آشنایی با استان مرکزی

استان مركزي بين رشته كوه‌هاي البرز و زاگرس و در مجاورت كوير مركزي بين 33 درجه و 30 دقيقه تا 35 درجه و 35 دقيقه عرض شمالي و 48 درجه و 57 دقيقه تا 51 درجه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ قرار دارد. اين استان از شمال به استان‌هاي تهران و قزوين، از جنوب به استان‌هاي اصفهان و لرستان، از شرق به استان‌هاي اصفهان و تهران و از غرب به استان همدان محدود است. مساحت كل استان مركزي حدود 29152 كيلومتر مربع است. مركز اين استان شهرستان اراک است. مهم‌ترين ارتفاعات استان را بخش‌هايي از كوه‌هاي مركزي و كوه‌هاي زاگرس تشكيل مي‌دهند. بلندترين ارتفاعات اين استان قله «شهباز» با 3388 متر ارتفاع در رشته كوه راسوند است و پست‌ترين منطقه آن را دشتي در جنوب ساوه با 950 متر ارتفاع از سطح دريا تشكيل  مي‌دهد. استان مركزي از يک طرف در كوير مركزي و از طرف ديگر در محل زاويه چين‌خوردگي البرز و زاگرس واقع شده  است. حدود 38 درصد از مساحت اين استان در منطقه نيمه بياباني، بين كوهستان و بيابان قرار دارد. خاک اين مناطق براي كشاورزي مناسب و استفاده از آب قنات و رودخانه ها در اين نواحي ميسر است.آب و هوا در مناطق مختلف متنوع است

 پیشینه پیش از اسلام

استان مرکزی در منطقه‏ای واقع شده‌است که در زمانهای قدیم به آن ماد بزرگ، در اوایل دوره اسلامی ایالت جبال و در سده‏های بعد عراق عجم می‏گفتند. نام جبال برای اوّلین بار توسط اعراب به کوهستان‌های مغرب ایران نسبت داده شد. در دوره سلجوقیان، خلفای عباسی لفظ عراق عجم (به معنای عراق غیر عرب) را به مناطق غربی ایران نسبت دادند.یورشهای مداوم ۴۶ ساله قوم آشور به سرزمین ماد که سبب ویرانی شهرها و شهرکها شد. بسیاری از تپه‌های تاریخی به احتمال قوی بازمانده آن دوران هستند.

هخامنشیان

در دوران هخامنشیان سرزمین‌ایران بنا به نوشتۀ هرودت بیست ساتراپ تقسیم می‌شده ‌است، که ماد سفلی (از ری تا همدان) جزء ساتراپ دهم بوده‌است. فهرست بیست گانه ساتراپ‌های ایران با توجه به تاریخ هرودت و سنگ نبشته‌های بیستون کشف شده‌است. استان مرکزی در روزگار هخامنشیان بخشی از ایالت مادها (ساتراپ دهم) و قسمتهایی از جنوب آن بخشی از سرزمین الیمائیس بشمار می‌رفته‌است. این استان در شمار کوست خوربران (یعنی جایی که خورشید از آنجا می‌رود) بوده‌است.

جمعیت، وسعت و تقسیمات کشوری

استان مرکزی به عنوان پایتخت صنعتی ایران تقریباً در مرکز ایران قرار دارد. بزرگترین شهر و مرکز استان مرکزی کلان شهر اراک می‌باشد. در روزگار کهن این شهر عراق نام داشت که در زمان تسلط اعراب بر ایران عراق عجم نامیده می‌شد که شامل بسیاری از استانهای همجوار امروزی می‌شد. این استان از شمال به استان‌های تهران، البرز و قزوین، از غرب به استان همدان، از جنوب به استان‌های لرستان و اصفهان و از شرق به  استان‌های تهران، قم و اصفهان محدود است. این استان با مساحتی معادل 29/530 کیلومتر مربع حدود 82/1 درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده‌است. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، استان مرکزی دارای ۱۲ شهرستان، ۲۳ بخش، ۳۲ شهر، ۶۶ دهستان و 1394 آبادی دارای سکنه و ۴۶ آبادی خالی از سکنه‌است مرکز این استان شهر اراک است. شهرستانهای این استان عبارت‌اند: محلات، اراک، ساوه، تفرش، خمین، فراهان،دلیجان، شازند، آشتیان، کمیجان، زرندیه وخنداب.  جمعیت این استان براساس سرشماری 1390 برابر 1413959 نفر اعلام گردیده است.

دستگاههای دولتی

 آب منطقه ای – – آب و فاضلاب — آب و فاضلاب روستایی — آزمایشگاه فنی مکانیک خاک –آموزش فنی و حرفه ای – – آموزش و پرورش — استاندارد و تحقيقات صنعتي – امور اقتصادی و دارایی — امور مالياتي – انتقال خون — اوقاف و امور خیریه –خبرگزاری جمهوری اسلامی – بازرسی  بازنشستگی کشوری — بانک تجارت – – بانک صادرات — بانک توسعه تعاون — بانک توسعه صادرات   بانک رفاه — بانک سپه — بانک صنعت و معدن — بانک مسکن — بانک ملی — بانک ملت — بنیاد ایرانشناسی — بنیاد شهید — بنیاد مسکن — بهزيستي – بیمه سلامت — پزشکی قانونی — پست پست بانک — تامين اجتماعي – تبلیغات اسلامی — تعاون روستایی — تعاون، کار و رفاه اجتماعی تعزیرات حکومتی — توزيع نيروي برق- ثبت احوال – ثبت اسناد — جهاد دانشگاهی — جهادکشاورزی –حج و زیارت –حمل ونقل و پایانه های – حوزه هنری تبلیغات اسلامی –دادگستري -دامپزشکی –دانشکده فنی و حرفه ای امیرکبیر اراک-دانشگاه اراک-دانشگاه پیام نور – – دانشگاه جامع علمی کاربردی استان-دانشگاه صنعتی اراک-دانشگاه علوم پزشکی — دخانیات — دیوان محاسبات — راه آهن – – راه و شهرسازي – زندان ها واقدامات تامینی و تربیتی — سازمان مديريت و برنامه ريزي – برق منطقه ای باختر – بیمه ایران — شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه مرکزی- شهرداری اراک- صدا و سیمای جمهوری اسلامی — صنعت، معدن و تجارت — فرهنگ و ارشاد اسلامی — فرمانداری شهرستان اراک- کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان — کمیته امداد امام خمینی ره — شرکت گاز–گمرك –  جمعیت هلال احمر — محیط زیست –مدیریت درمان سازمان تامین اجتماعی — مخابرات — منابع طبیعی و آبخیزداری — میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری — نهاد کتابخانه های عمومی – – نوسازي توسعه و تجهيزمدارس – مركزي-ورزش و امور جوانان – همیاری شهرداریها – – هواشناسي – بانک تجارت – – بانک کشاورزی — بانک ملی — خبرگزاری جمهوری اسلامی – ستاد احیاء امربه معروف و نهی از منکر — فرماندهی انتظامی – اطلاعات — دخانیات– غله و خدمات بازرگاني- مرکزتحقیقات سرم سازی رازی- مرکز بهداشت – استانداری مرکزی.

وضعیت راهها ی ارتباطی

فرودگاه اراک فرودگاه اصلی استان میباشد که پیشینه تاسیس آن به 1317 برمیگردد اما فرودگاه فعلی اراک از سال 1367 افتتاح گردیده است. راه آهن استان مرکزی از جمله اولین استان‌هایی بود که در هنگام ساخت راه آهن سراسری در مسیر آن قرار گرفت اراک از مهمترین ایستگاه‌هایی بود که در آن دوره ساخته شد همچنین ایستگاه سمیه که محل تلاقی راه آهن شمال و جنوب در ۴ شهریور ۱۳۱۷ خورشیدی افتتاح شدو در محدوده استان مرکزی قرار دارد.

استان مرکزی اتصال دهنده شهرهایی نظیر قم و تهران به استان‌های همجوار مانند لرستان و همدان است مقدار راه‌های تحت پوشش در استان مرکزی 2059 کیلومتر و راه‌های بین شهری 251 کیلومتربه ازای هر 1000کیلومترراه برون شهری  بوده و طول راه‌های شریانی  در استان 710 کیلومتر میباشد  و قریب به 500 کیلومتر آزادراه و بزرگراه وجود دارد که جنوب و مرکز کشور را بهم متصل میکند.

وضعیت ارتباطات اینترنت و مخابرات

در سال 1374 با توجه به فعاليتهاي مخابراتي و توسعه روز افزون صنعت مخابرات در پهنه كشور جمهوري اسلامي ايران و پيروي از سياست تمركز زدايي، در اجراي ماده 7 قانون تاسيس شركت مخابرات ايران، تشكيل شركتهاي مخابرات استاني پيشنهاد شد و در تاريخ 1/11/1374 با تصويب اساسنامه شركتهاي استاني در كميسيون مشترك امور اداري و استخدامي و امور پست و تلگراف و تلفن و نيرو در مجلس شوراي اسلامي اين هدف محقق و در تاريخ 1/11/1374 توسط مقام رياست جمهوري وقت جهت اجراء ابلاغ شد.

در اين راستا درتاريخ 1/1/1375 شركت سهامي مخابرات استان مركزي، با مركزيت اراك و ادارات مخابرات شهرستانهاي ساوه، خمين، دليجان، محلات، تفرش، آشتيان و شازند تاسيس گرديد.  مقایسه ضریب نفوذ اینترنت بر اساس تعداد مشترکین در استان در جدول ذیل نشان دهنده پایین بودن آن نسبت به کل کشور است.

با در نظر گرفتن 454719 خانوارساکن  و ضریب نفوذ افراد استفاده کننده از اینترنت 84/44 درصد میباشد که از میانگین کشور پایین تر است. امتیاز ارزیابی استان بر اساس متدولوژی محاسبه شاخص IDI  توسط  ITUبرابر01/4 و در گروه متوسط در نظر گرفته شده است که رتبه هشتم را بین استانهای کشور احراز کرده است.

وضعیت آموزش عمومی وآموزش عالی

اولین دانشگاه ساخته شده در استان مدرسه عالی مرجان بود که در سال ۱۳۵۰ دراراک ایجاد شد.  میزان باسوادی در استان از مرز 8/83% جمعیت استان در سال 1390 بر اساس سرشماری  گذشته که از میانگین کشوری بیشتر است. استان مرکزی دارای ۷۸ مرکز آموزش عالی است که از این تعداد ۱۲ مرکز دولتی، ۱۳ مرکز پیام نور، ۲۳ مرکز علمی – کاربردی، ۱۹ مرکز آزاد اسلامی و ۱۱ مرکز غیر انتفاعی هستند. تعدا کل دانشجویان تا پایان سال ۹۱ برابر با ۱۲۸۲۶۹ نفر بوده که از این تعداد ۶۷۶۰۲ نفر پسر و ۶۰۶۶۷ نفر دختر بوده‌اند. از کل دانشجویان استان ۶۳ درصد بومی استان هستند.

دانشگاهها و مراکز آموزش عالی  

صنایع مادر و ویژه

 استان مرکزی رتبه نخست تنوع محصولات صنعتی را دارد و در حوزه تولید شمش آلومینیوم، فولاد، ماشین‌آلات کشاورزی و راه‌سازی، پروفیل، معادن مس و طلا، پالایشگاه و پتروشیمی، تولید سیمان، صنایع خودرو، صنایع غذایی و شیمیایی مزیت بالایی دارد. استان مركزی از جمله استانهای صنعتی كشور محسوب می شود، وجود صنایع مادر، این استان را به یکی از قطبهای صنعتی كشور مبدل كرده است؛ همچنین وجود كارخانه های چشمگیر و تولیدی نیز خود گویای این مهم است.

مهمترین كارخانه های صنعتی استان: ماشین سازی، آلومینیوم سازی، كابل سازی، كمباین سازی، لاستیك سازی، كارخانه هپكو (سازنده ماشین آلات راه سازی)، كارخانه های سازنده پروفیل و لوله های آبیاری آلومینیومی، كارخانه های آونگان (سازنده پایه فلزی انتقال نیرو)، كارخانه ادوات كشاورزی، كارخانه تولید نورد آلومینیوم، رنگ روناس، پالایشگاه، پتروشیمی، نیروگاه و آذرآب  را میتوان نام برد.

منابع معنوی و فرهنگی

استان مرکزی از جمله استان‌های نخبه پرور کشور است. تعداد مفاخر کشور بیش از ۴۵۰۰ نفر هستند که یک چهارم (۱۱۰۰ نفر) مربوط به استان مرکزی است و این امر نشانگر اهمیت خطه این استان در فرهیخته پروری است از این رو به این استان لقب بهشت مفاخر.، سرزمین آفتاب و پایتخت مفاخر و مشاهیررا داده‌اند .

علت انتخاب استان مرکزی جهت تحقیق

با عنایت به اینکه استان مرکزی از نظر وجود مراکز اداری و صنعتی نسبت به کل کشور تناسب زیادی بین نسبت جمعیت و وسعت استان نسبت به کشور و پراکندگی و تنوع حضور اقشار مختلف ازجمله دارای مکانهای تمرکز جمعیت متشکل از  بافت شهری – روستایی و عشایری است و از نظر اقتصادی و سیستم اداری انتظار میرود رغبت بیشتری به توسعه و گسترش شبکه های اتوماسیون اداری داشته باشد و از سوی دیگر ارتباط با سکونت محقق دسترسی به منابع اطلاعاتی لازم را هم فراهم نموده است.

منبع

 بغدادی، محسن(1394)، امکان سنجی استعلام الکترونیکی بین دستگاههای دولتی، پایان نامه کارشناسی ارشد، مدیریت دولتی، پردیس فارابی دانشگاه تهران

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید