اسباب بازی

امروزه با توجه به پژوهش هایی که در مورد کودک و دورۀ کودکی و به ویژه سال های نخستین کودکی انجام گرفته است ، تا حد امکان پی برده ایم که کودک چگونه یاد می گیرد ؛ چه چیزی به یادگیری او کمک می کند ؛ رشد فکری اش چگونه است و چطور می توان این رشد فکری را تقویت کرد و پرورش دادومی دانیم که در این دوره کودک به چه چیزهایی علاقه مند است.کودکان عموما به اسباب بازی علاقۀ وافر نشان می دهند و به این سبب ، می توان از اسباب بازی ها به عنوان ابزاری برای رشد و تکامل آنان استفاده کرد . در میان فعالیت های روانی و بدنی کودکان ، بازی اهمیت فراوان دارد و اسباب بازی در زندگی آنان نقش مهم و مؤثر ایفا می کند . کودکان به اسباب بازی هایی نیازمندند که بتوان آنها را حرکت داد ، تغییر داد و دستکاری کرد . اسباب بازی هایی ارزش روان شناختی دارند که کودک در کار کردن با آن نقش فعال داشته باشد . اسباب بازی هایی که بسیار خودکار یا بسیار کامل باشند ، چیزی برای انجام دادن کودک باقی نمی گذارند . در برابر این اسباب بازی ها کودک موجودی منفعل ، تماشاگر و فاقد ابتکار و خلاقیت است.

اسباب بازی های کودکان ، چنانچه با دقت و بر طبق اصول روان شناسی و هدف های آموزشی انتخاب شوند ، در زندگی اجتماعی و روانی و رشد فکری و تربیتی آنان بسیار مؤثر خواهند بود . کودکان ، به هنگام بازی ، به ویژه با اسباب بازی هایی که جنبۀ فکری و آموزشی دارند ، بهتر می توانند به فعالیت های مختلف ذهنی ، حرکتی و روانی بپردازند.

انواع اسباب بازی

اسباب بازی ها را براساس دامنۀ تأثیر و محتوای آنها و موقعیت هایی که برای یادگیری کودک فراهم می سازند ، به دو دستۀ عمده تقسیم می کنند.طبقه بندی اسباب بازی ها امری قراردادی و اعتباری است.ملاکهای در نظر گرفته شده با توجه به محتوا،ویژگی ها،کاربردآموزشی ودرمانی عبارتند از :

اسباب بازی های سازمان یافته؛محدود

شکل مشخص و از پیش تعیین شده ای دارند و دامنۀ تأثیر آنها محدود است . این گونه اسباب بازی ها غالبا برای بازی خاصی به کار گرفته می شوند و کودک کمتر می تواند در آنها دخل و تصرف کند و به کشف درون آنها بپردازد.این گونه اسباب بازی ها به شش دسته تقسیم می شوند :

• اسباب بازی های ویژه خردسالان
• اسباب بازی هایی برای جلب توجه کودک
• اسباب بازی هایی برای ایجاد تحرک در کودک
• اسباب بازی هایی برای تقویت مهارتهای دستی وچشم و دست
• اسباب بازی هایی برای تقویت قوه تمیز و تشخیص
• اسباب بازی هایی برای تقویت قدرت تکلم و زبان کودک

اسباب بازی های سازمان نیافته (نامحدود)

اسباب بازی ها و وسایلی که در این طبقه قرار می گیرند ، شکل از پیش تعیین شده ای ندارند و کودکان می توانند با قوۀ خلاقیت و ابتکار خویش ، چیزهایی نو و تازه خلق کنند . افزون بر این ، قابل گسترش و متنوع اند و دامنۀ وسیع دارند و به شیوه های گوناگون به کار گرفته می شوند . ارزش تشخیصی این وسایل فراوان است ؛ زیرا کودک در استفاده از آن محدودیتی ندارد و می تواند کارها و افکار خود را ، به طور ناآگاهانه فرافکنی کند . به بیان دیگر ، چون وسایل این گروه سازمان مشخصی ندارند ، بنابراین ، نوع نظم و سازمانی که کودک به آنها می دهد ، کلید مهمی است تا بتوانیم به ابعاد شخصیت وی پی ببریم . وسایل این گروه به سه دستۀ عمده تقسیم می شود :

• بازی های ساختنی،ساختمانی
• بازی های تخیلی
• بازی های خلاق

اصولی در مورد بازی و اسباب بازی

• به بازی و انتخاب اسباب بازی ، جنبه تحمیلی ندهیم . بازی برای کودک باید خوشایند باشد .
• خراب کردن اسباب بازی،بمنظورپی بردن به محتویات آنست،بجای سرزنش کودک به دنبال علت آن باشیم .
• با انتخاب وسایل مناسب امکان تجربه آزمایش را برایa فراهم کنیم .
• فعالیت کودکان نبایدتحت فشارو نفوذ فعالیت بزرگسالان باشد،درغیر اینصورت کودک عادت خواهد کرد که دیگران اورامشغول نمایندوبااو به بازی بپردازند .
• از کودک بخواهیم آنچه را که می تواند انجام دهد ، این عمل سبب افزایش حس اعتماد به نفس وی خواهد شد .
• آموزش ازاعمال ساده شروع،باعمال پیچیده ختم گردد .
• در هنگام کار با اسباب بازی های پیچیده ، آن را به واحدهای ساده تر تقسیم نمائیم .
• برای تقویت انگیزه ، برنامه آموزشی در اسباب بازی متنوع باشد .
• برای تقویت توجه کودکان هنگام بازی ازنشان دادن تصاویر،ترمیم آن واسباب بازی با رنگهای درخشان استفاده نمائیم .
• هنگام کار با اسباب بازی خود کودک شخصا باید با آن درگیر شودپاسخ را بیابدومرحله به مرحله پیش برود .
• اسباب بازی هایی را انتخاب کنیم که موقعیت یادگیری متفاوتی داشته باشند .
• باید روشن نمود که کودک از اسباب بازی چه استفاده ای می کند ، چه اندازه از آن لذت می برد و کدام نوع اسباب بازی با توجه به سن ، جنس ، محیط و هوش وی موفق آمیزترند .
• در انتخاب اسباب بازی باید به نیاز کودک توجه شود تا نیاز و علاقه والدین .
• هنگام خریداسباب بازیTباید خود کودک را در اینکارمشارکت دهیم .
• خرید اسباب بازی فراوان سبب بروز حواس پرتی کودک خواهد شد و او قادر به یک بازی منسجم نخواهد بود .
• باید اسباب بازی را به گونه ای تهیه نمائیم که وی به تنهایی بتواند با آنها بازی کندمانند عروسکها،استوانه ها به اشکال مختلف و .. کودکان باید اسباب بازی های خود را شخصا مرتب نمایند تا زمینه رشد مهارت هایی چون نظم،طبقه بندی و نگهداری در آنها زنده و تقویت شود.

ویژگی های اسباب بازی مناسب

ویژگی های اسباب بازی مناسب عبارتند از :

• اسباب بازی باید همواره مناسب سن ، همخوان با علایق و درخور توانایی های ذهنی و رشدی کودک باشد نه آن قدر سخت و پیچیده که کودک از بازی با آن عاجز شود و نه آن قدر ساده و آسان که علاقۀ کودک را از بین ببرد و در او ایجاد خستگی کند . اسباب بازی از نظر شکل و ساخت باید به گونه ای باشد که به راحتی در دستان کودک قرار گیرد و او بتواند با آن بازی کند ، با کمال میل پذیرایش باشد و در حین بازی از آن واقعا لذت ببرد .
• اسباب بازی باید چنان باشد که ذهن کودک را برانگیزد و او را به سوی سازندگی ، خلاقیت و نوآوری سوق دهد .
• اسباب بازی خوب باید به واقعیت نزدیک باشد تا کودک ، از راه بازی ، با زندگی آشنا شود .
• سبب رشد و پرورش مهارت ها و توانایی های بدنی کودک شود . اسباب بازی مطلوب ، افزون بر پرورش قوای ذهنی ، روانی ، عاطفی ، اجتماعی ، خلاقیت و استعداد ، باید توانایی کودک را در زمینۀ استفاده از اعضای بدن نیز رشد دهد .
• اسباب بازی ساخته شده هر اندازه بتواند حواس بیشتری از کودک را به کار گیرد ، لذت بیشتری ایجاد می کند و مناسب تر است . کودکان از هر چیزی که آن را لمس کنند ، ببینند و بشنوند بیشتر لذت می برند تا چیزهایی که تنها مشاهده کنندۀ آن باشند .
• اسباب بازی خوب می تواند دامنۀ تصورات و تخیلات کودک را گسترده سازد و میل به کنجکاوی و اکتشاف را در او پرورش دهد .
• اسباب بازی هایی مناسب اند که کودک روی آنها کار کند ، آنها را با دست بپیچاند ، بچرخاند ، خم کند ، ببرد (قطع کند)رنگ آمیزی کند یاعلامت بگذارد . اسباب بازیهایی که بتوان ازآنها بشیوه های مختلف استفاده کرد،آنهارابشکلهای گوناگون درآورد،بست ومحکم کردوبوسیلۀ آنها شکلهای مختلف ساخت .
• اسباب بازی ها باید آن قدر مستحکم و بادوام باشند که کودکان مدت طولانی با آنها بازی کنند . ظاهری جذاب و زیبا داشته باشند تا کودکان با اصول طراحی آشنا شونددارای تنوع و قابلیت تغییر باشند و در فعالیتهای آموزشی گوناگون مورداستفاده قرارگیرند.
• اسباب بازی باید وسیله ای باشد هماهنگ با ارزش ها و معیارهای جامعه ای که کودک در آن زندگی می کند.
• اسباب بازی بایستی انگیزه و محرک مناسب به همراه داشته باشد و بتواند نظر کودک را جلب کند.

منبع

کبیریان،بهناز(1392)، تاثیراسباب بازیهای فکری بررشدمهارت هماهنگی دیداری-حرکتی کودکان،پایان نامه کارشناسی ارشد،آموزش پیش دبستانی،دانشکده روانشناسی وعلوم تربیتی علامه طباطبایی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید