« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »اخلاق حرفه ای در نظام های آموزشی
در گذشته از نظام های آموزشی انتظارات متفاوتی مورد توجه بود که بواسطه تحولات علمی و فنی به مرور دچار تغییر شده است و حال به نظام های آموزشی به عنوان یکی از عوامل مؤثر در تحقق سیاست های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نگاه می شود. در این میان نظام آموزش و پرورش، در فرایند توسعه‌ی یک کشور به عنوان مرکزی که به تربیت و آماده ساختن نیروی انسانی کارآمد، شایسته و دارای مهارت به منظور پاسخگویی به نیازهای واقعی جامعه در زمینه های مختلف می پردازد، نقش حیاتی و کلیدی را برعهده دارند. یکی از اهداف عمده آموزش و پرورش اجتماعی کردن انسان و توسعه کامل شخصیت او می باشد که دستیابی به این هدف بدون توجه به جنبه های اخلاقی میسر نخواهد شد، زیرا پیوند آموزش و اخلاق پیوندی استوار و ناگسستنی است. توجه به اخلاق و اصول اخلاقی با توجه به فرهنگ جوامع یکی از عوامل مهم موفقیت جامعه است. نقش رعایت اخلاق در تمام سازمان ها و تاثیر آن بر کارایی و اثر بخشی سازمان، مورد توافق تمام محققان قرار گرفته است. این در حالی است که در دهه‌های اخیر جنبه دیگری از وظایف سازمانی نقش پر اهمیتی یافته است و آن مسئولیت اجتماعی و اخلاقی سازمان است. اخلاق، می‌‌تواند نقش پر اهمیتی در بهبود روند فعالیت‌های سازمان ایفا کند.
اخلاق در زندگی انسان ها از اهمیت زیادی برخوردار است ؛ رابطه بین افراد بشر و رفتارهایشان را تنظیم می کند و به عنوان یک نظام درونی، بی آنکه نیازی به اهرم های بیرونی باشد می تواند عملکردهای مطابق با ارزشهای انسانی را تضمین کند. اخلاق در همه شئون زندگی انسان حضور دارد؛ در زندگی شخصی، اجتماعی، سیاست، آموزش، مدیریت، اقتصاد، و غیره. اخلاق امروز، یکی از مباحث عمده رشته های علوم انسانی و اجتماعی بخصوص تعلیم و تربیت هست و نقش آن در تصمیم گیریها و عملکردها و رفتارها و برخوردها و ارتباطات مهم و تعیین کننده هست. بخش بسیار مهمی از اخلاق در زندگی اجتماعی انسانها اخلاق حرفه ای است که به دلیل ارزشمندی و نقش آفرینی بیشتر، امروزه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است وآن شاخه ای از اخلاق کاربردی است که ما را با شئون و تکلیف های اخلاقی در حرفه ها آشنا می کند. به بیان دیگر رعایت اصول اخلاقی در رشته ها و حرفه های گوناگون به عنوان اخلاق حرفه ای که زیر مجموعه ای از اخلاق کابردی است شناخته می شود.
به عبارتی دیگر، اخلاق حرفه ای؛ مجموعه ای از گزاره های اخلاقی، بایدها و نبایدهای موجود در یک حرفه و مجموعه ای از کنشها و واکنش های اخلاقی پذیرفته شده است که از سوی سازمان ها و مجامع حرفه ای مقرر می شود تا مطلوب ترین روابط ممکن را برای اعضای خود در اجرای وظایف حرفه ای فراهم آورد. امروزه بحث اخلاقیات در کار، توجه زیادی را به خود جلب نموده است و محققان و نویسندگان زیادی بحث اخلاق سازمانی و اصول اخلاقی را به عنوان ابزار ارتقای محیط اخلاقی در سازمان ضروری دانسته اند. همچنین در دوران کنونی کمتر سازمانی هست که لیست بلند و بالایی از ارزش های سازمانی را با عنوان منشور سازمانی بر دیوار اتاق ها یا راهروهای سازمان نصب نکرده باشد. اما آنچه مهم است و در عمل مشاهده می گردد حکایت از عدم پایبندی به ارزشها و عدم کاربرد اصول اخلاق حرفه ای و وجود مسایل و مشکلات و ناهنجاریهای اخلاقی و حرفه ای در سازمان ها دارد.
در حقیقت انچه محرزاست خالی بودن عرصه از انسان های با اخلاق، رواج داشتن بی ادبی و بد اخلاقی حرفه ای در ارگان ها و سازمانها و محیط های کسب و کار است. که محیط های آموزشی و مدارس کشور ما نیز گریبان گیر معضلات فوق می باشند. نگاهی به آمار پرونده های رو به رشد که هر ساله در هیئت های رسیدگی به تخلفات اداری استان های مختلف تشکیل و بررسی می شود گویای این مدعاست. طبق اعلام دبیر کل دفتر هما هنگی هیئت های رسیدگی به تخلفات اداری وزارت آموزش و پرورش در شش ماهه اول سال 95 یک هزار و شش صد و چهل و شش پرونده ارجاعی در استان ها رسیدگی شده است و این در حالی است که در مدت مشابه سال 94 یک هزار و پانصد و بیست پرونده رسیدگی شده بود. بخشی از آمارهای فوق نشان دهنده عدم التزام برخی از کارکنان و معلمان آموزش و پرورش به اخلاقیات است که این عدم التزام در دراز مدت منجر به ایجاد جو بی اعتمادی در محیط های داخلی و خارجی نسبت به آموزش و پرورش می شود. لذا ضرورت دارد مسأله مورد توجه دست اندر کاران، پژوهشگران، بخصوص رهروان عرصه تعلیم و تربیت قرار گیرد.
فقدان وجود مدل ها و اصول مدون اخلاقی و ارزشی موجب می شودتا هر فردی در سازمان بر اساس احساس وجدان خود دست به عمل زند. که شاید از دیدگاه فردی او بهترین باشد اما از نظر جامعه و سازمان و مصالح کلی، چندان خوشایند و مطلوب نباشد. الگو های اخلاقی به فرد امکان می دهد تا تصمیمات صحیحی اتخاذ کند و از ابهام و سردر گمی رهایی یابد.منشور اخلاقی جانشین کار آمد اصول و آیین نامه های اخلاقی است، این منشور نوع رفتار مورد انتظار مدیران و کارکنان را بیان نموده و به عنوان ملاکی برای ممیزی اخلاق در هر گونه اقدامی در سازمان به کار می آید. اصول اخلاقی معیار های فکری و رفتاری را فراهم می کند تا از طریق آن ها کار کنان به مسئولیت و وظایف خود در مقابل سازمان، جامعه، حرفه، همکاران و مراجعان پی ببرند. اخلاق دانشی است که از اصول و ارزش ها صحبت می کند، ارزش هایی که ناظر بر رفتارها و صفات ارادی انسان و تمایز آن از حیث خوبی و بدی، شایستگی و ناشایستگی، نیکویی و زشتی هستند. اخلاقیات از ساختارها و مناسبات، فرهنگ، دین، نظام های هنجاری و حقوقی، نظام خانواده، یادگیری اجتماع، ایمان، تجارب و نگرش های مردمان تاثیر می پذیرد. اخلاق حرفه ای به مسائل و پرسش های اخلاقی و نیز اصول و ارزش های اخلاقی یک نظام می پردازد و ناظر بر افعال ارادی حرفه ای ها در حیطه فعالیت های حرفه ای خودشان است.
اخلاق حرفه ای، تاثیر چشم گیری برروی فعالیت ها و نتایج حرفه و شغل دارد.اخلاق حرفه ای بهره وری را افزایش می دهد، ارتباطات را بهبود می بخشد و درجه ریسک را کاهش می دهد. اخلاق این قدرت را برای فرد و یا در بعد یک ساز مان فراهم می نماید که خود کنترل و خود بهبود گر باشد و این نظام آموزشی و تربیتی است که این نوع وجدان را چه در فرد و چه در سازمان نهادینه می نماید. متخصصان مدیریت استراتژیک اصول اخلاقی شایسته را در سازمان از پیش شرط های مدیریت استراتژیک خوب دانسته اند. در سالهای اخیر تحقیات نسبتا زیادی در زمینه اخلاق حرفه ای شده است و اخلاق حرفه ای از جنبه های مختلف توسط محققان و صاحب نظران مورد بررسی قرار گرفته است از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد: آسیب شناسی فرهنگ و اخلاق کار. ضرورت تدوین کدهای اخلاقی و مؤلفه های اخلاقی، معیارهای اخلاقی در انجام کار ، اخلاق کار و وجدان کار در کار آفرینی. اخلاق حرفه ای در روابط بین وکلاء ، اخلاق حرفه ای رانندگان برون شهری، فرهنگ کار و اخلاق کاری در جامعه ایران از منظر جامعه شناختی. مدل یابی روابط بین اخلاق حرفه ای و معنویت در کار با مسئولیت اجتماعی، وبرخی پژوهشهای نیمه مرتبط که از ذکر انها در اینجا صرف نظر می شود.
پژوهش های خارجی نیز نشان دهنده این موضوع است که نگرانی در عرصه اخلاق حرفه ای و بویژه یکی از ابعاد کلیدی آن یعنی کرامت انسان وجود دارد و یکی از دغدغه های اساسی است. در عرصه آموزش عالی نیز نتایج حاکی از آن است که عواملی همچون جو گروه آموزش، ساختار گروه آموزش و تجربیات دانشجویی به طور تنگاتنگ با اخلاق پیوند خورده است. و برخی محققان اخلاق حرفه ای را به عنوان واحد درسی که باید در دانشگاهها تدریس شود مورد تاکید قرار می دهند و در این راستا تدوین مؤلفه ها و کدهای اخلاق خاص برای مراکز آموزشی بویژه رفتار آموزشی اعضای هیأت علمی را مهم تلقی می کنند.
حاكميت اخلاق حرفهاي در سازمان، به ميزان بسيار چشمگيري سازمان را در جهت كاهش تنشها و موفقيت برای تحقق و به فعلیت رسیدن هدفها ياري مینمايد و سازمان را پاسخگو میسازد. امروزه داشتن اخلاق حرفهاي، به‌عنوان يك مزيت رقابتي در سازمان مطرح است. رعایت اخلاق حرفهای قابلیت سازمان را در کسب وکار افزایش داده و هزینههای سازمان و جامعه را کاهش میدهد. متخصصان مدیریت آموزشی اصول اخلاقی شایسته در نظام های آموزشی را از پیش شرط های مدیریت استراتژیک خوب دانسته اند. مدیران آموزشی علاوه بر اینکه مسئولیت مهارت‌های تحصیلی فراگیران را بر عهده دارند در قبال آموزش اخلاقی آنها نیز مسئول هستند.دست اندرکان آموزشی می بایست بیشتر از دیگران به استانداردهای سطح بالا و رفتار اخلاقی متعهد باشند و به رفتار مبتنی بر اخلاق و تصمیم‌گیرهای مبتنی بر اصول اخلاقی پایبند باشند و استانداردهای صداقت، احترام، مسئولیت، اعتماد و مراقبت را به طور مداوم برای محیط های آموزشی و جامعه الگودهی کنند.
در حوزه تحقیقات، مقایسه کمی و اجمالی بین تحقیقاتی که در کشورهای صنعتی در این خصوص انجام شده است و مطالعات منتشر شده به وسیله محققان جامعه ما، حکایت از فقر معرفتی نسبت به اخلاق حرفهای دارد. از نتیجه پژوهش های پیشین در می‌یابیم که در زمینه اخلاق حرفهای به‌خصوص در حیطه پژوهشهای داخلی، تحقیقات محدودی انجام‌گرفته که بیشتر آنها از نوع نظری است. و علی رغم اهمیت زیادی که مدارس دارد در زمینه اخلاق حرفهای دبیران پژوهشجامع و گستردهای انجام‌نشده است. از آنجایی که دبیران تاثیر بسزایی بر روی جو داخلی و خارجی مدارس دارند، اهمیت رعایت اخلاق حرفهای را برای آنها دوچندان میکند. اگر انتظار می رود که جامعهای اخلاقی وجود داشته باشد باید از مدارس شروع کرد و داشتن مدارس اخلاقی درگرو داشتن مدیران و دبیران اخلاقی است. در واقع نمی توان از جامعه انتظار اخلاقی بودن داشت مگر اینکه بر مدارس اخلاق حرفه ای را حاکم کرد. علی رغم علم به مسئله مذکور، در سازمان‌های آموزشی ما به منشور اخلاقی، ارزش و بهای لازم داده نشده است. هر چند معدود همایش‌هایی با محوریت اخلاق در مدیریت نشان‌دهنده اقبال به موضوع می باشد، اما همچنان جای پرداختن به تنگناهای اخلاقی خاص مدیران آموزشی خالی است. در مقابل در تجزیه و تحلیل رفتار سازمانها، پرداختن به اخلاق و ارزشهای اخلاقی یکی از الزامات است. نقش اخلاق در عملکردها، تصمیم‌گیری‌ها و ارتباطات تعیینکننده است، از این روست که امروزه بحث اخلاقیات یکی از مباحث عمده رشته مدیریت گردیده است. موضوعات اخلاقی به طور مستمر با فعالیت‌های سازمانی، حرفهای و زندگی روزمره افراد مرتبط اند.
منبع
عباسی، نریمان(1397)، طراحی و تببین مولفه های اخلاق حرفه ای(مورد مطالعه: دبیران آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی)، پایان نامه دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه ارومیه.
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید