« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »اطلاعات و انواع آن
اطلاعات طبیعی‌ترین شیء در جهان هستی است و برای ادامه حیات هر سلول زنده در جهان ضروری است. اطلاعات پدیده‌ای اساسی است که به واسطه نظام‌های مشترکی از نماد‌ها توسط موجودات زنده، دستگاه‌های مکانیکی یا ترکیبی از آنها طی تمدن‌های مختلف انتقال داده می‌شود. تا قرن بیستم که اطلاعات تا اندازه‌ای در نتیجه افزایش فناوری اطلاعات الکترونیکی، به عنوان اصطلاحی علمی مورد توجه قرار گرفت، این عبارت به عنوان اصطلاحی علمی مطرح نبود .
امروزه واژه اطلاعات به طور متداول در کارهای روزانه به کار می‌رود. اگر اطلاعات در دسترس نباشد در انجام هر کاری با مشکل مواجه خواهیم شد. مفهوم اطلاعات با آنکه از جمله کلماتی است که در قرن حاضر ترکیبات و استفاده‌های گوناگونی از آن شده است مفهومی کاملاً گنگ به نظر می‌رسد، هر چند تعاریف زیادی از آن شده اما همواره از جمله بحث‌برانگیزترین کلمات به شمار رفته است. در این میان نبود مرزهای مشخصی بین دو مفهوم داده و اطلاعات از عوامل این گنگی محسوب می‌شود .اطلاعات بر حسب داده، دانش بر حسب اطلاعات و خرد بر حسب دانش تعریف می‌شود. آکوف معتقد است:
_ داده به عنوان نمودی که نماینده موجودی یک شیء، رویداد یا محیط آن هستند، تعریف می‌شود. داده‌ها محصول مشاهده‌اند و تا زمانیکه در یک قالب مفید که مرتبط است قرار نگیرد، غیر قابل استفاده است. تفاوت بین داده و اطلاعات کاربردی است نه ساختاری.
_ اطلاعات پاسخ به سوالاتی است که با کلماتی مانند چه کسی، چگونه، چه وقت و چقدر شروع می‌شود. سیستم‌های اطلاعات، داده‌ها را تولید، بازیابی و پردازش می‌کنند. اطلاعات از داده‌ها استخراج می‌گردد.
_ دانش دانایی و آنچه که امکان آموزش و انتقال اطلاعات را ممکن می‌سازد، است. دانش می‌تواند یا از طریق انتقال از کسی که آن را دارد (از طریق آموزش)، یا از طریق استخراج (اقتباس) از تجربه کسب شود.
_ خرد توانایی افزایش تاثیر است. خرد به ارزش می‌افزاید و نیازمند عملیات ذهنی است که ما آن را قضاوت می‌نامیم. ارزشهای اخلاقی و زیبایی که خرد به آن دلالت می‌کند ذاتی فرد (شخصی و منحصر به فرد) هستند .
درخصوص مفهوم و ماهیت “اطلاعات” نیز همانند اصطلاح علم، تعاریف و دیدگاههای متعددی وجود دارد. اطلاعات مفهومی است با کاربردهای متعدد و متفاوت، به گونه‌ای که هرکس متناسب با نیاز خود معنی یا معانی خاصی از آن استنباط می‌کند .از جمله عوامل دیگری که موجب شده، تعاريف و تفاسير مختلفي براي واژه اطلاعات ارائه شود همپوشانی این اصطلاح با موضوعات و اصطلاحات علمي و فني ديگر است و شماري از رشته‌هاي علمي و آكادميك در پيوندي نزديك با اين واژه قرار دارند؛ به همین دلیل بر پيچيدگي بار معناشناختي آن افزوده شده است.
مارچلو يكي از كارشناسان انفورماتيك، معتقد است كه اطلاعات عبارت است از هر مجموعه‌اي از عناصر رقمي(ديجيتال)، حروفي يا نمادي كه داراي مفهومي آشكار و مشخص است و مي‌تواند در معرض پردازش اتوماتيك قرار گيرد .دانشمندان علوم شناختي عقيده دارند: اطلاعات از يك فرايند خاص و مجموعه‌اي از شرايط سرچشمه مي‌گيرد، اما به خودي خود داراي ماهيتي عيني است .موكي و ديگران نيز از «جنبه مفهومي» دو نگرش را براي اين اصطلاح شناسايي کرده‌اند كه يكي اسنادي و ديگري كاركردي است. اِسنادگرايان اطلاعات را ويژگي كليه عناصر و نظامها مي‌دانند، يعني اين خصيصه را به وجود آنها نسبت مي‌دهند در حاليكه كاركردگرايان اطلاعات را فقط به عملكرد نظامها مرتبط مي‌دانند .”مگ كريداي”و”رايس” مفاهيم عرضه شده از آن را در طول پنجاه سال اخير، چنين جمع‌بندي مي‌كنند:
- اطلاعات داده‌های ذخيره شده است و اين ذخيره‌سازي ممكن است در رسانه‌اي سنتي چون كتاب يا رسانه الكترونيكي و رو به رشد امروزي صورت گيرد.
- اطلاعات را مي‌توان از انگيزش‌ها و پديده‌هاي محيط كسب كرد، كه البته اين نگرش و پديده‌ها به قصد انتقال پيام خاصي پديد نيامده‌‌اند؛ اما هرگاه به درستي تفسير شوند مي‌توانند جنبه اطلاعات داشته باشند.
- معاني در ذهن مردم نهفته است نه در واژه‌ها و داده‌ها. عوامل زماني و مكاني نقش عمده‌اي در شكل‌گيري اطلاعات و تفسير آن دارند.
- اطلاعات از مبداء ارسال به مقصد دريافت از طريق پيام منتقل مي‌شود و انتظار مي‌رود كه دريافت كننده، پيام را آن گونه كه نيت فرستنده بوده است، تفسير كند.
- هرگاه اطلاعات اشاعه يابد يا مبادله شود ارزش افزوده خواهد يافت .
عینی . مفهوم و واژه “اطلاعات” را از دیدگاه دانشمندان مختلف بیان می‌کند. وي جدیدترین دیدگاه را متعلق به نورتون معرفي كرده است:
“در همه فعالیت‌های بشری اطلاعات به مثابه کالا یا پدیده‌ای اساسی اهمیت زیادی دارد و توسعه همه فناوری‌ها حول مرکز اطلاعات می‌گردد، پس واژه اطلاعات برای ما بسیار مهم است. اطلاعات پدیده‌ای است که خلق می‌شود و از طریق طبیعت، میان جوامع انسانی و در ارتباط با یاخته هر جانداری، تبادل با موجودات زنده و نظام‌های اجتماعی پردازش می‌شود. اطلاعات مثل”انرژی” یک پدیده اصلی است. انرژی به صورت‌های متنوعی ظهور می‌کند (گرما، انرژی الکتریکی، شیمیایی و…) اطلاعات را به همان شکل متنوع می‌توان مشاهده کرد (دانش، خبر، داده واقعی و…). انرژی را می‌توان با مفهومی انتزاعی و تحلیلی توصیف کرد که با شکل صوری آن تفاوت دارد. بدیهی است که مثل انرژی، اطلاعات هم می‌تواند به مفهوم انتزاعی و تحلیلی توصیف شود و ماهیت اساسی اطلاعات به خودی خود به طور کلی با فرآیند انتقال یا تبادل اطلاعات نشان داده شود. مجراهای ارتباطی، ابزاری است برای انتقال از مجراها یا نشانه‌های فیزیکی، زبان رایانه، انواع سخن وگفتار، گرافیک یا حتی پویانمائی (تصویر متحرک) در تلویزیون”.
در عصري كه تصميم‌سازي و سودمندي هر اقدامي منوط به دانسته‌هاست، تكريم و پاسداشت منزلت اطلاعات به مثابه حربه‌اي جهت مقابله با نادانسته‌ها و عدول از حريم ناامن ترديد و ناكامي است .در قرن نوزده که قدرت رسانه دیجیتالی پدید آمد، مفهوم اطلاعات وارد عصر تازه‌ای گردید. اطلاعات سه مرحله متوالی و پیوسته دارد:
- تولید می‌شود.
- به اشتراک گذاشته می‌شود
- استفاده می‌شود
شناخت اطلاعات را ديگر نمي‌توان به شناخت مفهومي واحد مانند بيت، ادراك، توصيف، ايده يا هر چيز ديگر تقليل داد؛ بلكه بايد حالات و سطوح مختلفي را در آن قائل شد .حری بیان می‌کند: اطلاعات تنها مجموعه‌ای از داده‌ها، بیت‌ها نیست، و حتی آن را تنها تا حد کالای قابل خرید و فروش نمی‌توان تنزل داد. اطلاعات مجموعه‌ای از انگاره‌های ادراک، روابط شناختی، و شاخص تفاوت‌هاست.
وقتي مي‌گوييم اطلاعات پديده‌اي است چند بُعدي، بدين معناست كه اطلاعات پديده‌اي است كه در آن واحد فيزيكي، زيستي، مغزي، نفساني، رواني، فرهنگي و اجتماعي است كه به نحوي جدايي‌ناپذير به يكديگر پيونده خورده‌اند. هر يك از اين بخشهاي جدا افتاده، تصوير كلي را كه خود جزئي از آن هستند ناديده مي‌گيرند. اطلاعات، شبه جزيره‌اي است كه براي شناختش بايد آن را به قاره‌اي كه خود، جزيي از آن است متصلش كرد. شناخت اطلاعات در آن واحد زيست‌شناختي، مغزي، روحي، منطقي، زباني، فرهنگي، اجتماعي و تاريخي است؛ به همين دليل نمي‌توان آن را از زندگي بشر و روابط اجتماعي جدا و در مرزهاي مشخص محدود كرد .
«اطلاعات، در واقع، بذر تجزیه‌ناپذيري است كه همه چيزهاي ديگر از آن مي‌رويد. اين سخن كه درونمايه اصلي كتابي با عنوان (اطلاعات: زبان نوين علم) است، اساس بحثي است كه از اوايل قرن بيستم تا‌كنون موضوع مناظرات و جدل‌هايي بوده كه امروزه به جايگاهي متفاوت با گذشته دست يافته است.
سخن زايلينگر از دو جهت حائز اهميت است: نخست اينكه اطلاعات زير‌ساخت كليه فعاليت‌هايي است كه در عرصه‌هاي مختلف علمي و نيز ميان مردم عادي جريان دارد، كه اين خود موضوع آثار و متون متعددي است؛ ديگر آنكه اين اطلاعات خود تجربه‌ناپذير بوده و كاهش‌پذير نيست. به اعتبار همين دو خصلت اطلاعات، نه مي‌توان براي آن انواع مختلف از قبيل اطلاعات فيزيكي، اطلاعات رياضي، اطلاعات معناشناختي، اطلاعات سيبرنتيكي، يا اطلاعات كوانتومي قائل بود و نه مي‌توان اطلاعات را شامل اجزايي دانست كه تجميع آن اجزاء «كلي» به نام اطلاعات را تشكيل دهد.
به اعتقاد حسن‌زاده . می‌توان صرف نظر از هستی‌شناسی اطلاعات، اطلاعات را به مثابه پديده‌اي اجتماعي كه توليد مي‌شود، توزيع مي‌گردد و در نهايت به مصرف مي‌رسد، بررسي کرد و به چگونگي عملكرد آن در جغرافياي سياسي اطلاعات پرداخت.
انواع اطلاعات
برای اطلاعات تقسیم‌بندی‌های متفاوتی قائل شده‌اند که ذکر همه آنها در این بحث امکان‌پذیر نيست. در بعضی مواقع انواع اطلاعات با انواع منابع یا قالب‌های اطلاعات در ذهن یکسان متبادر می‌شود، برای رفع این ابهام ذهنی و همچنین جهت مرور، در ادامه انواع منابع (قالب‌های) اطلاعاتی بصورت مختصر بیان مي‌گردد.
انواع منابع (قالب‌های) اطلاعات در سازمانها
اطلاعات به روشهاي گوناگون، اشكال مختلف و از منابع متفاوت دريافت يا ارسال، نگهداري، ذخيره‌سازي و مديريت مي‌شوند. نظامهاي خودكار اداري، كتابخانه‌ها، بايگاني‌ها و ارتباطات درون، ميان و برون سازماني و پايگاههاي داده‌ها و برقراري ارتباطات با شبكه‌هاي درون و ميان و برون سازماني و شبكه‌هاي اينترانت، اكسترانت و اينترنت نمونه‌هايي از واحدهاي عرضه كننده و تأمين كننده اطلاعات هستند. اين شبكه‌ها اطلاعات را به اشكال نموداري، تصويري، متن و به صورت داده‌هاي خام و پرورده و در رسانه‌هاي چند منظوره در اختيار كاربران، كارشناسان و مديران قرار مي‌دهند .
منابع اطلاعاتي سازمانها را مي‌توان به 4 دسته به شرح ذيل تقسيم‌بندي كرد: منابع كتابي، منابع غيركتابي، مواد ديداري و شنيداري و مواد الكترونيكي . مواد الكترونيكي را مي توان به عنوان پايگاههاي اطلاعاتي بررسي كرد. پايگاههاي اطلاعاتي را مي‌توان به دو دسته كلي پايگاههاي اطلاعاتي «مرجع» و «منبع» دسته‌بندي كرد. پايگاههاي اطلاعاتي مرجع شامل پايگاههاي اطلاعاتي كتابشناختي و ارجاعي هستند. پايگاههاي اطلاعاتي منبع يا غيركتابشناختي شامل پايگاههاي اطلاعاتي عددي، متني– عددي، خواص و گاه تمام متن هستند.
- پايگاههاي اطلاعاتي «عددي» دربردارنده ارقام، جداول و يا سري‌هاي زماني بيان هستند.
- پايگاههاي اطلاعاتي عددي- متني در بردارنده اطلاعات آماري و متني هستند.
- پايگاههاي اطلاعاتي خواص دربردارنده اطلاعات در زمينه خواص فيزيكي، شيميايي و فني مواد و تركيبات هستند.
- پايگاههاي اطلاعاتي تمام متن، دستيابي به متن كامل مدارك را امكان‌پذير مي سازند .
ويلسون نیز در يك تقسيم‌بندي براي منابع اطلاعاتي سازماني، آنها را به چهار دسته تقسيم‌بندي مي‌كند. به نظر مي‌رسد كه معيار ويلسون نیز براي اين تقسيم‌بندي براساس قالب منابع اطلاعاتي بوده است تا محتواي آنها، زيرا در اين راه كمتر به محتواي آنها توجه داشته است. ويلسون منابع اطلاعاتي سارمان را متشكل از چهار نوع مختلف “داده، پيشينه، متن و فناوري اطلاعات” مي‌داند.در بسياري از سازمان‌هاي امروزي فناوري اطلاعات زير ساخت لازم براي ديگر بخشهاي اطلاعاتي سازمان مانند سيستم‌هاي خبره و پايگاههاي اطلاعاتي را فراهم مي‌كند.
منبع
صادق‌زاده وایقان، علی(1390)، جریان اطلاعات در پژوهشکده‌ها، رساله دکتری، علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید