تحليل رفتار متقابل چيست؟

تحليل رفتار متقابل نظريه­اي است در مورد شخصيت و روش منظمي است براي روان­درماني  كه به منظور رشد و تغييرات شخصي بكار مي­رود. اين تعريفي است كه به وسيله­ي انجمن بين المللي تحليل رفتارمتقابل ارائه شده است. در ميان ديدگاه­هاي مختلف روانشناسي تحليل رفتار متقابل از نظر عمق تئوري و كاربرد وسيع و متنوع آن بسيار برجسته مي­باشد. تحليل رفتار متقابل به عنوان نظريه­اي شخصيت تصويري از ساختار روانشناختي انسان­ها به ما ارائه مي­دهد كه مي­توان در زماني كوتاه به مقاصد درماني رسيد.يكي از رويكردهاي روان­درماني كه براي نشان دادن روابط سالم بين فردي و رشد توانايي­هاي درون فردي افراد موثر است، تحليل رفتار متقابل مي­باشد . اين نظريه با ارائه­ي يك الگوي سه بخشي تحت عنوان روابط متقابل خود عرضه مي­شود همين الگوي شخصيتي به ما كمك مي­كند تا دريابيم انسان­ها چگونه عمل و رفتار مي­كنند و اينكه چگونه شخصيت خود را در قالـب رفتارهـايشان آشكار مي­سازند. تحليل رفتار متقـابل همچنين نظريه­اي براي ارتبـاطات فراهم مي­آورد، كه مي­تواند براي تجـزيه و تحـليل سازمان­ها و مديريت نيز بكار رود.

اين نظريه مفاهيمي براي رشد كودك ارائه مي­دهد. مفهوم پيش­نويس زندگي بيانگر اينست كه چگونه الگوهاي كنوني زندگي ما ريشه در دوران كودكي دارند. در چهار چوب پيش­نويس زندگي است كه شيوه­هاي زندگي دوران بزرگسالي ما بازنوازي مـي­شود به عبارتي اين بازنوازي­ها از پيــش­نويس زندگي است كه موجب رفتار ما در بزرگسالي مي­گردد حتي اگر نتايجي به بار آورد كه موجب عناد به خود شود و يا بسيار دردناك باشد. از اين رو تحـليل رفتار متقـابل به ما نظـريه­اي آسيب­شناسي رواني را ارائه مي­دهد. در حوزه­ي كاربرد عملي، تحليل رفتـار متقـابل، يك نظام روان­درماني را به ما معرفي مي­نمايد و در نتيجه در درمان انواع اختلالات رواني، از مشكلات روزانه گرفته تا روان­پريشي­هاي بسيار عميق، به كار مي­رود. نظريه­ي تحليل رفتار متقابل علاوه بر حوزه­ي درماني، در مراكز آموزشي، سازمان­ها مديريت، آموزش ارتباطات، و پليس و… كاربردهاي بي­نظير و خاصي دارد. به طور كلي تحليل رفتار متقابل در هر زمينه­اي كه نياز به درك افراد، روابط و ارتباطات باشد مي­تواند به كار رود.

 نظريات اساسي تحليل رفتار متقابل

پايه و اساس نظريه تحليل رفتار متقابل مبتني بر چند نظريه كليدي مي­باشد كه سبب مي­شود اين نظريه از ساير ديدگاه­هاي روانشنـاسي متمـايز شود با توجه به اينكه عنصر اصلي در اين نظريه مبتني بر كسب آگاهي مي­باشد، ‌آگاهي از خود، روابط متقابل و ساير موارد. پس اين نظريه از گشتالت بهره مي­برد، همينطور از سايكودراما كه تكنيك­هاي مشتركي با تحليل رفتار متقابل دارد و مهمتر از همه ديدگاه شناختي است چون اصول اين نظريه بر شناخت از احساسات و تفكرات پايه­ريزي شده است و همينطور از تكنيك­هاي رفتاري نيز بهره­هاي فراواني گرفته است. برن روانكاوي را به مقوله­ي هسته و روش تحليل رفتار متقابل را به مقوله­ي سيب مي­داند اين تعبير بدان معني است كه هسته ساده­تر و راحت­تر در داخل سيب مي­گنجد تا سيب در داخل هسته. و اين خود گواهي براي استفاده از اصول روانكاوي در تحليل رفتار متقابل مي­باشد.

الگوي روابط متقابل: والد,  بالغ, كودك

اساسي­ترين نظريه­ي تحليل رفتار متقابل الگوي روابط متقابل است. يك روابط متقابل مجموعه­اي از رفتارها، افكار و احساس­هاي مربوط بهم است كه به وسيله­ي آن بخشي از شخصيت، خود را در يك زمان بخصوص نمايان مي­سازد. اين الگو سه روابط متقابل متفاوت و مجزا را تصوير مي­كند. اگر رفتار، افكار و احساس­هاي من در واكنش به مسائل اين زماني اين مكاني باشد و از تمام منابع توانائي­هايم به عنوان يك فرد بزرگسال بهره گيرم، در روابط متقـابل ,بـالغ  خود قرار دارم. زمان­هايي ممكن است كه رفتـار، افـكار و احساس­هاي من درست شبيه يكي از والدينم و يا كساني كه جانشين آنها بودند باشد، در اين صورت من در روابط متقابل  والد خود قرار دارم. گاهي نيز ممكن است رفتار، افكار و احساس­هايم درست مانند زماني باشد كه كودكي بودم، در اين صورت در روابط متقابل كودك  خود قرار دارم.

پيش­نويس زندگي

هر يك از ما در دوران كودكي داستان زندگي خود را مي­نويسيم. اين داستان آغاز، ميانه و پاياني دارد. ما طرح اساسي اين داستان را در دوران طفوليت، قبل از آنكه بتوانيم بيش از چند كلمه ادا كنيم، مي­نگاريم. وقتي كمي بزرگتر شديم جزئيات بيشتري به اين داستان اضافه مي­كنيم. بخش عمده­ي اين داستان تا سن هفت سالگي نوشته مي­شود. ما مي­توانيم اين داستان را بعدها در دوران بزرگسالي مورد تجديد نظر قرار دهيم. ما به عنوان افراد بزرگسال معمولاً از داستان زندگي كه براي خود نوشته­ايم آگاهي نداريم. با اين وجود احتمالاً تا به آخر آن وفادار خواهيم ماند. بدون آگاهي از داستان زندگي، احتمال دارد كه زندگي خود را بر اساس آن بنا نموده و به سوي صحنه­هاي پاياني كه در دوران طفوليت نوشته شده است  تصميمات دوران كودكي  پيش رويم. اين داستان زندگي كه ما از آن آگاهي نداريم در نظريه­ي تحليل رفتار متقابل پيش­نويس زندگي ناميده مي­شود. مفهوم پيش­نويس زندگي با الگوي روابط متقابل به عنوان ساختمان مركزي تحليل رفتار متقابل در يك رديف قرار دارند. اين مفهـوم بطور خاصي در كاربردهاي درماني اهميت دارد. در تحـليل پيش­نويس زندگي، از مفهوم آن در مي­يابيم كه چگونه افراد مي­توانند ناآگاهانه براي خود مشكل تراشي كنند و يا چگونه مي­توانند به حل مشكلات زندگي خودشان بپردازند.

منبع  

استاد رمضان ،هادی(1394)، هنجاريابي پرسشنامه سنجش روابط متقابل،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید