اصول آموزش ضمن خدمت

مهمترین اصول آموزش ضمن خدمت، که تا حد زیادی از دیدگاه ها و تجربیات تایید شده و تعمیم یافته در عرصه ی آموزش بزرگسالان متاثر است، را می توان به شرح زیر برشمرد:

1.فعال بودن یادگیرنده

مطالعات و پژ.هش های متعدد نشان داده اند که یادگیری اثربخش و پایدار هنگامی رخ می دهد که نقش اصلی یادگیری با کارآموز یا فراگیر باشد. معمولا فعال بودن یادگیرنده به عوامل متعددی نظیر ارتباط محتوا با مسائل شغلی و شخصی، جالب بودن موضوع، ارتباط با تجربیات قبلی، انگیزه و… بستگی دارد. با این وصف آموزش ضمن خدمت باید به نحوی طراحی و اجرا شود کا اطلاعات و مهارت ها از طریق خود کارکنان و با پژوهش و کنکاش فردی و گروهی حاصل گردد.

از اصل کلی فعال بودن یادگیرنده، مجموعه ای از پیام ها و اشارات زیر قابل استخراج است از جمله:

تاکید بر مشارکت فعال یادگیرندگان به جای پذیرش منفعلانه ی مطالب
تشویق یادگیرندگان به شکل دهی عقاید و نظریاتشان و آزمون آنان از طریق فعالیت های مختلف جسمی و ذهنی
فراهم کردن فرصت های مختلف برای یادگیرندگان به منظور بیان آزادانه و خلاق عقاید، مهارت ها و نگرش های خویش
تاکید بر اندیشیدن، استدلال کردن و تصمیم گیری

2.احترام به یادگیرنده

آموزش ضمن خدمت، بر احترام به بزرگسالان کارآموز و بر تلاش آنان برای یادگیری، مبتنی است. این امر مستلزم تلاش برای درک و فهم شرایط آنان، نیاز هایشان و سعی در از بین بردن موانع موجود بین مدرس و کارآموزان بزرگسال است؛ به عبارت دیگر وظیفه ی مدرس آن است که گشوده، صادق و مهربان با آنان برخورد نماید و محیطی را خلق کند که افراد در تجربیات و نظریات خود با یکدیگر سهیم شوند. نکته ی حائز اهمیت در احترام به یادگیرنده، اعتقاد و باور به توانایی یادگیرندگان بزرگسال است. اگرچه بزرگسالان به واسطه افزایش سن ممکن است اعتماد به نفس خود را در یادگیری از دست دهند، القای این باور به آنان که به رغم کاهش سرعت یادگیری بزرگسالان نسبت به نوجوانان و جوانان، توانایی بادگیری در سرتاسر حیات آدمی امکان پذیر است و این موضوع که کارکنان تجربیات و اطلاعات ارزشمندی دارند، یادگیری آنان را تسهیل می کند.

3.اصل تناسب

یادگیری در حقیقت دستیابی به برخی مهارت ها، دانش و نظام ارزشی ویژه است. اگرچه مدرس، مسئول است که در خصوص آنچه باید آموزش داده شود و نحوه آموزش آن تصمیم بگیرد و نحوه تدریس را تعیین کند، توفیق آموزش های ضمن خدمت در گرو تناسب محتوای آموزشی با نیاز های واقعی یادگیرندگان بزرگسال است. به طور اساسی کارکنان مطالبی را بهتر می آموزند که با موقعیت های آنان مرتبط باشد. رعایت اصل تناسب نیازمند آن است که دوره های آموزش ضمن خدمت، کارکنان را با محتوا و فعالیت هایی در گیر کند که به طور مستقیم با دنیای کارشان مرتبط است. در این زمینه، اصل تناسب اشارت زیر را بر می گیرد:

طراحی دوره ها به نحوی که در برگیرنده موقعیت های معنی دار و مبتنی بر تجربیات کارکنان است.
فراهم کردن بازخورد مناسب براساس نتیجه طبیعی فعالیت کارآموزان.
فراهم کردن انگیزش درونی به جای انگیزش برونی.

4.اصل تداوم

اصل تداوم آموزش های ضمن خدمت بیانگر این واقعیت است که که روش ها و فنون اجرای کار با توجه به پیشرفت های علمی و فناوری دائم در حال تغییر است.

5.اصل مساله محوری

در حقیقت توجیه منطقی برگزاری هر دوره ی آموزشی، وجود مساله، شکل یا ضرورت ویژه ای در سطح سازمان است و کارکنان نیز با شرکت در دوره های آموزشی به دنبال هدف های حرفه ای و شغلی معینی هستند. از این رو این نوع آموزش ها باید بیشتر به صورت عملگرا و مبتنی بر مشکلات اساسی محیط کار افراد سازماندهی و اجرا شوند. کارکنان ممکن است به دانش و اطلاعات به خاطر خود آن اطلاعات علاقه مند نباشند. از این رو باید برای شرکت کنندگان روشن باشد که دوره ی ذیربط چه کمکی به آنان در اجرای بهینه ی وظایف شغلی شان می نماید.

6.اصل استقلال یادگیرنده

منظور از استقلال یادگیرنده، تلقی کارآموزان به منزله ی یادگیرندگان مستقلی است که خود مسئولیت یادگیری خویشتن را بر عهده دارند. یادگیرندگان باید خود هدایت جریان آموزشی را بر عهده گیرند و طراحان و مدرسان فقط نقش تسهیل کننده را برعهده داشته باشند. در این راستا، توجه به موارد زیر ضروری به نظر می رسد:

خلق محیطی که دارای حداقل محدودیت بوده، مشوق استقلال و خود اتکایی در یادگیری باشد
تشویق بررسی راه حل های مختلف برای یک مشکل یا مساله اداری یا سازمانی.
تاکید بر انتقال یادگیری و نحوه استفاده از آموخته ها
استفاده از فنون مناسب برای تسهیل یادگیری مطالب پیچیده نظیر تاکید بر قوانین کلی درباره ی مسائل جاری سازمان.

7.اصل یادگیری متقابل

اگرچه مدرسان دوره های آموزش ضمن خدمت عمدتا فرادی متخصص و صاحب نظر می باشند، نظر به پیچیدگی های موجود در موقعیت های سازمانی، آنان نمی توانند پاسخگوی تمام مسائل و مشکلاتی باشند که کارکنان در محیط کار با آن مواجهند. این بدان معناست که نمی توان انتظار داشت که مدرس از تمام آنچه شرکت کنندگان به دنبال آن هستند، آگاه باشد. تجربه کوتاه تدریس در یک دوره ی آموزشی روشن خواهد کرد که این باور به چه میزان نادرست و ناپخته است. از این رو تجربیات افراد شرکت کننده در دوره ها یکی از غنی ترین منابع یادگیری دوره های ضمن خدمت محسوب می شود. این امر بیانگر آن است که مدرسان دوره های آموزش ضمن خدمت باید افرادی با روحیه ی باز و جستجو گر باشند و محیط دوره های آموزشی را فرصتی برای یادگیری متقابل مدرس و کارآموزان تلقی کنند و امکان تبادل عقاید و نوآوری ها را فراهم سازند.

منبع

اردلان، محمدرضا، بهشتی راد، رقیه و سلطانزاده، وحید(1396)، طراحی الگوی بهره وری منابع انسانی با توجه به آموزش ضمن خدمت و برنامه ریزی مسیر شغلی، گزارش نهایی طرح تحقیقاتی بنیاد ملی نخبگان استان همدان.

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید