ارتباط بین تاب­آوری، مراحل رشد روانی، شناختی، اجتماعی و سلامت روان

پژوهش تکاملی بین سالهای 1970 تا 1980، جنبه­های ناپیوستۀ رشد از قبیل روانی، شناختی، اجتماعی، اخلاقی در نوجوانان را مورد بررسی قرار داده است. برای شناسایی شاخص­های فراگیر رشد، پژوهشهای بسیاری صورت پذیرفت است؛ اما این نتایج مرهون فعالیتهای فزاینده­ بندورا، هارتر، است که نشان دادند رشد، مستقل از محیط رخ نمی­دهد، البته انطباق فرد با محیط­هایی را نشان می­دهد که فرد در آن زندگی می­کند. در میان چنین الگوی تبادلی، سامروف و چاندلر، اشاره کردند که نه تنها فرد با محیط انطباق پیدا می­کند بلکه محیط نیز بطور مثبت یا منفی بر رشد اثر می­گذارد. بنابراین، علاوه بر این سامروف و چاندلر، نشان دادند که آسیب عضوی می­تواند مانع از گرایش  خود- تعادلی  فیزیولوژیک شود. همچنین بندورا، نشان داد که نوجوانان به صورت وسیله­ای  فرا می­گیرند، بدین معنا که رفتار با پاداش و تنبیه­هایی شکل می­گیرد که در محیط­های اجتماعی خاصی که بازتاب کنندۀ ارزش­های اجتماعی است رخ بدهد. علاوه بر این، تقلید از دیگران هم بر رفتار و هم بر خود- شناسایی اثر می­گذارد. این فراگیری اجتماعی بر خود- کارایی استوار است. رشد فضای درونی­ساز شدۀ مهارگری نیز بر خود- کارایی متمرکز است. خصوصاً وقتی که فرد خود را مثلاً: اثربخشی بر محیط خود یا افراد پیرامون خود, بموجب رفتارهایی که پاسخ­های محیطی را استنباط می­کنند یا نمی­کنند، قوی ببیند. بدون پاسخ­های محیطی، بازخورد، سپاس فرد و تجربۀ اثربخشی وجود ندارد. بنابراین با توجه به پژوهشهای صورت گرفته فضای درونی مهارگری، عامل حفاظتی مهمی در تاب­آوری نوجوانان و جوانان است.

این رویکردهای تکاملی سامروف، سافیر و براکاس، بندورا، و سایرین فرایند رشد را آشکارسازی اجتناب­ناپذیری ویژگی­های پیش ­تعیین شده درنظر نگرفتند، بلکه بیشتر رشد را نتیجه ساخت اجتماعی خود می­دانند که از طریق تعامل جاری فرد با بافت­های اجتماعی و با گروه­های اجتماعی صورت می­پذیرد. تعاملی که سبب شد تا گوفمن، نیز در پژوهشهای خود دریافت که فرهنگ نیز می­تواند بر رشد نوجوانان اثر بگذارد و مراحل رشد و عوامل مؤثر بر آن در نوجوانان را بصورت زیر عنوان کرد:

• آنچه هستند؛
• درک آنها از خود؛
• چگونگی تصور آنها از خود.

ارتباط بین تاب­آوری و رشد نوجوانان منوط به فرایندهای تبادلی آنها است، که همواره در چارچوب محیط­های حمایتی پرورش می­یابد. با توجه به رویکرد تکاملی(رشدی)، تاب­آوری توانایی عهده­دار شدن تکالیف هر یک از مراحل متوالی تکاملی رشد بطور اثربخش است.

گروتبرگ، برای نشان دادن چگونگی اکتساب و تحقق(اتمام) تکالیف هر یک از مراحل رشد که بسیار مرتبط با تاب­آوری است از مراحل اریکسون استفاده می­کند. او اشاره می­کند که سه منبع اصلی تاب­آوری محیط تسهیلی بیرونی، نیروهای درون­روانی و مهارتهای مقابله­ای درونی هستند. این سه همان عناصر لازم در تحقق مرحلۀ مقتضی تکاملی هستند. در کودکان، به انجام رساندن مرحلۀ خودمختاری اریکسون، مستلزم اینست که فردی  شیفتۀ شما باشد، کسی که عشق بی قید و شرط نشان می­دهد. نتیجتاً احساس محبوب بودن و حس اعتبار یا عزت نفس مثبت ایجاد می­شود.عزت نفس مثبت در نهایت سبب تاب­آوری می­شود، گروتبرگ، به همدلی؛ آگاهی و فهم شناختی هیجانات و دیدگاه­های فرد دیگر و پاسخدهی نیابتی هیجانی و رفتارهای معین اجتماعی که ماهیت تعاونی دارندمثل: همیاری، مشارکتی، سخاوت و همدلی اشاره می­کند. رفتارهای معین اجتماعی یکی از مشخصه­های افراد تاب­آور است اما آنچه رفتارهای معین اجتماعی را متفاوت می­سازد، بطور قابل توجهی بستگی به هنجارهای جامعه دارد.

در نوجوانان تعاون با مطلوب اجتماعی، خانواده یا جامعه منجر به افزایش تاب­آوری می‌شود. بلوم، رسینک و جرمین، کارها و مسئولیت­های روزمره را برای تمایز عملکردهای مطلوب از نامطلوب دانستند. راتر، نشان داد که چنین تجربیاتی در ارتقا دادن مکان کنترل درونی نوجوانان اهمیت زیادی دارد که این مکان کنترل درونی نیز کلید تاب­آوری است.

گروتبرگ ، عوامل مؤثر اجتماعی در رشد را بطور اجمالی بیان می­کند:

• تسری رفتاری مثلاً : تأثیرات همسالان
• نهادی مثلاً: تأثیر سازمانهای اجتماعی
• جامعه­پذیری جمعی مثلاً: بزرگسالان بعنوان عوامل مؤثر در تغییر اجتماعی و الگوبرداری.

منبع

محرم زاده،بهراد(1390)، اثربخشی آموزش تاب­آوری برمیزان پرخاشگری و احساس تنهایی دانش آموزان،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی تنکابن

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید