ادراک و رفتار سازمانی

یکی دیگر از ابعاد مهم رفتار فرد در سازمان ادراک است. اگر همه افراد همه چیز رابه یک شکل درک می‌کردند همه چیز به  مراتب ساده تر و کم هیجان تر می‌نمود. ولی افراد یک چیز را به شکلهای مختلف ادراک نمی‌کنند . از طرفی ادراک انسان از اشیاء نسبت به ادراک او از انسانها متفاوت است. به نظر می‌رسد بخشی از فرایند ادراک دیگران نسبت دادن ویژگیها به آنهاست. ما رفتار و تمایلات آنها را بر اساس تجربیات گذشته و در مقایسه با افراد دیگری که می‌شناسیم بررسی می‌کنیم.

تعاریف مربوط به ادراک

ادراک مجموعه ای از فرایندهاست که فرد توسط آنها محیط اطراف خود را می‌شناسد و اطلاعات مربوط به آن را تفسیر می‌کند تا بتواند به محیط خود معنی بدهد . حقیقت این است که هیچ یک از ما واقعیت را بدان گونه که هست نمی‌بینیم بلکه تنها کاری که می‌کنیم این است که چیزی که می‌بینیم را تفسیر کرده و سپس آن را واقعیت می‌نامیم. به این ترتیب رفتار افراد نیز  تحت تأثیر ادراک آنها در محل کار قرار می‌گیرد. از طرفی درک افراد و نتیجتاً رفتار سازمانی بسیار به ادراکات و افکار افراد در مورد یک موقعیت وابسته است. ادراک فرایندی است که از طریق آن افراد به انتخاب پرداخته، سازماندهی و تفسیر می‌کنند و به اطلاعات محیط اطراف خود پاسخ می‌دهند.

کاربرد ادراک در رفتار سازمانی

رابینز و جاج مهترین کاربرد مفاهیم ادراک در رفتار سازمانی را   ” ادراک فردی   ” می‌دانند. ادراک فردی یعنی ادراکاتی را که افراد در مورد یکدیگر شکل می‌دهند. ادراک ما از افراد نسبت به ادراک ما از اشیای بی جان متفاوت است.

نظریه های موجود در باب ادراک

نظریه اسناد: نظریه اسناد به فرایندی اطلاق می‌شود که توسط آن افراد به تفسیر دلایل برداشت شده از رفتار یک فرد می‌پردازند. نظریه اسناد بیان می‌کند که وقتی ما رفتار یک فرد را مشاهده می‌کنیم، تلاش می‌کنیم تا پیش بینی کنیم که رفتار آن فرد حاصل دلایل درونی یا بیرونی است. به عبارتی رفتار به وسیله ترکیبی از نیروهای ادراک شده داخلی یا خارجی قابل تشخیص است. رفتارهای تولید درون آن رفتارهایی هستند که تحت کنترل فرد هستند و رفتارهای خارجی آنهایی هستند که حاصل دلایل بیرونی اند یعنی برخی دلایل در بیرون فرد را مجبور به بروز رفتار در شرایط فعلی نموده اند. نیروهای داخلی ویژگیهای فردی هستند مثل توانایی، مهارت، میزان تلاش یا خستگی و نیروهای خارجی به عوامل محیطی مثل قوانین سازمانی، سیاستها و روشهای رفتاری مدیران ارشد یا  حتی شرایط آب و هوایی مربوط می‌شوند.

کانون کنترل: رفتار در محل کار ممکن است به وسیله کانون کنترل فرد تحت تأثیر قرار بگیرد، یعنی باور به اینکه آیا فرد پیامدهای کارش را کنترل شده توسط خودش، یا یک نیروهای خارجی می‌داند. قضاوتهای انجام شده در مورد افراد دیگر نیز قویا به وسیله اینکه دلایل خارجی یا داخلی باشد تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

بر این اساس، به زعم مولینز ، تعیین بیرونی یا درونی بودن عامل بروز رفتار به سه عامل زیر بستگی دارد :

• قابل تشخیص بودن: فرد رفتارهای متفاوتی را در موقعیتهای متفاوت بروز دهد. سبب می‌شود رفتار عجیب تلقی شود و آن را به عامل خارجی نسبت می‌دهند.
• اتفاق نظر: اگر فرد در زمان روبرو شدن با شرایط مشابه رفتار یکسانی از خود بروز دهد رفتار را به خارج نسبت می‌دهند.
• دوام: به این سؤال پاسخ می‌دهد که آیا فرد همواره عکس‌العمل یکسانی بروز می‌دهد. در این صورت رفتار را به عوامل داخلی نسبت می‌دهند.

عوامل تأثیرگذار بر ادراک افراد

از آنجا که ادراک یک فرایند است که با حضور ادارک کننده، موقعیت و شرایط و ویژگیهای ادراک شونده صورت می‌گیرد، ویژگیهای هر یک از این موارد می‌تواند در نحوه و کیفیت ادراک افراد تأثیر گذارد. رابینز و جاج  برخی از ویژگیهای این عوامل را به صورت زیر بیان می‌کنند:

• عوامل مربوط به ادراک کننده: نگرشها، انگیزه ها، علایق، تجربه، انتظارات
• عوامل مربوط به موقعیت: زمان، محیط کار و محیط اجتماعی
• عوامل مربوط به ادراک شونده: تازگی، حرکت، صداها، اندازه، پیشینه، شباهت و مجاورت

نقش ادراک در رفتار

ادراک به پاسخهای رفتاری افراد به موقعیتهای خاص اولویت می‌دهد.  اولین مرحله در فرایند ادراک انتخاب و توجه است. دو عامل در این توجه مهم هستند. عوامل داخلی شامل عوامل مربوط  به خود فرد از جمله؛شخصیت، یادگیری، هوش، توانایی، آموزش، علایق، انتظارات، اهداف،تجربیات گذشته، انگیزش. تأثیرات و عوامل خارجی شامل عوامل مربوط به خود محرک مثل بزرگی، حرکت، شدت، بلندی، تضاد، روشنی، تازگی، تکرای بودن یا قابل شناسایی بودن از زمینه آن است. ادراک در مطالعه رفتار سازمانی مهم است به دلیل اینکه رفتار افراد بر اساس ادراک آنها از آنچه واقعیت نامیده می‌شود و نه خود واقعیت شکل می‌گیرد. جهان به آن صورتی که ادراک می‌شود جهانی است که از لحاظ رفتاری مهم است چرا که ادراک یک فرایند پیچیده شناختی است که تصویری منحصر به فرد از جهان به وجود می‌اورد که می‌تواند کاملاً با واقعیت تفاوت داشته باشد و درک این تفاوت بین جهان ادراک شده افراد و جهان واقعی برای شناخت رفتار سازمانی مهم است.

منبع

دهقان هراتی، فرزانه(1392)، تحلیل مقایسه ای مبانی رفتار سازمانی، پایان نامه ی کارشناسی ارشد، مدیریت آموزشی، دانشگاه شیراز

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید