« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »ترک تحصیل و عوامل مربوط به آن
به منظور روشن شدن نقش واهميت تحصيل وعوامل موثر برآن ، پژوهشگران ونويسندگان درگزارش پژوهشها ونوشته هاي خود به عوامل مختلفي اشاره كرده اند؛ ولي قبل از پرداختن به آنها ، براي اينكه مفهوم پيشرفت تحصيلي روشن تر شود،ابتدا به مفهوم افت تحصيلي كه اصطلاحي درمقابل آن به شمارمی رود ،پرداخته مي شود.
عوامل فردی
از جمله عواملي كه نقش بسيار مهم وكليدي درپيشرفت تحصيلي دانش آموزان دارد ، عوامل فردي است. مگدال ،اين عوامل را چنين فهرست كرده است
- مفهوم خودضعيف واحساس كنترل اندك
دانش آموزاني كه ترك تحصيل مي كنند،و به نوعي دچار افت تحصيلي بوده اند ، مفهوم خود ضعيف تري نسبت به همسالانشان دارند كه در مدرسه باقي مي مانند وتحصيل را ادامه ميدهند وهمچنين اين گروه بر اين عقيده اند كه بر سرنوشتشان كنترل اندكي دارند.سول و همكاران ، اين گروه از دانش آموزان ،يعني گروهي كه ترك تحصيل كرده وبه نوعي دچار افت تحصيلي بوده اند ، احساس كفايت و سودمندي ومسؤوليت كمتري دارند .
- احساس بيگانگي ازمدرسه
احساس دانش آموزان به مدرسه ،خود به عنوان خانه دوم آنها نقش بسيار مهمي درموفقيت وشكست آنها دارد. دانش آموزاني كه دچار افت تحصيلي شده وترك تحصيل كرده اند،رضايتمندي كمتر،تلاش كمتر، شركت كمتر درفعاليتهاي فوق برنامه ،نگرش مثبت تر نسبت به كاردرمقايسه با مدرسه واشتياق كمتر به تحصيلات بعد ازدبيرستان گزارش كرده اند .ماهان وجوهانسون ، چنين بيان مي دارند كه اين گروه از دانش آموزان ،احساس قوي تعلق به مدرسه نشان نمي دهند و به مدرسه علاقمند نيستند.
- مشكلات رفتاري
از جمله عوامل فردي كه نقش بسيار مهمي درموفقيت ويا شكست تحصيلي دانش آموزان دارد، اختلالات و مشكلات رفتاري آنها است . اكستروم ، دراين زمينه چنين بيان مي دارد كه ترك تحصيل كرده ها ، آنهايي هستند كه درورود به كلاسهاي درس تاخير دارند،بيشتر غيبت دارند وكلاس راترك مي كنند و آنها اغلب تنبيه واز كلاس اخراج مي شوند .
كودكان ابتدايي كه به شدت پرخاشگر هستند، احتمال كمتري دارد كه از دبيرستان فارغ التحصيل شوند يا وارددانشگاه شوند و دانش آموزان 18-17 ساله اي كه بيش فعالند ، بيشتر احتمال دارد كه ضعف تحصيلي داشته، دريك مدرسه ويژه حضور يابند يا ترك تحصيل كنند .
- مصرف مواد مخدر
بدون شك اعتياد و وابستگي به مواد از جمله عوامل مهم وموثر بر پيشرفت تحصيلي ويا شكست تحصيلي افراد است . لامبرت، چنين بيان ميدارد كه نوجواناني كه از مواد مخدر والكل استفاده
مي كنند،كمتر احتمال دارد كه دبيرستان را تمام كنند و درتحصيل موفق باشند.
- سبك يادگيري ناكارآمد
بدون شك آگاهي به فنون وروشهاي صحيح مطالعه ويادگيري،نقش بسيار مهمي در يادگيري وپيشرفت تحصيلي دارد. لذا توجه به اين مسأله مهم وتلاش در جهت آشنايي با شيوه هاي صحيح يادگيري ومطالعه بسيار مهم وكليدي است .گادواوگريگز،درزمينه آن گروه از دانش آموزانی كه در اين مورد مشكل دارند چنين بيان مي دارد كه ، دانش آموزاني كه ترك تحصيل مي كنند، آنهايي هستند كه در موقعيتهاي يادگيري و در زماني كه به تنهايي كار مي كنند، عملكرد خوبي ندارند،آنها تمايل به سمت مراجع قدرت علمي داشته و بيشتر كمك معلم را ترجيح مي دهند وگاه درمقابل دريافت كمك از ساير بزرگسالان مقاومت نشان مي دهند. آنها همچنين،يك محيط يادگيري متنوع را ترجيح مي دهند كه شامل سبكهاي آموزش بينايي ، شنيداري ، لامسه وحركتي باشد.
- مشكلات درسي دردوران ابتدايي وراهنمايي
مشكلات تحصيلي دردوران ابتدايي وراهنمايي نقش بسيارمهمي درموفقيت ويا شكست تحصيلي دردوره متوسطه را دارد،دانش آموزاني كه دردوران قبل از متوسطه به نوعي وبنا به دلايل مختلف دچار مشكلات وشكست درتحصيل مي شوند وبه نوعي مارك شكست خورده،به وي زده مي شود،بدون شك دردوران متوسطه ، احتمال اينكه در تحصيل با شكست مواجه شوند بسيارزياد است چراكه عملكرد تحصيلي ضعيف دراين دوران منجر به نااميدي وعدم تشويق دروني ،درنتيجه ترك تحصيل مي شود.
عوامل مربوط به خانواده
از جمله عوامل مهمي كه پيشرفت تحصيلي دانش آموزان را تحت تاثير قرار مي دهد وبعنوان اولين و مهمترين عامل مي توان از آن نام برد، جو وفضاي حاكم بر برخانواده است .مگدال ،اين عامل را در موارد زيرخلاصه مي كنند:
- وضعيت اجتماعي – اقتصادي پايين
برطبق يك گزارش ازكميسيون بين المللي كودك ،نوجوانان از خانواده هاي كم درآمد، بيشتر احتمال دارد كه در مهارتهاي اساسي آموزش ، مشكل پيداكنند، آنها درخطرسلامت و تغذيه ، ضعيف تر قرار دارند ،خانواده هاي فقير بيشتر احتمال دارد كه درمحدوده مدارس ضعيف زندگي كنند، مدارسي كه ازامكانات كمتري براي ارائه خدمات به دانش آموزان برخوردارند. نوجوانان خانواده هاي كم درآمد احتمال بيشتري دارد كه با اين نوع مدارس سروكار داشته باشند، كه اين مسأله درصورتي كه براي مدتي طولاني باشد برتحصيل وپيشرفت تحصيلي آنها تأثير سوء مي گذارد
- اقليتهاي قومي ونژادي
بدون شك حضور در محيطي كه به نوعي با خصوصيات و ويژگيهاي فرد مغايرت داشته باشد نقش بسيار مهمي در سلامت روحي و رواني ،ودرنتيجه موفقيت و يا شكست وي در زمينه هاي مختلف خواهد داشت . مواجهه اين گروه از دانش آموزان با تبعيض وپيشداوري درمدرسه وگاه تضاد ومغايرت بين ارزشهاي خانوادگي وسيستم ارزشي مدرسه نقش بسيار مهمي دراين زمينه دارد .
- خانواده تك والدي يا داشتن ناپدري ونامادري
حضور پدر ومادر ، نقش بسيار مهمي در سلامت روحي ورواني فرزندان دارد. چرا كه مهر ومحبت پدر و مادر ، تامين كننده اين سلامت است .ساختار خانواده ، برغيبت و مشكلات رفتاري فرزندان در مدرسه تأثير بسيار دارد و نوجواناني كه در
خانواده هاي تك والدي يا داراي ناپدري ونامادري هستند، نمرات كمتري نسبت به نوجواناني دارند كه هردووالدينشان درخانه حضور دارند .
- اشتغال واستخدام مادر
اشتغال مادر مصادف است با حضور كمتر وي درخانه ودرنتيجه ارتباط ضعيفتر واين نقش بسيارمهمي در سلامت روحي ورواني كودك ودرنتيجه موفقيت ويا شكست تحصيلي وي دارد . برخي از مطالعات نشان داده اند كه زمانيكه مادر بصورت تمام وقت به كار اشتغال دارد بعضي از كودكانشان( درهمه سنين ، ازپيش دبستاني تا دبيرستان) عملكرد خوبي درمدرسه ندارد .
- اشتياق و انتظارات سطح پايين والدين
رابطه والدين با فرزندان واختصاص دادن زمانهايي درروز به آنها وعلاقه و اشتياق آنها به تحصيل ودرس فرزندان ، نقش بسيار مهمي درموفقيت تحصيلي آنهادارد.زمانيكه والدين استانداردهاي سطح بالايي درتحصيل فرزندان خود تعيين مي كنند،فرزندان سخت تر تلاش مي كنند و درنتيجه پيشرفت تحصيلي اشان را افزايش مي دهد.
ديويس وكاندل، دراين زمينه چنين بيان مي دارند كه اشتياق و آرزوي زيادتر،بويژه براي نوجوانان با زمينه ، اجتماعي- اقتصادي پايين اهميت دارد. والديني كه اشتياق زياد دارند،تاثير زيادي روي كودكان مي گذارند ،بطوريكه ،كودكان را قادر مي سازد كه بر ساير مشكلات غلبه كنند زمانيكه والدين انتظار بالايي درمورد ادامه تحصيل فرزندان ، بعد ازدبيرستان،ابزار مي كنند،احتمال بيشتري دارد كه فرزندان براي ادامه تحصيل تلاش كنند.
- سبك والديني (سخت گير/آسانگير)
تاثيرات منفي طبقه ي اجتماعي – اقتصادي پايين يا خانواده تك والدي بر پيشرفت تحصيلي درمدرسه تا حد زيادي ، به ويژگيهاي رابطه ي والد – فرزند ، دراين گونه خانواده ها بستگي دارد. انضباط والدين ، كنترل ، نظارت ، نگراني ،مراقبت ، تشويق،و ثبات همه جنبه هايي از رابطه والد –كودك هستند كه با پيشرفت تحصيلي نوجوانان ارتباط دارد سبك والديني مقتدرانه، كه ويژگيهاي آن عبارتند از :گرمي ، علاقه ، مراقبت ،توجه ونگراني همراه با وجود قوانين و محدوديتهاي واضع وآشكار،تاثير مثبتي بر روي نمرات فرزندان دارد. والديني كه بيش از حد آسان گير يا بيش از حد سخت گير هستند،تاثير منفي بر روي نمرات فرزندان خود مي گذارند.
- نظارت ضعيف والدين
نوجواني وجواني ، ازجمله دوره هايي اززندگي است كه نظارت وتوجه والدين تاثير بسيار مهمي در پيشرفت تحصيلي آنها دارد .اكسترم دراين زمينه چنين بيان مي دارد كه ترك تحصيل كرده هاي دبيرستان گزارش مي كنند كه نظارت والديني كمي برفعاليتهاي آنها وجود داشته و رابطه ي آنها با والدين كم بوده است .
- ارتباط اندك والدين بامدرسه
ارتباط نزديك خانواده بامدرسه ومشاركت والدين در مدرسه درطول سال تحصيلي،نشانگر توجه وبهايي است كه والدين به فرزندان خود مي دهندو اين دررشد وشكوفايي فرزندان آنها بسيار مهم وموثر است .زمانيكه والدين درجلسات مدرسه وآموزش خانواده شركت كنند،به انجام تكاليف فرزندان،كمك كنند، فرزندان را درحال ورزش وسايرفعاليتها مشاهده كنند،عملكرد فرزندانشان درمدرسه بهبود خواهد يافت . مشاركت والدين ، يك پيش بيني كننده قوي براي موفقيت تحصيلي دانش آموز،علي رغم نژاد ، ميزان تحصيلات ،ساختار خانواده و جنسيت است.
عوامل مربوط به همسالان
بدون شك همسالان نقش بسيار مهمي درسرنوشت نوجوانان وجوانان ايفا مي كنند و حتي مي توان گفت نوجوانان وجوانان بيشترين تاثير را از گروه همسالان خود مي پذيرند،لذا فاكتورهاي همسالان نيز نقش بسيارمهمي درپيشرفت تحصيلي دانش آموزان دارد كه بايد به آن توجه شود. مگدال ، اين عوامل را چنين فهرست مي كند :
- نداشتن دوست
ازجمله نيازهاي انسان ، كه متخصصان زيادي به آن توجه كرده اند،نياز به دوست داشتن ، دوست داشته شدن – بخصوص دردوران نوجواني وجواني – است . پذيرفته شدن در جمع دوستان وهمراهي با آنها نقش بسيار مهمي درسلامت روحي ورواني فرزندان دارد اكستروم ، دراهميت اين مساله چنين بيان مي دارد افرادي كه ترك تحصيل مي كنند،نمره كمي در ميزان محبوبيت به خود مي دهند .نوجوانان محبوب،ازجمله افرادي هستند كه بيشتر احتمال دارد، دوران دبيرستان را سپري كنند ووارد دانشگاه شوند.
- داشتن دوستاني كه مشكل تحصيلي دارند
دوستان دانش آموزان دبيرستاني كه ترك تحصيل مي كنند، بيشتر از سايرين غيبت مي كنند، نمرات كمتري دارند ونگرش مثبت آنها نسبت به مدرسه ضعيف است ، آنها از محبوبيت كمتري درگروه برخوردارند وكمتر احتمال دارد كه براي ورود به دانشگاه برنامه ريزي كنندماهان و جوهانسون ،دراين رابطه مي گويند: با اين حال اگرافراد ترك تحصيل كرده به ارتباط با دوستاني كه درمدرسه باقي مانده اند ، ادامه دهند اين دوستان ممكن است ، حمايت اضافي براي بازگشت آنها به مدرسه را فراهم كنند .
- دوستاني كه نگرش منفي نسبت به تحصيل دارند
نگرش واشتياق همسالان وانتظارت واستانداردهاي همسالان برتلاش دانش آموزان وپيشرفت آنها درمدرسه تاثير مي گذارد.گرچه نفوذ وتاثير همسالان عامل مهمي دربرخي از جوانب پيشرفت تحصيلي است ، ليكن تاثير والدين، بربرخي جنبه هاي ديگر بسيار مهمتر است والدين ، تاثير بيشتري بر برنامه ريزي براي آينده تحصيلي، نسبت به همسالان دارند ولي همسالان ،تاثير بيشتري برنگرش دانش آموزان درحين ورود به مدرسه وزماني كه صرف انجام تكاليف منزل مي كند، دارند.
عوامل مربوط به مدرسه
مدرسه، بعنوان خانه ي دوم ، نقش بسيار مهمي در پيشرفت ويا شكست تحصيلي نوجوانان وجوانان دارد و توجه به آن بسيار حائز اهميت است ،مگدال اين عوامل را چنين فهرست مي كند:
- معلمان ناكار آمد
معلمان كارآمد وتوانا ، دانش آموزان خودرا دوست دارند، مشاركت در يادگيري را تشويق مي كنند، از دانش آموزان خود انتظارت بالا دارند بسيار با دانش آموزان خود ارتباط دارندوبا آنها آميخته اند و بسيار درگير دانش آموزان خود هستند.
تجربه وآموزش بيشتر به خودي خود (به تنهايي) مساوي با تدريس مؤثر و كار آمدنيست بلكه وجود فرصتهايي براي معلمان كه به صورت دوره هاي آموزش ، مهارتهاي خودرا ارتقا بخشند ، به نظر حياتي وضروري است همچنين ، درجاي دیگر از اين گزارش ، بحث شده است كه مؤثرترين راه براي انجام كارآمد كردن معلمان ،تشويق معلمان به يادگيري تغييرات (اصلاحات ، تجديد نظر درشيوه هاي تدريس) ومشاركت دادن عقايد واستراتژيهاي تدريس معلمان با يكديگر وبا متخصصان
مي باشد.
- برنامه ي درسي غير قابل انعطاف
دستورالعملي به حد كافي منعطف است كه متناسب با انواع مختلف سبكهاي يادگيري باشد واز نااميدي وترك تحصيل پيشگيري مي كند .برنامه ي درسي بايد متناسب با زمينه ارزشها تجارب نژادي و طبقاتي مختلف اجتماعي دانش آموز باشد تا از احساس بيگانگي اينگونه دانش آموزان جلوگيري كند و اگر مدرسه فرصت مشاركت دانش آموزان درتصميم گيري را فراهم كند،دانش آموزان احساس رضايت بيشتري از مدرسه خواهند داشت و نمره هاي بالا كسب خواهند كرد.
- فقدان خدمات مشاوره اي براي دانش اموزان درمعرض خطر
وجود مشاور و استفاده از آن درتمام دوران تحصيلي بخصوص دردوران نوجواني وجواني ضرورتی اجتناب ناپذيراست. وجود فردي كه با درايت و علم كافي،درمواقع خطر بتواند، دانش‌آموزان را خوب درك كند و به آنها به خوبي كمك كند . ماهان وجوهانسون دراين زمينه چنين بيان مي دارند كه وقتي كه دانش آموزان در صدد هستند كه ازمدرسه ترك تحصيل كنند،در دسترس بودن مشاور ودادن اطلاعات و
آگاهي هاي لازم به آنها مي تواند، وضعيت راتغيير مي دهد .
- تغيير مدرسه
تغيير مدرسه استرس آميز است و ممكن است،باعث مشكلات موقت يا طولاني مدت در عملكرد تحصيلي شود. زمانيكه دانش آموزان وارد مدرسه راهنمايي يا دبيرستان مي شوند،درخطر گرفتن نمرات پايين وكاهش مشاركت در فعاليتهاي مدرسه قرارمي گيرند .دانش آموزاني كه به كرات مدرسه خودرا تغيير مي دهند،بيشتر احتمال دارد كه در دبيرستان ترك تحصيل كنند وكمتر احتمال دارد كه وارد دانشگاه شوند.
- حمايت اجرايي (مديريتي ) ضعیف
مديريت خوب وكارا ،مصادف است با رضايت كاركنان وموفقيت موسسه. مديرخوب مديري است كه حامي معلمان است ، معلمان را درتصميم گيريها وبرنامه ريزيها دخالت مي دهد.درمطالعه اي درمورد ترك تحصيل كرده ها ،اين نتيجه بدست آمد كه ،ميزان بيشتر ترك تحصيل كرده ها در نواحي بزرگتر بوده ،اين مطالعه ، وسعت ناحيه يا منطقه رامهمترين پيش بيني كننده ميزان ترك تحصيل تشخيص داد.
- مشاركت اندك ، درفعاليتهاي فوق برنامه
ترك تحصيل كرده هاي دبيرستان گزارش كرده اند كه درفعاليتهاي فوق برنامه شركت كمي داشته اند. درمدارس كوچك ، مشاركت دانش آموزان بيشتر است ، وبرفرد فرد دانش آموزان فشار بيشتري جهت مشاركت درفعاليتهاي فوق برنامه وجود دارد. دانش آموزان دراين مدارس از چالشها و فرصتهاي رشدي اين فعاليتهاسود مي برند . درمدارس بزرگتر ، دانش آموزان كمتري درفعاليتها شركت مي كنند ودانش آموزاني كه احساس بيگانگي از مدرسه دارند،احتمال دارد كه فعاليتهاي فوق برنامه را رها كنند.
- جومنفي مدرسه
فقدان محيط كلاسي منظم ، فقدان احساس امنيت ، از مهمترين عوامل وعناصر در جو منفي مدرسه هستند.
- عدم مشاركت والدين
مشاركت والدين در مدرسه – كه دامنه ي آن از ديدن كلاس براي نظارت برآن ،ارزيابي متون كتابها وارزيابي كاركنان مدرسه است .منجر به بهبود ارتباط مدرسه و خانه مي شود .ارتباط بهتر مدرسه وخانه ،والدين را آگاه نگه مي داردو آنها را مطلع مي كند كه چگونه به فرزندانشان كمك كنند تا موفق شوند و نتيجه ي اين ارتباط مناسب مدرسه وخانه ،بهبود پيشرفت تحصيلي و نگرش آنها نسبت به مدرسه مي باشد .
عوامل مربوط به كار
مگدال ،در باب عوامل كار مؤثر بر پيشرفت تحصيلي اين عوامل را مطرح مي كند :
- اشتغال زودبهنگام كار
دانش آموزاني كه كار مي كنند،ممكن است ترك تحصيل كنند يا اشتياق كمتري به ادامه تحصيل بعداز دبيرستان داشته باشند .اكستروم وهمكارنش دريافتند كه 27% درصد از پسراني كه ترك تحصيل كرده اند ، علت ترك تحصيل را اشتغال به كار ذكر كرده اند و 14% نيز وظيفه ، به منظور حمايت از خانواده را علت اصلي اين امر مي دانستند .
- ساعات طولاني كار
كار نيمه وقت ، تا حدي مزايايي براي نوجوانان دارد ،اما اشتغال به كار ممكن است ،مشكلاتي براي دانش آموزان مقطع متوسطه اي كه ساعات كا رآنها طولاني است ايجاد كند . ساعات كار طولاني ، مي تواند ، منجر به غيبت بيشتر در مدرسه ، صرف وقت كمتر براي انجام تكاليف منزل،انتخاب كلاسهاي ساده تر ،تقلب درامتحانات وانتظار كمتر از معلمان شود.
عوامل مربوط به جامعه
مگدال ، عوامل مربوط به جامعه مؤثر بر تحصيل را چنين ذكر مي كند :
- طبقه اجتماعي – اقتصادي پايين
دانش آموزان،درجوامعي كه ميزان رفاه آنها بالا بوده واشتغال به كار درحين تحصيل ندارند ،كمتر علاقمند به مدرسه هستند .
- فقدان منابع و امكانات جامعه
به نظر مي رسد مقدار پولي كه توسط دولت صرف آموزش و پرورش مي شود،با سودمندي وكارآيي آموزش و پرورش ارتباط داشته باشد،اما اين ارتباط نا آشكار است . سرمايه گذاري نا كافي ممكن است مانع جذب واستخدام معلمان مجرب وسطح بالا ونگهداري كتب مرجع وساير موادبرنامه درسي شود.
منبع
شریفی، روح الله (1388)، تدوین و آزمون مدل انگیزشی برای تصمیم به ترک یا ادامه تحصیل دانش آموزان، پایان نامه درجه کارشناسی ارشد ،مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید