« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »تاریخچۀ برنامۀ درسی پنهان
از نظر تاریخی، فیلیپ جکسون، اولین کسی بود که اصطلاح برنامۀ پنهان را به کار برد ولی پیش از او ردپای این نگاه را در آثار مارژوری هرد، دابلیو. کیل پاتریک و جان دیویی می توان جست و جو کرد. کیل پاتریک در کتاب توابع یادگیری و جان دیویی در تجربه و تربیت به یادگیری ضمنی به منزلۀ روشی برای شکل دادن به نگرشهای دوستانه و غیر دوستانه ای که اغلب مهمتر از هجای درس اند اشاره می کنند:
رویکردها و نظریه‌های مختلف در برنامۀ درسی پنهان
رویکردهای مختلفی نسبت به برنامۀ درسی پنهان وجود دارد که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود؛
قورچیان ، در پژوهش خود با عنوان ؛ تحلیلی از برنامۀ درسی مستتر، بحثی نو در ابعاد ناشناختۀ نظام آموزشی با استفاده از دسته‌بندی لیندا، بین به چهار نظریه در مورد برنامۀ درسی پنهان اشاره کرده استکه عبارت‌اند از:
نگرش غیرنظری: نمایندۀ این نگرش جکسون ، است. وی نظریۀ خود را در کتاب ؛ زندگی در کلاس درس ارائه داده است. او وقایع کلاسهای درس را مشاهده و بدون ارتباط دادن مشاهدات خود با نظریه‌ای خاص، یادگیری‌های غیر آکادمیک، از قبیل پذیرش اقتدار از پیش تعیین‌شده،بدون در نظر گرفتن علایق شخصی، تمایز بین کار و بازی و هماهنگی با انتظارات اداری آموزشگاه را جزء برنامۀ درسی پنهان قلمداد نموده است. از آنجایی که تبین روابط مدرسه و نظام کل جامعه است، از آن به عنوان کار غیر نظری نام‌برده شده است .
نظریۀ کارکردی: نمایندۀ این دیدگاه دری بین است. او معتقد است برنامۀ درسی پنهان نتایج یادگیری ناشی از محیط اجتماعی مدرسه است. مدارس در این دیدگاه ابزارهایی هستند که از طریق آن دانش‌آموزان، ارزش‌ها، هنجارها و مهارت‌های اجتماعی مورد نیاز برای فعالیت و مشارکت در جامعه را فرامی‌گیرند و برای شرکت در جامعۀ بزرگ‌سالان آماده می‌شوند؛بنابراین وظیفۀ مدرسه حفظ نظم و ثبات اجتماعی است. نقش برنامۀ درسی پنهان مانند یک پل ارتباطی بین مدرسه و جامعه است.
دیدگاه کارکردگرایان به دلیل آنکه از سویی دانش‌آموزان را به عنوان عواملی کاملاً منفعل و خنثی در مقابل پیام‌های برنامۀ درسی پنهان در نظر میگیرند و از سوی دیگر ویژگی‌های بالقوۀ برنامۀ درسی پنهان را در حفظ و ایجاد نابرابری‌های طبقاتی و جنسی در جامعه نادیده میگیرند، مورد انتقاد قرارگرفته‌اند.
نظریۀ انطباقی: نمایندگان این دیدگاه ساموئل بولس و هربرت جنتیس هستند. عمده‌ترین محور این نظریه این است که شاگردان در طی تجارب روزمره در مدارس سلسله‌مراتب نظام ارزش‌ها، هنجارها و مهارت‌های نظام سرمایه‌داری جامعه را که در ساخت پویای زندگی روزمرۀ کلاس درس به مثابه آینه‌ای منعکس گردیده واز طریق برنامۀ درسی مستتر، عمل انطباق بین جامعه و مدرسه را صورت میگیرند. در واقع برنامۀ درسی پنهان پل ارتباطی بین مدرسه و جامعه است. این دیدگاه نیز به لحاظ اینکه مانند دیدگاه کارکردگرا نقش منفعلی برای دانش‌آموزان قائل است مورد انتقاد قرار گرفته است .
نظریه مقاومت: اپل و جیرو نمایندگان این نظریه هستند. بر اساس این دیدگاه نظریه‌های کارکردی و انطباقی مورد انتقاد قرار گرفته است. در این دیدگاه مدارس دارای پتانسیل بازآفرینی و نیز تحول اجتماعی تلقی می‌گردد. برای فهم برنامۀ درسی پنهان باید فرهنگ زندۀ مدارس در ارتباط بافرهنگ کل جامعه مورد مطالعه قرار گیرد. بر اساس این دیدگاه، مدارس صرفاً مؤسسات آموزشی تلقی نمی‌شوندتا به هر طریقی که می‌خواهند شاگردان را به صورت منفعل شکل داده و برای جامعۀ نابرابر آماده‌سازند، بلکه دانش‌آموزان قادرند مقاومت نشان داده و خود به تعبیر و تفسیر امور پرداخته، فرهنگ خاص خودشان را شکل دهند. برنامۀ درسی پنهان در این دیدگاه نه تنها در فرآیند تعلیم و تربیت نقش اساسی و حیاتی دارد، بلکه تأثیر زیادی بر تغییرات جامعه می‌گذارد.
تا اواخر دهۀ ۷۰ میلادی رویکردهای کارکردی، انطباقی یا انتقادی، دانش‌آموزان را افرادی منفعل در برابر برنامۀ درسی پنهان محسوب می‌کردند، مورد انتقاد فراوان قرار گرفتند. بعد از آن، نظریه‌پردازان جدید، دانش‌آموزان را به عنوان عاملان فعال در نظر گرفتند که قادرند در مقابل برنامۀ درسی پنهان مقاومت کنند.
منبع
جامه بزرگی،مریم(1392)، بررسی وجوه تقابل سبک زندگی لیبرالیستی بااسلام،پایان نامه کارشناسی ارشد،گرایش تعلیم وتربیت اسلامی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی علامه طباطبایی
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید