تحلیل عاملی

خانواده روش‌های تحلیل‌عامل چند کاربرد مختلف دارد. این روشها بیشتر توسط محققان در زمینه ساخت و ارزیابی آزمونها ومقیاس‌ها به کار می‌روند. سازنده مقیاس با تعدادی زیادی آیتم و پرسش مقیاس شروع می‌کند و با استفاده از روش‌های تحلیل عامل آنها را پالایش و کاهش می‌دهند تا تعداد کمتری خرده مقیاس فرعی منسجم به دست بیاید. تحلیل‌عامل را می‌توان برای کاهش تعداد زیادی متغیر مرتبط با تعداد قابل مدیریت‌تر، قبل از استفاده آنها در تحلیل‌های دیگر همچون رگرسیون چندمتغیره یا تحلیل واریانس چندمتغیره به کار برد.

دو روش اصلی در تحلیل عامل وجود دارد : اکتشافی  و تأییدی

تحلیل عامل اکتشافی: اغلب در مراحل اولیه تحقیق برای جمع‌آوری اطلاعات ؛کاوش در مورد روابط متقابل بین یک مجموعه از متغیرها به کار می‌رود.تحلیل عامل تأییدی، از سوی دیگر،مجموعه پیچیده‌تر و تخصصی‌تر روش ها به کار رفته در ادامه روند تحقیق برای آزمون؛تأیید فرضیه‌ها و نظریه‌های خاص در مورد ساختار بنیادی مجموعه متغیرها است.

پایایی و اعتبار:

با توجه به اینکه پژوهش حاضر به بررسی پایایی و اعتبار پرسشنامه رشد خودمختاری آیووا می‌پردازد در این بخش به ذکر توضیحاتی در این رابطه خواهیم پرداخت.

پایایی آزمون:

پایایی، براساس مفروضات نظریه کلاسیک آزمون، به عنوان رابطه نمره مشاهده شده با نمره‌ واقعی یا عدم‌رابطه نمره مشاهده شده با خطای اندازه‌گیری تعریف می‌شود.به زبان دیگر می‌توان گفت که پایایی آزمون نشانگر آن است که تا چه اندازه نمره مشاهده شده آزمون، نمره واقعی را منعکس می‌کند. همچنین با توجه به اینکه نمره واقعی به لحاظ مفهومی متوسط بی‌نهایت اندازه‌گیری موازی است، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که نمرات یک آزمون پایا دارای ثبات اندازه‌گیری است. بدین معنی که یک آزمون پایا اگر در شرایط یکسان چندبار اجرا شود، نمرات تقریباً یکسانی به دست می‌دهد. بنابراین نکته قابل توجه در این مورد این است که در بررسی پایایی آزمون آن چیزی که به طور مستقیم مورد بررسی قرار می‌گیرد، پایایی نمرات آزمون است نه خود آزمون. شاید به طور غیرمستقیم بتوان پایایی حاصل از نمرات آزمون را به خود آزمون نسبت داد. برآوردهای پایایی از یک بار اجرای آزمون شامل تقسیم آزمون به دو یا بیش از دو قسمت تشکیل دهنده آن و محاسبه پایایی بر اساس همسانی عملکرد آزمودنی ها میان این قسمت ها است. گرامی پور؛ به تعدادی از این روش ها اشاره نموده است:

 آلفای(α) کرونباخ:

مشهورترین و پراستفاده‌ترین ضریب همسانی درونی، ضریب آلفای کرونباخ است. ضریب آلفای کرونباخ میانگین برآورد پایایی برای تمام حالتهای ممکن دو‌نیمه کردن آزمون است. مفروضه ضریب آلفای کرونباخ این است که قسمت ها یا سؤالهای آزمون نسبت به یکدیگر تاو اساساً معادل هستند. تخلف از این مفروضه باعث می‌شود که مقدار آلفای‌کرونباخ حد‌پایینی از پایایی را بدست دهد. البته به نظر می‌رسد که آلفای‌کرونباخ نسبت به تخلف از این مفروضه‌ها تاحدودی مقاوم باشد.

آلفای طبقه بندی شده:

برخی آزمون ها در علوم رفتاری شامل مقوله ها و زیرمقیاس های مجزا هستند، بطور مثال آزمون های پیشرفت تحصیلی که دارای موضوع های درسی مختلف هستند یا پرسشنامه هایی که زیرمقیاس های جمع ناپذیر دارند. برای آزمون هایی که بدین شکل ساخته می شوند، مفروضه متجانس بودن زیرمقیاس ها نامحتمل است و مفروضه تاو اساساً معادل حتماً برقرار نیست. در چنین شرایطی برای برآورد پایایی ضریب آلفای طبقه بندی شده پیشنهاد می شود .

 لاندا دو(₂λ )گاتمن:

گاتمن؛ تعدادی ضریب پایایی معرفی کرده است که مقدار لاندا دو (λ₂ ) آن هنوز مورد استناد قرار می‌گیرد. ضریب پایایی λ₂ گاتمن با استفاده از مجموع مجذور کوواریانس‌ها و مجموع واریانس‌ها و مقدار واریانس نمره کل آزمون، که از طریق ماتریس کوواریانس سؤالهای آزمون نیز قابل حصول است، محاسبه می‌شود.ضریب پایایی ₂λ گاتمن همیشه بزرگتر یا مساوی با ضریب آلفای کرونباخ و کوچکتر یا مساوی با مقدار واقعی پایایی آزمون است. مفروضه ضریب پایایی λ₂ گاتمن این است که قسمت‌ها یا سؤالهای آزمون نسبت به یکدیگر تاو اساساً معادل هستند .

 تتا(θ):

ضریب پایایی تتا(θ) با استفاده از روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی محاسبه می‌شود. در روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی، مؤلفه‌ها بر حسب میزان تبیین واریانس سؤالهای آزمون به صورت کاهش یابنده مرتب می‌شوند. بدین ترتیب که اولین و آخرین مؤلفه اصلی استخراج شده دارای بیشترین و کمترین مقدار واریانس است.  مقادیر واریانس تبیین شده از سؤالهای آزمون بر حسب مقدار ویژه‌ای  است که هر یک از مؤلفه‌های اصلی دارند. مقدار ضریب پایایی تتا(θ) با استفاده از بیشترین,اولین مقدار ارزش ویژه تحلیل مؤلفه‌های اصلی محاسبه می‌شود .

 اومگا(Ω):

ضریب پایایی اومگا(Ω) توسط هیس و بوهرنستد^؛ مطرح شده است. این ضریب با استفاده از تحلیل عاملی  اکتشافی محاسبه می‌شود. در تحلیل عاملی اکتشافی روشهای مختلفی جهت برآورد پارامترها وجود دارند، اما روش برآورد بیشینه درستنمایی  برای محاسبه ضریب پایایی اومگا(Ω) ترجیح داده می‌شود.برای محاسبه ضریب پایایی اومگا(Ω) ابتدا داده‌های حاصل از سؤالهای آزمون با استفاده از روش برآورد بیشینه درستنمایی تحلیل عاملی می‌شوند. سپس ماتریس کوواریانس سؤالهای آزمون بعلاوه مقادیر میزان اشتراک محاسبه شده برای هر یک از سؤالها یا قسمتهای آزمون جهت محاسبه ضریب پایایی اومگا(Ω) بکار گرفته  می‌شوند. مفروضه ضریب پایایی اومگا(Ω) این است که قسمت‌ها یا سؤالهای آزمون نسبت به یکدیگر متجانس هستند .

پایایی مرکب:

ریکوف^؛ بر‌اساس  تحلیل‌عاملی تأییدی پایایی مرکب یا پایایی مقیاس  را مطرح کرده است. مفروضه ضریب پایایی مرکب این است که قسمت‌ها یا سؤالهای آزمون نسبت به یکدیگر متجانس هستند. تحلیل‌عاملی تأییدی یک مدل اندازه‌گیری فراهم می‌کند که در آن بارهای عاملی ، واریانس‌های خطا و کوواریانس‌های خطا برای سؤالهای آزمون محاسبه می‌شوند. در حقیقت در صورت برازش مدل تحلیل عاملی تأییدی مقدار پایایی مرکب محاسبه می‌شود.

اعتبارآزمون:

در یک تعریف سنتی، ابزار اندازه‌گیری تا اندازه‌ای اعتبار دارد که خصیصه‌ای که برای آن اندازه‌گیری شده، اندازه‌گیری کند. در یک تعریف اخیر، اعتبار نوعی قضاوت وحدت یافته از میزان حمایت شواهد تجربی و مبانی نظری از کفایت و تناسب تصمیم‌های است که براساس نمرات آزمون گرفته می شوند.نکته قابل توجه این است که اعتبار آزمون قانون همه یا هیچ ندارد. این بدین معنی است که آزمون‌ها در علوم رفتاری معمولاً دارای درجه‌ای از اعتبار هستند. این درجه از اعتبار، بستگی به مقدار شواهدی دارد که از آزمون حمایت می‌کنند. شواهد مورد استناد برای اعتبار آزمون عبارتند از:

• شواهد مربوط به محتوای آزمون
• شواهد مربوط به همسانی درونی و پایایی نمرات آزمون
• شواهد مربوط به سازه
• شواهد مربوط به ملاک.

شواهد مربوط به پیامدهای آزمون و تبعات اجتماعی و قانونی ناشی از اجرای آزمون با توجه به این شواهد,خصوصاً شاهد آخر می‌توان گفت، آن چیزی که در حقیقیت اعتبار‌یابی می‌شود تصمیم‌هایی است که براساس نمرات آزمون گرفته می‌شود .

 هنجارهای آزمون

نرم یا هنجار عبارتست ازمتوسط عملکرد گروه نمونه‌ای از آزمودنی‌هایی که به روش تصادفی از یک جامعه تعریف شده انتخاب شده‌اند.آزمون برای هنجاریابی شدن بایستی در گروه نمونه‌ای از جامعه اجرا ومتوسط عملکرد آنها بدست آید تا نمرات بدست آمده از آزمون با آن نرم مقایسه‌پذیر شود؛یعنی در تبدیل نمرات خام با نمرات استاندارد شده آنها رامقایسه‌پذیر می‌کنیم.بهترین روش نمونه‌گیری برای هنجاریابی آزمون‌ها روش نمونه‌گیری طبقه‌ای است. هنجارها از متوسط کارکرد یک گروه نمونه به دست می‌آیند وچارچوب داوری نمرات خام آزمودنی‌ها را تشکیل می‌دهند.

برای اینکه هنجاری مورد قبول همگان باشد افراد گروه نمونه باید به گونه‌ای انتخاب شوند که معرف تمام عیار کسانی باشند که بعدها آزمون بر روی آنها اجراخواهد شد مثلاًاگر آزمون با هدف سنجش هوش دانش‌آموزان درست شده است افراد گروه نمونه باید فقط از بین دانش‌آموزان انتخاب شوند.یا اینکه اگر آزمون می‌خواهد علایق شغلی کارگران رابسنجد فقط کارگران می‌بایست در کروه مرجع پذیرفته شوند.در اینجا رعایت برخی دیگر از ضوابط نمونه‌گیری از جامعه مورد نظر نیز برجستگی می‌یابد.برای مثال اگر  کارگران جامعه را زنان کارگر تشکیل می‌دهند باید  کارگران گروه نمونه نیز از زنان کارگر انتخاب شوند. و یا اینکه اگر  زنان کارگر بی‌سواد هستند باید  زنان کارگر گروه نمونه نیز بی‌سواد باشند.

بعد از اینکه افراد گروه نمونه با دقت کافی انتخاب شدند باید آزمون مورد نظر بر روی آنها اجرا گردد. در اینجا نیز شرایط وضوابط پیش‌بینی شده در دفترچه راهنمای آزمون باید کلاً اعمال شوند تا به نتایج آن بتوان اعتماد کرد.هرگونه تغییر یا نوآوری در دستورالعمل اجرای آزمون موجب تغییر نمرات به دست آمده خواهد شد و پاسخ‌های گروه مرجع, نمونه را از اعتبار خواهد انداخت.کمیت‌های به دست آمده از پاسخ‌های گروه نمونه، بعد از تبدیل به نمرات تراز‌شده  در جداول مربوط جای داده می‌شوند وبه عنوان هنجار یانرم آزمون با دفترچه‌های آزمون انتشار می‌یابند.

بنابراین هنجار یا نرم یک آزمون به ما امکان می‌دهد که نمره فردی را که اخیراً آزمودهایم با نمرات افراد گروه مرجع مقایسه کنیم ومعلوم کنیم که آیا معادل میانگین افراد گروه مرجع نمره دریافت کرده است؟ در صورت منفی بودن پاسخ،اختلاف نمرهء او تا چه اندازه است؟

منبع

سلگی لرستانی،مختار(1393)، هنجاریابی و بررسی ویژگی های روان سنجی پرسشنامه رشد خودمختاری، پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی بالینی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید