آموزش زبان عربی  به کوکان پیش از دبستان از منظر آیات و روایات

در روایات اسلامی و آیات قرآنی نیز تأکیدات فراوانی بر یادگیری قرآن شده است که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می کنیم .

از معاذ روایت شده است که گفت : از پیامبر (ص) شنیدم که فرمود ، هر کس به فرزندش قرآن تعلیم دهد ، خداوند متعال در قیامت ، والدین او را به تاج پادشاهی تاجدار می کند و بر آن دو ، جامه ای می پوشاند که هیچ کسی مثل آنها را ندیده است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :  هر كس به مردى قرآن بياموزد، مولاى اوست و آن مرد نبايد او را تنها و بى يار گذارد و خود را بر وى ترجيح دهد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : بدانيد كه هر كس قرآن را بياموزد و به ديگران آموزش دهد و به آنچه در آن است عمل كند، من او را به سوى بهشت جلو مى رانم و راهنماى او به سوى بهشت هستم .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هر كس به فرزند خود قرآن را آموزش دهد، خداوند گردنبندى به گردن او آويزد كه در روز قيامت همگان از آن شگفت زده شوند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هر كس پيش از بلوغ قرآن بخواند، در كودكى به او حكمت داده شده است .

امام على عليه السلام : از جمله حقوق فرزند بر پدر، اين است كه نامى نيكو بر او بنهد و نيكو تربيتش كند و قرآن را به او بياموزد.

در روایات فراوانی بر اهمیت و لزوم تلاوت قرآن تأکید شده است که نشانگر اهمیت آموزش قرآن در دوره ی کودکی و بخصوص سنین پیش از دبستان است .

امام على (ع ): كتاب خداى تبارك وتعالى را بياموزيد, زيرا كه آن نيكوترين سخن و رساترين اندرز اسـت و قـرآن رابـفـهـمـيـد, زيـرا كـه آن بـهـار دلـهـاسـت و از نـورآن شـفا جوييد, زيرا كه آن شفابخش بيماريهاى سينه هاست و آن را نيكو تلاوت كنيد, زيرا كه آن بهترين , داستان است.

پيامبر خدا(ص ): قرآن , داروست .

پيامبر خدا(ص ): بر شما باد به قرآن ,آن را پيشوا و فرمانده خود كنيد.
امام علی (ع) درباره ی فهمیدن قرآن کریم می فرماید :

كتاب خداى تبارك وتعالى را بياموزيد, زيرا كه آن نيكوترين سخن و رساترين اندرز اسـت و قـرآن رابـفـهـمـيـد, زيـرا كـه آن بـهـار دلـهـاسـت و از نـورآن شـفا جوييد, زيرا كه آن شفابخش بيماريهاى سينه هاست و آن را نيكو تلاوت كنيد, زيرا كه آن بهترين , داستان است .
از متن این روایت می توان فهمید که تأکید امام علی (ع) بر فهم و تلاوت نیکوی قرآن کریم است ، دو جنبه ای که برای ما فارسی زبانان بسیار دشوار است و لزوم آموزش زبان عربی در سنین پیش از دبستان را بیان می کند .

از طرفی در برخی از روایات دلیل عربی نازل شدن قرآن بیان شده است که در ذیل چند نمونه بیان می شود :

و اگـر ايـن كتاب را قرآنى غير عربى گردانيده بوديم , قطعا مى گفتند: چرا آيه هاى آن روشن بيان نشده است ؟
كتابى غير عربى و (مخاطب آن ) عرب زبان ؟
بگو: اين كتاب براى كسانى كه ايمان آورده انـد رهـنـمود ودرمانى است و كسانى كه ايمان نمى آورند, درگوشهايشان سنگينى است و قرآن برايشان نامفهوم است و (گويى ) آنان را از جايى دور ندا مى دهند .

 امام حسن (ع ): براستى كه در اين قرآن ,چراغهاى روشنايى (بخش ) و شفاى سينه ها(و بيماريهاى دلـهـا) است پس , جلادهنده ,بايد كه به نور آن (ديده دل خويش ) را جلادهد و اوصاف قرآن را (به دل خـويـش )پـيـونـد زند, زيرا كه تلقين (قرآن ) مايه حيات دل شخص با بصيرت است , همچنان كه آدمى در تاريكيها, با كمك نور راه خود رامى پيمايد.

امـام عـلـى (ع ): بر شما باد به كتاب خدا , كه آن ريسمان محكم و نور روشنگر و داروى سودمند و شفابخش است هر كه به آن سخن گويد, راست گويد و هر كه به آن عمل كند , پيشى گيرد .

امـام عـلى (ع ): بدانيدكه هيچ كس راپس از آموختن قرآن , نيازمندى نيست و هيچ كس را پيش از آمـوخـتـن آن , تـوانگرى نه پس شفاى دردهاى خود را از قرآن بخواهيدو در گرفتاريهايتان , از آن كمك طلبيد.

لذا درک پیچیدگی ها ی زبان عربی و آشنایی با این زبان برای هر مسلمان غیر عرب ، لازم و ضروری به نظر می رسد . در نتیجه برای حصول به این مهم باید آموزش زبان عربی را هر چه زودتر و از سنین پیش از دبستان آغاز کرد تا شرایط درک بهتر و تلفظ نیکو برای کودکان بوجود آید .

در روایات فراوانی نیز آمده است که اخبار و احوالات آیندگان و گذشتگان در قرآن کریم آمده است و از مسلمانان خواسته شده تا به تدبر و تأمل در آیات بپردازند . تدبر و تفکر در قرآن از جمله مسایلی است که مورد تأکید فراوان قرار گرفته است و از جمله مهمترین دلایل عقلی می توان آن را به حساب آورد که دلالت بر آغاز آموزش زبان عربی از سنین پیش از دبستان دارد .

پـيـامـبر خدا(ص ): هركه خواهان علم پيشينيان وآيندگان ,از اول تا به آخر دنيااست , در قرآن كاوش و تامل كند .  امـام صـادق (ع ): اخبار مربوط به شماو پيشينيان و آيندگان شما و خبرهاى آسمانها و زمين , در اين قرآن است و اگركسى بيايد كه شما را از آنها آگاه كند, بيگمان شگفت زده خواهيد شد .
هـيـچ مـوضـوعى نيست كه دو نفر درآن اختلاف نظر پيدا كنند, مگر اين كه ريشه آن در كتاب خداى عزوجل هست , اماخردهاى مردم به آن نمى رسد.بهترين شما, كسى است كه قرآن رابياموزد و (به ديگران ) آموزش دهد.

پـيـامـبـر خدا(ص ): به كسى كه قرآن مى داند, گفته مى شود: بخوان و بالا رو و باترتيل بخوان , هـمـچـنـان كـه در دنـيـا بـا تـرتيل مى خواندى , زيرا منزلت و جايگاه تو درآخرين آيه اى است كه مى خوانده اى .

ذهن کودکان در سنین پیش از دبستان بگونه ای فعالیت می کند که توانایی ثبت و ضبط اطلاعات فراوانی را بطور دقیق دارد . لذا در این سنین می توان از این ظرفیت برای حفظ آیات قرآنی استفاده کرد که در روایات نیز بسیار از آن یاد شده است . در ذیل چند مورد از این روایات آورده شده است :

پـيامبر خدا(ص ): هر كس كه خدا نعمت حفظ كتاب خود را به او عطا كند و آن كس گمان كند كـه بـه ديگران نعمتى بزرگتر از اين نعمت اوداده شده است , بيگمان نسبت به بزرگترين نعمت تحقير و ناسپاسى روا داشته است  .

امام صادق (ع ): حافظ قرآن كه به آن عمل كند, همراه فرشتگان پيغام آور ارجمند ونيكوكار, است .

امـام على (ع ): قرآن را بخوانيد و آن را حفظ كنيد, زيرا خداى متعال دلى را كه ظرف قرآن است , عذاب نمى كند .
امام على (ع ): اهل قرآن , اهل خدا وخاصان درگاه او هستند .

پيامبر خدا(ص ), هيأتى را به يمن فرستاد و از ميان آنها, كم سال ترين فرد را به رياستشان برگزيد چـنـد روزى گـذشت و آن هيأت راهى نشد مردى به پيامبر عرض كرد: اى رسول خدا! او را كه از همه ما سنش كمتر است , رئيس ما كرده اى ؟
پيامبر (دربيان علت اين كار) قارى قرآن بودن او راياد آور شد.

پيامبر خدا(ص ): هر گاه فردى از شمادوست داشته باشد كه با پروردگارش سخن بگويد, قرآن بخواند.
ـ ايـن دلـهـا نيز همانند آهن زنگارمى بندد عرض شد: اى رسول خدا, صيقل دهنده دلها, چيست ؟
فرمود: تلاوت قرآن.
ـ امام على (ع ): بارور شدن ايمان به تلاوت قرآن است .
ـ هر كه به تلاوت قرآن انس گيرد,جدايى برادران او را به وحشت تنهايى نيندازد .
ـ پـيـامبر خدا(ص ): بر تو باد, خواندن قرآن , زيرا خواندن آن كفاره گناهان است وپرده اى در برابر آتش و موجب ايمنى ازعذاب .
فـرزنـدم ! از خـواندن قرآن غافل مباش ,كه قرآن دل را زنده مى كندوازفحشا و زشتكارى و ستم وگناه بازمیدارد .

پيامبر خدا(ص ): صداى خوش , زيورقرآن است .

پـيـامبر خدا(ص ): قرآن را با لحنها وآوازهاى عرب بخوانيد .

قران مجید به یادگیری و آموزش به طور اعم و یادگیری و آموزش نماز به طور اخص ، اهمیت بسیار داده است . اهمیت یادگیری از دیدگاه قرآن به اندازه‏ای است که در اولین‏ سوره‏ای که بر پیامبر نازل می‏شود به مسئلهء یاددادن و آموزش‏ اشاره شده و از خواندن و نوشتن و یادگیری به عنوان ابزارهایی‏ برای پرورش و رساندن انسان به کرامت یاد گردیده است  .
خداوند در قرآن کریم خطاب به پیامبر اکرم(ص)می‏فرماید: و امراهلک بالصلوة و اصطبر علیها» یعنی خانوادهء خود را به نماز فرمان بده و بر انجام آن شکیبا باش )سوره ی طه،آیه ی 123(  حضرت ابراهیم(ع)در دعاهای خود می‏فرمایند: «پروردگارا ، مرا برپا کنندهء نماز قرار ده ، و از فرزندانم (نیز چنین‏ فرما) ، پروردگارا دعای مرا بپذیر)سورهء ابراهیم،آیهء 40( .
حضرت لقمان به پسرشان می‏فرمایند:پسرم!نماز را برپادار، و امربه‏ معروف و نهی‏ازمنکر کن ، و در برابر مصائبی‏ که بر تو می‏رسد با استقامت و شکیبا باش که این از کارهای‏ مهم و اساسی است (سورهء لقمان،آیهء 17( در جای دیگر،حضرت لقمان به فرزندشان می‏فرمایند: فرزند عزیزم!مبادا خروس از تو هشیارتر و به اوقات نماز از تو مراقب‏تر باشد.آیا نمی‏بینی که به هنگام هر نماز،رسیدن وقت‏ آن را اعلام می‏کند و سحرگاهان به آوای بلند ندا سرمی‏دهد،در حالی که تو در خوابی؟ حضرت علی (ع) می‏فرمایند : نماز را به فرزندانتان‏ بیاموزید .

در روایات اسلامی آمده است هرگاه مربی به کودکی بگوید که بگو بسم اللّه الرحمن الرحیم و کودک بگوید،خداوندا یک‏ فرمان رهایی از دوزخ برای کودک و یکی برای والدین او و یکی‏ برای مربی وی می‏نویسد . امام باقر(ع) از قول رسول اکرم(ص)می‏فرمایند: اسالم آیین محکم و استوار الهی‏ است و دین سهل و خالی از مشقت است . با مدارا در آن قدم بردارید و عبادت خدا را بر بندگان خدا تحمیل نکنید و همانند سواری نباشید که مرکب خود را خسته و فرسوده می‏کند و در نتیجه نه راه سفر را پیموده و نه مرکبش سالم مانده است.
پیامبر اکرم روزی با گروهی از کودکان روبه‏ رو شدند و فرمودند:وای بر احوال فرزندان آخر الزمان از دست‏ پدارنشان.از حضرت سؤال کردند:«یا رسول اللّه از دست‏ پدران مشرکشان؟»فرمودند:«نه از دست پدران مؤمن و مسلمانشان.زیرا چیزی از واجبات و فرائض را به فرزندانشان‏ نمی‏آموزند و اگر فرزند شخصا برای یادگیری احکام اقدام کرد او را از این کار باز می‏دارند و به بهرهء بسیار اندکی از دنیا برای‏ آن‏ها راضی می‏شوند.»آن گاه پیامبر می‏فرمایند:«من از آن‏ها بیزارم و آن‏ها نیز از من بیزارند  .

حضرت علی(ع)می‏فرمایند:«نماز را به فرزندانتان‏ بیاموزید . سلیمان جعفری می‏گوید:«از امام علی(ع)شنیدم که فرمود: «در خانهء خویش اذان بگوی،تا شیطان از آن جا بگریزد و کودکان‏ نیز به آن ذکر آشنا شوند. امام علی(ع) می‏فرمایند:«هرگاه کودک به حدی از رشد برسد و مقداری از قرآن را بخواند،به او نماز را بیاموزید .
در حدیث دیگری به همین مضمون نقل است که امام‏ علی(ع)می‏فرمایند:«نماز بر کودک،زمانی که عقلش رسید لازم است . امام صادق(ع)می‏فرمایند:«امام علی(ع)در خانهء خود اتاق متوسطی برای نماز خود اختصاص داده بودند . شب‏ها برای نماز خواندن طفل کوچکی را که نمی‏خوابید با خود به آن‏ اتاق برده ، نماز می‏خواند .امام صادق(ع)می‏فرمایند : هنگامی که کودک وضو را یاد می‏گیرد ، خداوند پدر و مادرش را می‏آمرزد.
در مورد عدم سختگیری در عبادات و نماز روایات زیر نقل شده است:
امام موسی کاظم(ع)در سنین کودکی در خدمت امام جعفر صادق(ع) (پدر ایشان) به نماز ایستاده بودند . اندیشمندی از اهالی شهر نزد آن حضرت بود و دید این فرزند به سوی در باز نماز می‏خواند که کراهت دارد ، مسئله را از حضرت صادق پرسید ، امام‏ فرمودند : «از خود کودک سؤال کنید.!آن اندیشمند رو به کودک‏ خردسال ، یعنی امام کاظم(ع)کرد و عرض کرد : چرا رو به در باز نماز می‏خوانید؟امام کاظم(ع)فرمود : آن کسی که من به سوی‏ او نماز می‏خوانم از این در به من نزدیکتر است .

امام باقر(ع) از قول رسول اکرم(ص)می‏فرمایند : اسلام‏ آیین محکم و استوار الهی است و دین سهل و خالی از مشقت‏ است.با مدارا در آن قدم بردارید و عبادت خدا را بر بندگان‏ خدا تحمیل نکنید و همانند سواری نباشید که مرکب خود را خسته و فرسوده می‏کند و در نتیجه نه راه سفر را پیمود و نه‏ مرکبش سالم مانده است .

به همین دلیل باید از طولانی کردن نماز کودکان و عبادات و نماز زیاد و طولانی و خسته‏کننده پرهیز کرد. حضرت سجاد (ع) کودکانشان را دستور می‏داد تا نماز مغرب و عشاء را با هم بخوانند و نماز و ظهر و عصر را نیز با هم‏ بخوانند و در مورد این که هر نمازی را در وقت فضیلت و مخصوص خودش بخوانند بر آنان سخت نمی‏گرفت . به آن‏ حضرت عرض شد : آن‏ها نماز را در غیر وقت فضیلتش‏ می‏خوانند . امام فرمود : این کار برای آنان بهتر است از این‏ که بخوابند و نماز نخوانند. امام صادق(ع)می‏فرمایند : من جوان بودم و در عبادت کوشش بسیاری می‏کردم . پدرم به من فرمود : کم‏تر از این مقدار عبادت کن زیرا وقتی خداوند بنده‏ای را دوست دارد با عبادت کم‏ هم از او راضی می‏شود.

براساس احادیث ذکر شده باید قبل از 7 سالگی برخی‏ زمینه‏های لازم برای برپاداشتن نماز توسط کودکان را ایجاد کرد، مثلا ذکرها ، شعارهای مهم اسلامی ، حرکاتی مثل ایستادن ساده‏ رو به قبله ، رکوع و سجود را می‏توان یاد داد تا گاه‏گاهی در کنار والدین تمرین کنند . به تدریج وقتی کودکان با این فریضه انس‏ گرفتند از 7 سالگی به بعد باید از آن‏ها خواست تا نماز بخوانند ، اما در این فریضه نباید سخت‏گیری کرد،تا پایان 9 سالگی که‏ مؤاخذه به آن اضافه می‏شود .

صورت عقلی گرفتن رفتار مذهبی از 7 سالگی است که‏ کودک می‏تواند مطالبی را بفهمد و از آن سر درآورد . قبل از این‏ سنین اغلب جنبهء احساسی و نشان دادن همراهی با والدین‏ و دیگران را دارد .روایات زیر در مورد سن آموزش و نحوهء آموزش نماز است : در اسلام مسئلهء ارتباط با خدا به شکل غیر مستقیم از همان بدو تولد مورد تأکید قرار گرفته است ، به طوری که پیامبر می‏فرماید: هرکس که خداوند به او فرزندی داده است ، در گوش راستش‏ اذان و در گوش چپ اقامه بگوید که عصمت و نگاهداری از شیطان رجیم است .

امام صادق می‏فرمایند: هنگامی که کودک به سن 3 سالگی‏ رسید او را وادار کنید که هفت مرتبه بگوید:لا اله الا اللّه و او را آزاد بگذارید . همین که 3 سال و هفت ماه و 20 روزه شد ، دومین جمله یعنی‏ محمد رسول اللّه را یاد گرفته ، 7 مرتبه آن را تکرار کند . وقتی 4 ساله‏ شد ، 7 مرتبه صلوات بر پیامبر بفرستد ، سپس او را آزاد بگذارید . در 5 سالگی دست چپ و راست را یادش دهید و وقتی آن را شناخت‏ او را در جهت قبله قرار داده ، از او بخواهید که سجده کند . سپس او را آزاد بگذارید . در پایان 6 سالگی به او بگویید که نماز بگزارد و رکوع‏ و سجود را به او یاد دهید . در پایان 7 سالگی شستن دست‏ها و صورت را یادش دهید و به او بگویید که نماز بخواند . در پایان 9 سالگی نماز و وضو یادش دهید .احادیث دیگری به همین مضمون از پیامبر اکرم(ص (امام صادق (ع) و از امام باقر(ع) ذکر شده است. پدر و مادر بر گردن فرزندان خود حقوقي دارند، روايات، حقوقي را نيز براي فرزندان مشخص كرده كه اداء نكردن آنها توسط والدين نافرماني خداوند محسوب شده و باعث عاق شدن پدر و مادر مي شود و بر عكس تربيت صحيح فرزندان باعث آمرزش و پاداش براي آنها مي گردد . از جمله حقوق فرزندان بر گردن والدين اين است كه نام نيكو برايش انتخاب كنند ، نوشتن به او بياموزند و قرآن و آموزه هاي ديني را به او تعليم دهند .

منبع

بزی،محمدامین(1394)، نظرات متخصصان تربیتی ، کارشناسان آموزشی و معلمان پیش دبستانی درباره ی آموزش زبان انگلیسی و عربی، پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی وعلوم تربیتی،دانشگاه علامه طباطبایی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید