اهمیت و ضرورت ارزشیابی

اهمیت و ضرورت ارزشیابی  فرایند فعالیتهای آموزشی را از دو دیدگاه می تـوان مورد توجه قرار داد :

از نظر معلم در برنامه ریزی تدریس و تصمیم گیری در جریان فعالیتهای آموزشی به داشتن اطلاعاتی را در اختیار او قرار دهد. این اطلاعات را می توان در سه مقوله تقسیم بندی کرد:

• اشکالات و نواقص موجود در طرح آموزشی را از دیدگاه هدفها، روشها ، مواد و وسایل آموزشی و عناصر دیگر در اختیار معلم قرار می دهد.
• میزان پیشرفت تحصیلی شاگردان و آمادگی آنان را برای آموزشهای بعدی مشخص می کند.
• کارایی تدریس و کفایت ابزارهایی كه در اندازه گیری پیشرفت تحصیلی شاگردان به کار رفته است، نشان می دهد.

از نظر شاگرد ، چنانچه ارزشیابی به نحو مطلوب انجام گیرد، مستقیماً در بهبود چگونگی یادگیری شاگردان تأثیر می گذارد، زیرا ارزشیابی برای جلب دقت و تلاش شاگردان برای یادیگری و همچنین آگاهی از پیشرفت تحصیلی آنان انگیزه بسیار مؤثری است . شاگردان به وسیله ارزیابی به جنبه های مثبت و منفی خود در یادگیری پی خواهد برد و با راهنمایی معلم برای توسعه جنبه های مثبت و رفع نارسایی های آموزشی خود کوشش خواهند کرد. ارزشیابی مستمر سبب خواهد شد که مطالب آموزشی دائماً مرور شود و از یاد نرود. نهايتاً ، نتیجه ارزشیابی شاگردان را به خودشناسی که یکی از هدفهای مهم تعلیم و تربیت و عامل مهمی برای تصمیم گیریهای آگاهانه است، رهنمون می سازد. تحقق موارد فوق در صورتی امکان پذیر است که طرز تلقی معلم از ارزشیابی به عنوان وسیله تهدید با برچسب زدن شاگردان تغییر کرده باشد و ارزشیابی را وسیله ای برای بهبود یادگیری فراگیران مورد استفاده قرار دهد علاوه بر همه اینها، ارزشیابی خود یک فعالیت آموزشی است که موجب یادگیری می شود و شاگردان بسیاری از مفاهیم را در ضمن ارزشیابی فرا می گیرند.

فرایند یادگیری و امتحان

  امتحان یا ارزش سنجی مطلوب رفتاری و تحصیلی دانش آموزان یکی از مهمترین مسائل روانشناسی تربیتی است. اما آنچه که بیش از هرچیز در ارتباط با پدیده امتحان یا ارزشیابی اهمیت دارد توجه به ویژگی ها، استعدادها، قابلیتها و تفاوتهای درون فردی و بیرون فردی آزمودنیهاست. چراکه هدف اصلی امتحان اصلاح کاستیها، از بین بردن ضعفها و تغییر و تکمیل روشهای تدریس و شیوه های کنترل و اصلاح رفتار است. سيف،معتقد است : ارزشيابي عبارت است از سنجش عملكرد يادگيرندگان و مقايسه نتايج حاصل با اهداف آموزشي از پيش تعيين شده، به منظور تصميم گيري در اين باره كه آيا فعاليت هاي آموزشي معلم و كوشش هاي يادگيري دانش آموزان يا دانشجويان به نتايج مطلوب انجاميده يا نه».  در واقع ارزشیابی حلقه ای از زنجیره یادگیری است و بدون ارزشیابی اولیه و ثانویه، فرایند آموزش نمی تواند معنی دار باشد. امتحان به منظور تکمیل یادگیری ها صورت گیرد. کمیت و کیفیت اکتسابهای آموزشگاهی و خود آموزیها صرفاً در سایه ارزشیابی و خود آزمایی  می تواند مشخص شود .

اضطراب امتحان

اضطراب امتحان كه گاه از آن به عنوان ترس از شكست يادشده است ، پديده اي شايع در ميان دانش آموزان است.علائم و نشانه های این حالت در هنگام امتحان به صورت های گوناگون، از قبیل رنگ پریدگی، لرزش بدن، لکنت زبان و در موقع جواب دادن تند شدن ضربان قلب، عرق کردن، سرخ شدن صورت، احساس ناامنی و بی حوصلگی بارز شده و نتایجی از قبیل فراموشی پاسخها ،جا به جا نوشتن پاسخها و ناخوانا نوشتن به بار آورد.

اگر اضطراب از حد معینی فراتر رود ،باعث حواس پرتی، پریشانی و احساس درماندگی فرد می گردد. در این حالت فرد دچار کاهش بازده و افت عملکرد می شود. تحقیقات متعدد نشان داده اند که اضطراب نه تنها باعث نقائص هوشی و شناختی می شود بلکه می تواند موجب بروز اختلالات رفتاری و جسمی شود. این حالت قادر است کارکردهای شناختی و هوش و روان فرد را مختل می کند. اضطراب امتحان ،یادآوری آموخته های قبلی را مخدوش کرده و عملکرد فرد را مختل می سازد. کیفیت عملکرد امتحان تنها به نقائص شناختی و علمی فرد مربوط نمی شود، عملکرد ضعیف افراد دارای اضطراب امتحان زیاد تا اندازه ای می تواند مربوط به شایستگی و صلاحیت انجام امتحان، نقص در روشهای مطالعه و کمبود مهارتهای امتحان باشد. تحقیقات متعددی توسط پژوهشگران بسیاری در زمینه وجود رابطه بین نمره های امتحان صورت پذیرفته است .

سلیگن و روزبنام ، نشان داده اند افرادی که دارای اضطراب بالایی در هنگام آزمون هستند در مقایسه با همکلاسان دارای اضطراب امتحان پایین، عملکرد ضعیفتری دارند. دیفن باکروداتیز ، در مطالعه خود دریافتند که دانش آموزان دارای اضطراب امتحان بالا نسبت به گروه دارای اضطراب پایین  نگرانتر، آشفته تر و بی توجه تر هستند، این حالت موجب افت عملکرد آزمودنیهای مضطرب می شود و نتایج آنها را کاهش می دهد.  متغیرهای زیادی با اضطراب امتحان رابطه دارند. که در این میان نقش اضطراب عمومی و کلی مهمتر است. اضطراب عمومی و کلی حالتی است که در آن تشویش و نگرانی ناتوان کننده فرد بسته به موضوع خاصی نیست و حالت آزاد و منتشر دارد. اضطراب عمومی و کلی با اضطراب امتحان رابطه معنی داری دارد به عبارتی هر قدر میزان اضطراب عمومی فرد بالاتر باشد، میزان اضطراب امتحان او نیز بالاتر است.  استرسی که غالباً عموم دانش آموزان را آزار می دهد مورد سؤال قرار گرفتن در کلاس و جلسه امتحان می باشد. استرس امتحان، استرس جهانی است. همه ما حال شاگردی را که وارد جلسه امتحان می شود را تجربه کرده ایم .

این عامل استرس زا یعنی امتحان جزئی از سیستم درسی همه مدارس کشور ما نیز هست و همه دانش آموزان به طور دائم با آن دسته و پنجه نرم می کنند. به عبارت دیگر امتحان از ارکان سیستم آموزش و پرورش است و دانش آموزان از لحظه ورود به مدرسه تا لحظه خروج با امتحان روبه رویند. بیابانگرد ، به نقل از گیونا و لودلو،اضطراب امتحان را نوعی واکنش ناخوشایند و هیجانی نسبت به موقعیت ارزیابی در مدرسه و کلاس درس تعریف کرده است كه این حالت،  معمولاً با تنش و تشویق، نگرانی، سردرگمی، برانگیختگی سیستم اعصاب خود مختار همراه است. از نظر کالو و همکاران، اضطراب امتحان عبارت از نگرانی خود در مورد عملکرد استعداد و توانایی خویش به هنگام امتحان و موقعیت های ارزیابی است. بسیاری از شواهد تحقیقی تأکید می کنند که اضطراب امتحان باعث کاهش عملکرد می شود.در مورد شیوع سنی اضطراب امتحان، شورازو و همکاران،معتقدند با زیادتر شدن سن ، اضطراب امتحان افزایش می یابد و به نظر می رسد اضطراب امتحان بین سنین ده تایازده سالگی شکل گرفته و ثبات پیدا می کنند و تا بزرگسالی تداوم می یابد. موریز و همکاران میزان شیوع اضطراب امتحان را بین ده تاسی درصد همه دانش آموزان ذکر کرده اند .

علائم و نشانه های اضطراب

علائم و نشانه های اضطراب امتحان همانند علائم و نشانه های اضطراب است مانند: بی حوصلگی، ناآرامی، اشکال کلامی و …  با توجه به تحقیقات انجام شده، آشفتگی معده و بهم خوردن ساعت های خواب و آرامش، تغیيراتی در میل به غذا، ضعف سرگیجه، تغییر در فشارخون، میزان نبض و ترشح هورمون های آدرنالین و نورآدرنالین در افراد دارای اضطراب امتحان در ایام امتحانات و در نتیجه هنگام امتحان در کودکان مستعد به اضطراب افزایش می یابد. همچنین در دانش آموزان دارای اضطراب امتحان در امتحانات شفاهی، تپش قلب، پریدگی رنگ صورت، لکنت زبان، حرکت های غیر ارادی دست و پا، تغیير صدا، لرزش بدن و صدا، تغییر دمای بدن، خشکی دهان و عرق کردن بارز است. همچنین اضطراب امتحان باعث ضعف ایمنی بدن می شود و درنتیجه در ایام امتحانات عفونت های دستگاه تنفس در دانشجویان و دانش آموزان افزایش می یابد.

درمان اضطراب

آموزش كنترل اضطراب  در اوايل دهه 1970 توسط سواين   و ريچاردسون ، مطرح شد. اين آموزش در كنترل اضطراب منتشر و ترس هاي خاص مؤثر شناخته شده است . در ساده ترين شكل چنين آموزشي ، به اشخاص كمك مي شود تا علائم اضطراب را تشخيص دهند و به دنبال آن ، تكنيك هايي را براي بهبود اين علائم به كار ببندند .روش هاي درمانگري كلي ، بخصوص روي آوردهاي روان ,پويشي و انساني نگر , هستي نگر ، به صورت گسترده در قلمرو اختلال هاي اضطرابي تعميم يافته به كار رفته اند بدون آنكه به نتايج چشمگيري دست يابند . در حالي كه درمانگري هاي متمركز بر اختلال ، بويژه درمانگري هاي شناختي ، آموزش اداره تنيدگي ؛كه روش هاي متداولي مانند : خودآموزش دهي  ،  تنش زدايي  وپسخوراند زيستي  در چهارچوب آن قرار مي گيرند و همچنين داروهاي ضد  اضطرابي ،‌توانسته اند بيش از روش هاي درمانگري كلي به مبتلايان به اختلال هاي اضطرابي تعميم يافته كمك كنند . اغلب درمانگراني كه در زمينه آموزش كنترل اضطراب فعاليت مي كنند ، درمان را با آموزش تن آرامي شروع مي كنند ، زيرا اين روش همواره مفيد است ، افراد آن را به آساني ياد مي گيرند ، و از نظر فرد اعتبار خوبي دارد .

تن آرامي مي تواند موجب رهايي از تنش ذهني و جسمي شود و تجربه كنترل تنش را براي مراجع ملموس سازد . با استفاده از اين روش ، مراجع به تدريج مهارت هاي خاصي را مي آموزد كهمي تواند آنها را در موقعيت هاي اضطراب برانگيزي كه در طول معالجه به ناچار با آنها روبرو مي شود به كار برد . آموزش تن آرامي ، خصوصاً براي افرادي كه به ناراحتي و دردهاي خاصي دچارند ، در مجموع تنيده اند ، يا قادر به غلبه برحالت بي قراري نيستند ، مفيد است . آموزش تن آرامي به صورت هاي مختلفي انجاممي پذيرد مانند يوگا ، مراقبه و تن آرامي حاصل از هيپنوتيزم . آموزش مي تواند توسط خود درمانگر انجام گيرد ، يا اين كه مراجع به يك گروه آموزش تن آرامي يا يوگا ارجاع داده مي شود. آرام سازي عضلاني ابتدا توسط جكوبسون، ارائه شد . در اين روش آزمودني را متوجه احساساتي مي سازند كه از كمترين ميزان انقباض گروه هاي كوچك عضلاني ايجاد مي شود و مراجع را راهنمايي مي كنند تا به تدريج ، انقباض عضلاني خود را خاتمه دهد و به هر گروه عضلاني ، به طور جداگانه اي توجه شود  .بر اساس روش تنش زدايي ، در خلال چند جلسه ، چگونگي ايجاد آرامش در عضلات به فرد آموزش داده مي شود و انتظار مي رود كه با استفاده از اين فنون در خلال موقعيت هاي تنيدگي زا نيز وي بتواند  به آرامش دست يابد و در پيشگيري و كاهش اضطراب خود ، توفيق يابد.

منبع

وفاییان،معصومه(1393)، مقايسه اثربخشي درمان شناختي رفتاري وآرام سازي عضلاني ،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشکاه بوبوک دیدن نمایید