« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »آموزش از راه دور
در شرایط تغییر سریع فناوری و تحولات بازار، نظام آموزش عالی با چالش فراهم آوردن فرصتهای یادگیری در حال افزایش بدون افزایش بودجه روبرو است. ویلیامز ، معتقد است بیشتر مؤسسات آموزشی برای مواجه شدن با این چالش به توسعه برنامه‌های آموزش از راه دور روی آورده‌اند. در ابتدایی‌ترین سطح ، آموزش از راه دور زمانی اتفاق می‌افتد که مدرس و فراگیر در محیط فیزیکی یکسان قرار نگرفته و جدا از یکدیگر باشند. بنابراین فناوری(صدا، تصویر، اطلاعات و چاپ) که اغلب در ارتباط رو در رو مورد استفاده قرار می‌گیرند برای از بین بردن این شکاف آموزشی بکار برده می‌شود. این گونه برنامه‌ها فرصت دیگری فراهم می‌آورد تا اطلاعات حرفه‌ای خود را بر موقعیت‌های کاری ارتقاء دهند. ویلیامز یکی از ابعاد آموزش از راه‌دور را به صورت رسانه‌های اطلاعاتی یا الکترونیکی معرفی می‌کند. استفاده از سیستم رایانه‌ای و به صورت الکترونیکی در فرآیند یادگیری یکی از ابزارهای مورد استفاده در آموزش از راه دور می‌باشد.
آموزش از راه دور که تقریباً همزمان با شروع انقلاب صنعتی در اروپا، ابتدا از طریق مکاتبه‌ای توسط پیتمن ، در انگلستان در سال 1850 آغاز شد که هیچکس فکر نمی‌کرد این شیوه بتواند توفیقی در آموزش به ویژه آموزش عالی پیدا کند اما بر خلاف انتظار، این روش به ویژه پس از جنگ جهانی دوم گسترش یافت. آموزش از راه دور برای یادگیرنده به معنای آزادی بیشتر در دسترس و نتیجتاً طیفی گسترده‌تر از فرصتهای یادگیری و تحصیل است و می‌تواند مشکلاتی از قبیل محدودیتهای شخصی، موانع فرهنگی و اجتماعی و فقدان زیرساختهای آموزشی را نیز جبران کند. این آموزش دسترسی به یادگیری را در مناطق دور جغرافیایی امکان‌پذیر می‌سازد و یادگیرنده در مکان‌ها و زمان‌های مختلف می‌تواند، آموزش ببیند و یادگیری از طریق رسانه‌های الکترونیکی انجام می‌شود. در این آموزش مهمترین مسئله آمادگی استاد و نگرش دانشجو است، همچنین تعامل خوب بین اعضا و دانشجویان برای موفقیت در بسیاری از دوره‌های آموزشی ضروری است.
در قرن حاضر ما با تعارضات و بحران‌های اجتماعی و اقتصادی شدیدی روبرو هستیم. به خصوص در کشورهای جهان سوم و توسعه نیافته این بحران‌ها جدی‌تر است. گرچه تاکنون برنامه‌های توسعه و رفاهی طرح‌ریزی شدۀ سازمان‌های بین‌المللی نتوانسته‌اند در توسعه کشورهای جهان سوم موفق باشند اما به کمک آموزش و آثار آن یعنی علم، تکنولوژی و ارتباطات هنوز فرصت‌هایی وجود دارد.
این نوع آموزش از راه دور یا باز نمونه‌ای از نظام‌هاست که حاصل پیشرفت سریع تکنولوژی و ارتباطات می‌باشد و مقوله‌ای جدید و انقلابی را در روش‌های آموزشی مطرح می‌سازد. فرصت‌هایی را برای افراد فراهم می‌سازد تا بتوانند مهارت‌ها و توانایی‌های خویش را در عین حفظ شغل افزایش دهند و معلومات خود را نیز با تکنولوژی‌هایی که همواره در حال تغییرند افزایش داده و موقعیت اجتماعی خویش را بهبود بخشند. این آموزش دو ویژگی ممتاز برای یادگیری اثربخش دارد:
- بخود آموزی تأکید می‌کند وبه بهترین وجه امکان توسعه آنرا بصورتی جذاب فراهم می‌آورد.
- با تشکیل کلاسهای مجازی و محیط‌های گفتمان گروهی، امکان دسترسی به مخاطبان جهانی، مهارت‌های لازم برای تعامل، گفت و گو، یادگیری مشارکتی، پژوهش، ارزشیابی، مشارکت و سرانجام کار از راه دور را در دانشجویان پرورش می‌دهد.
نسلهای آموزش از راه دور
دانش پژوهان و محققان در آموزش از راه دور برای فهم بهتر دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم دسته‌بندیها و الگوهای مفهومی در آموزش از راه دور را به صورت قالب‌هایی در نسلهای مختلف، که مبنای آن ابزارهای فناورانه پشتیبانی کننده این نسل‌ها می‌باشند را به شرح زیر در نظر گرفته اند:
نسل اول: اولین نسل در آموزش از راه دور یا ویژگیهای یک الگوی صنعتی، یا سازمانی به نام فوردیست ، شناخته می‌شود. نظام‌های نسل اول بر مبنای نظریات رفتارگرایانه پاسخگویی، مشاهده‌پذیری و تقسیم مفاهیم پیچیده به اجزاء کوچکتر و قابل‌تر پایه‌ریزی شده است. نظام‌های نسل اول آموزش از راه دور با عنوان مطالعه مستقل شناخته می‌شوند، بدین معنی که دانشجویان بصورت مستقل و نه به عنوان اعضای یک گروه کار می‌کنند. نظام‌های نسل اول می‌توانند به سرعت به قالب‌های متناسب با وب تبدیل شوند و غالباً از آنها در محیط یادگیری الکترونیکی استفاده می‌شود.
نسل دوم:نسل دوم در عصری رشد یافت که با پذیرش فزاینده نظریه یادگیری شناختی و ظهور فناوری‌های جدیدتر در عرصه رسانه عمومی شناخته می‌شود. این نسل ویژگی تأکید بر مطالعه مستقل را با محدودیت زمانی اندک حفظ کرده بود. در نسل دوم گروه‌های برنامه درسی با افزایش مهارت کارکنان، بالا‌رفتن سطح دیدگاه آنها و افزایش ارزش محتویات بسیار گسترده‌تر شدند. لازمۀ عرضه نسل دوم دوره درسی به بازار جهانی این بود که تعداد دانشجویان به منظور کاهش هزینه‌ها و تلاشها افزایش یابد.
نسل سوم:نسل سوم دو نوع تعامل انسانی را به صورت همزمان و غیرهمزمان، توسط فناوری‌های ارتباط از راه دور(کنفرانس‌های صوتی، تصویری و رایانه‌ای) دربرمی‌گیرد. نظام نسل سوم در آموزش از راه دور نظریه‌های یادگیری سازنده گرایانه را مورد توجه قرار می‌دهد، تا برای دانشجویان فرصت‌هایی برای یادگیری، تولید و بازتولید معرفت به صورت گروهی و منفرد ایجاد شود.
نسل چهارم:این نسل سه ویژگی اصلی شبکه را با هم آمیخته است: بازیابی محتوای با حجم زیاد، توانایی ارتباط از طریق رایانه و قدرت پردازش توزیع شده محلی از طریق برنامه‌ریزی رایانه‌ای که بیشتر به زبان جاوا صورت می‌گیرد.
نسل پنجم:نسل پنجم توانایی‌های سازمانی و خدمات مؤسساتی است که قابلیت نظم بخشیدن به تخصص‌های مدیریتی و فنی را دارند. همچنین هوش مصنوعی را به وب می‌‌افزاید و یا از نظر برنرزلی ، مفهوم معناشناختی در وب ایجاد می‌کند به گونه‌ای که وب می‌تواند هم از سوی انسان‌ها و هم از سوی عوامل مستقل غیر انسانی راهبری و پردازش شود.
تاریخچه آموزش از راه دور در ایران
برای اولین بار در ایران در سال 1350 دانشکده‌ای در دانشگاه ابوریحان بیرونی برای ارائه آموزش از راه دور و به طریق «مکاتبه‌ای» شکل گرفت که مقدمات آن از سال 1348 به بعد فراهم آمده بود. این دانشکده با نام دانشکده مکاتبه‌ای فعالیت خود را در چهار رشته تحصیلی آغاز کرده بود. آموزش از راه دور در دانشگاه ابوریحان بیرونی، تلفیق مجموعه‌ای از ابزارهای آموزش حضوری و آموزش از راه دور بود. یکسال پس از تاسیس نظام آموزش مکاتبه‌ای در دانشگاه ابوریحان در سال 1351 دست اندرکاران امور آموزش عالی در اندیشۀ تاسیس دانشگاهی بودند که قادر به ارائه آموزش از راه دور باشد. پس از انجام مطالعات مقدماتی، دانشگاه آزاد ایران در سال 1352 تاسیس شد . در پایان دهۀ 70 آموزش مجازی در دستور کار دانشگاه تهران قرار گرفت و پروژه‌ای آغاز شد. در سال 1380 سایت آموزش مجازی دانشگاه تهران با ارائۀ 9 درس برای دانشجویان روزانۀ دانشگاه راه‌اندازی شد و از نیمسال اول تحصیلی همان سال، از آن بهره برداری شد.
آموزش مجازی
آموزش مجازی یکی از شکوفایی‌های پیشرفت تکنولوژی در تعلیم و تربیت می‌باشد. همگام با رشد تکنولوژی و تبلور آن در حوزه یادگیری، متخصصان این حیطه را به این فکر واداشت که به نیاز آموزشی فراگیران از طریق راه اندازی دوره‌های یادگیری الکترونیکی پاسخ گو باشند. آموزش مجازی بسیاری از آرمان‌های آموزشی مانند: یادگیری در هر مکان و هر زمان، یادگیری مشارکتی، خودارزیابی و خود راهبری را تحقق بخشیده است. این یادگیری، رویکردی تازه در ارائه محیط یادگیری مجهز، تعاملی و یادگیرنده محور است که در هر زمان و مکانی با به کارگیری منابع و مشخصه‌های فناوری‌های مختلف دیجیتالی و همسو با شکل‌های دیگر محیط‌های آموزشی برای ایجاد نظامی آزاد، منعطف و توزیع شده در آموزش استفاده می‌شود. در سال‌های اخیر آموزش مجازی بعنوان یکی از کاربردهای مهم فن‌آوری‌های جدید اطلاعات و ارتباطات در جهان مطرح و فعالیت‌های گسترده‌ای را در این راستا آغاز گردیده است. با توجه به تغییرات سریعی که در محیط پیرامون در حال شکل‌گیری است، اجرای نظام‌های مجازی به منظور ارایه خدمات و فن‌آوری‌های جدید در زمینه‌ی تدریس و یادگیری به صورت یک نیاز اساسی مطرح شده است.
آموزش مجازی مهمترین کاربرد فن‌آوری اطلاعات است که در قالب نظام‌های مختلف مثل یادگیری رایانه محور، یادگیری برخط، یادگیری شبکه محور و آموزش تحت شبکه ارائه می‌شود. گاوینداسمی ، در آموزش مجازی به هفت عامل اشاره می‌کند که در موفقیت آن تأثیر دارد : پشتیبانی سازمانی، تدوین محتوا، تدریس و یادگیری، ساختار درسی، پشتیبانی از دانشجویان، پشتیبانی از اعضای هیات علمی و ارزشیابی. آموزش مجازی بر آموزشی دلالت دارد که شاگرد و معلم از نظر مکان و زمان یا هر دو از یکدیگر جدا هستند و معلم محتوای درس را با کمک نرم افزار مدیریت دروس، منابع چند رسانه ای، اینترنت، ویدیو کنفرانس و مانند آن ارائه می‌کند.
فراگیران محتوا را از این طریق دریافت می‌کنند و به کمک این فناوریها به معلم متصل می‌شوند.آموزش مجازی به عنوان تعامل بین یک فراگیر با یک منبع دانش سیار، که به طور فیزیکی از فراگیر جدا شده تعریف می‌شود. اجزاء تکنیکال آموزش مجازی از یک طرف سیستم مدیریت آموزش و سیستم مدیریت محتوی آموزش است که بیشترین زمان و هزینه را به خود اختصاص می‌دهد. از دیگر سو ابزارهای ارزیابی و کلاسهای مجازی از اجزاء اصلی آموزش مجازی است. اجزاء سیستم آموزش مجازی در یک تقسیم‌بندی جزیی ، شامل کتابخانه مجازی، کتاب الکترونیکی، خدمات مالی ، سیستم ارزشیابی الکترونیکی، ابزار تولید و تدوین محتویات و مطالب الکترونیکی، سیستم‌های هوشمند آموزش و فراگیری الکترونیکی، پورتال آموزش الکترونیکی، سیستم‌های شبیه‌سازی و واقعیت‌های مجازی است.
چشم اندازی که در این مرحله پیش روست این است که هر دانشجویی بتواند به فرصتهای آموزشی یکسان و انعطاف پذیر دست یابد. کارکردهایی که برای این نوع آموزش می‌توان در نظر گرفت از جمله امکان استفاده از قابلیتهای مختلف رسانه‌ای مانند: متن، صوت، انیمیشن، ویدئو، کلیپ، نقشه‌های سه بعدی و .. در محیط یکپارچه، استمرار یادگیری از طریق ارتباط محیط کلاس با محیط شبکۀ وب و ساختار پیچیده و تودرتوی کلاس و حضور پیوسته هندسه آموزش و معماری یادگیری مبتنی بر دیدگاه خبره در عرصه آموزش است که این نوع آموزش را در عرصۀ عمل امکان‌پذیر می‌کند. آموزش مجازی به دوشکل هم زمان و ناهم زمان، یا به صورت ترکیبی از این دو ارائه می‌شود.
از هر یک از این دو روش می‌توان برای سؤال و جواب، بحث‌های کلاسی، یا ارائه‌ی تکالیف به دانشجویان استفاده کرد. در یادگیری همزمان ، مدل کلاس سنتی الگو قرار داده می‌شود که در آن یک کلاس درس، سخنرانی یا گردهمایی با استفاده از فناوری‌های اینترنتی شکل می‌گیرد. بسته‌های نرم‌افزاری تخصصی متعددی برای این منظور طراحی شده‌اند. در این شیوه از ویدئو کنفرانس(کنفرانس صوتی) دو طرفه استفاده می‌شود. در سیستم‌های آموزشی ناهمزمان که از شیوه‌های همزمان رایج‌ترند، محتوا و مطالب آموزشی از قبل تهیه و بر روی دیسک فشرده یا بر روی اینترنت قرار داده می‌شود و در اختیار دانشجو قرار می‌گیرد. دانشجو در هر زمانی که خواست می‌تواند این مطالب را مطالعه کند. محتوای آموزشی ممکنست، ترکیبی ازمتن،تصاویر ساکن، تصاویر متحرک، صوت یا فیلم باشد. از ویژگیهای محتوای خوب، محاوره‌ای و تعاملی بودن این سیستم‌هاست. برای تحقق آموزش مجازی لازمست ابعاد مختلف آمادگی ازلحاظ زیرساخت فنی، آمادگی سیاسی،آمادگی منابع انسانی وآمادگی سازمانی مورد ارزیابی قرار گیرد.
چارچوب کلی این ارزیابی در سه بخش اصلی تقسیم بندی می شود که شامل: آمادگی سخت، آمادگی نرم، آمادگی پشتیبانی، نظارت و هماهنگی است:
- آمادگی سخت: این بخش ناظر به کلیه وجوهی است که به لحاظ سخت افزاری، تجهیزاتی و ارتباطی مورد نیاز است. بنابراین می‌توان آن را شامل دو بخش اصلی زیرساخت شبکه‌ای و تجهیزات دانست.
- آمادگی نرم: این بخش بیان کننده همه عوامل نرم شامل فناوری‌های نرم(مقررات، روندها، قوانین و …) است که در ایجاد و پشتیبانی محیط‌های آموزشی برخط مورد نیاز است و اجزای آن شامل: منابع انسانی، مدیریت، قوانین و مقررات، استانداردها، منابع مالی، امنیت، محتوا و سیاست می‌باشد.
- آمادگی پشتیبانی، نظارت و هماهنگی: هر چه دو زیرساخت قبلی، ناظر به وجوه درونی است، این زیرساخت ناظر به ایجاد تعامل بین بخشی و هماهنگی میان اجزای مذکور در بخش‌های پیش گفته می‌باشد. بخش نظارت، خود شامل دوبخش نظارت بر فرایند و نظارت بر فرآورده آموزش است. فرایند ناظر به همه روال‌های اجرایی در محیط یادگیری است و فرآورده ناظر به محصول نهایی این فرایند می‌باشد. به تعبیر دیگر در این بخش هر دو عامل فرایندی و عملکردی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. نکته مهم این است که این بخش محیط بر همه اجزای قبلی(چه نرم و چه سخت) است و هر بخش از آنها را تحت نظارت دارد.
منبع
سیفی،آتنا(1393)، بررسی میزان برخورداری دانشجویان مراکز آموزش مجازی ایران از مهارت‌های یادگیری الکترونیکی، پایان نامه کارشناسی ارشد،علوم تربیتی وبرنامه ریزی درسی،دانشگاه ادبیات وعلوم انسانی بوعلی سینا
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید