تجربه می کنند٬ درحالی که بعضی دیگر از کودکان این چنین نیستند.

پژوهش های متعدد نشان داده اند که الگوی های دلبستگی کودکان به روابط آنها در بزرگسالی انتقال می یابد. نتایج پژوهش اسنایدر ، نشان داده است که دلبستگی ناایمن افراد بزرگسال با بدبینی آنها همبستگی دارد.این نتیجه مارا به این مطلب رهنمون می سازد که خوش بینی تا حدی از تجارب دلبستگی ایمن دوران کودکی نشأت می گیرد.شییر و کارور، اعتماد دارند که می توان از طریق درمان های شناختی خوش بینی سرشتی را پرورش داد: به نظر می رسد که محور اصلی کار روان درمانگران شناختی تغییر دادن باورها ی بدبینانه به باورهای خوش بینانه است. درآغاز روان درمانی شناختی برای درمان مشکلاتی نظیر افسردگی واضطراب به کار می رفت.

منطق درمان های شناختی این است:افرادی که با این مشکلات ،اضطراب و افسردگی دست به گریبانند در ذهن خود تحریف های منفی ناروای گوناگونی می سازندمانند: من هیچ کاری را درست انجام نمی دهم .این افکار منفی غیر واقع بینانه سبب ایجاد احساسات منفی مانند : افسردگی واضطراب شده وافراد را از رسیدن به اهدافشان باز می دارد .این افکار منفی بسیار شبیه واگویی های درونی افرادبد بین هستند.هدف درمانگران شناختی ٬ شناساندن این باورها ی غلط و منفی به فرد٬ به چالش طلبیدن این باورها و جایگزین کردن باورهای مثبت ،خوش بینانه به جای آنهاست . یکی دیگر از راه های افزایش خوش بینی سرشتی استفاده از تمرینات خود کارآمدی فردی است.در   این تمرینات بر افزایش شایستگی های  فرد در حوره های خاص تأکید می شود.تمرین مهارت های جرأت ورزی ٬ حل مسئله ٬ اتخاب و تعریف اهداف دست یافتنی٬ نه تنها باعث رشد وپرورش خوش بینی سرشتی ٬ بلکه سبب بهبود زندگی فرد در همۀ زمینه ها می شود.

سنجش خوش بینی سرشتی

شییر وکارور ، برای ارزیابی خوش بینی سرشتی ٬ آزمون جهت گیری زندگی خود، گزارش خلاصه ای را تدوین کرده است و بعدها آن را مورد تجدید نظر قرار دادند.نوع خوش بینی که توسط  LOTارزیابی می شود٬ یک صفت شخصیتی است که مشخصه آن انتظارات مطلوب شخصی در آینده است.آزمون جهت گیری زندگی (LOT)شامل هشت ماده بود.چهار ماده بیانگر خلق خوش بینانه و چهار ماده بیانگر خلق بدبینانه بود٬ وپاسخ دهندگان در یک مقیاس چند درجه ای میزان موفقیت  یا عدم موفقیت خود را باهر یک از جملات اعلام می کردند.این آزمون از لحاظ بیشتر ویژگیهای روان سنجی مناسب بود وتنها انتقادی که به آن وارد شد این بود که جملات آیتم های خوش بینانه و بدبینانه آزمون همیشه ازهمسانی درونی بالایی برخوردار نبودند .افزون بر این بعضی از جملات این آزمون نشان دهندۀ دقیق انتظارات فرد از آینده نبودند.

بنابراین نسخه تجدید نظر شده آزمون جهت گیری زندگی (LOT-R)جانشین آزمون (LOT) شد.نسخه تجدید نظر شده آزمون جهت گیری زندگی از آزمون اصلی خلاصه تر است : شامل شش ماده ٬ سه  ماده  نشان دهنده تلقی خوش بینانه و سه ماده نشان دهندۀ تلقی بدبینانه.LOT-Rازهمسانی درونی مطلوبی برخوردار بوده(ضریب آلفای کرونباخ 70/0) و در طول زمان ثبات خوبی دارد.به دلیل همپوشی گستردۀ مواد آزمون هایLOT ٬-R LOTهمبستگی این دو آزمون بسیار بالاست .با این وجود٬ ارتباط درونی جملات خوش بینانه وبدبینانه نسخه تجدید نظر شدۀ آزمون جهت گیری زندگی از نسخه اصلی آن بیشتر است.به دلیل مزیت های نسخه تجدید نظر شدۀ آزمون جهت گیری زندگی ٬ امروز در اکثر پژوهش ها از این آزمون استفاده می شود .

منبع

عبدلی،فرانک(1393)، اثربخشی آموزش شادکامی به شیوه شناختی رفتاری فوردایس بر میزان خوش بینی وکیفیت زندگی زنان،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی بالینی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید