آزمون‏های مرتبط با خود

“خود” به تنهایی یک مفهوم ذهنی است که تا الان بیشتر بر روی مفهوم آن تکیه شده است تا تهیه یک مقیاس برای آن و سنجش افراد با توجه به این مقیاس. اما تا کنون آزمون‏های فراوانی بوده است که صفت‏ها، قیدها و افعال منتسب به خود را سنجیده است. به همین دلیل آزمون مرتبطی با این موضوع یافت نشد.

آزمون سازی

شروع آزمون‏ها را معمولاً اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم می‏دانند، زیرا فعالیت‏هایی که در این دوره انجام گرفته، منجر به تهیه‏ی آزمون‏ها به معنای امروزی کلمه شده است. آلفرد بینه نیز به کمک همکارش سیمون برای اولین بار در سال 1905 نتیجه‏ی تحقیقات خود را به عنوان روش‏های تازه برای تشخیص سطح هوش افراد غیر عادی منتشر کرد. مقاله‏ی او در واقع حاوی نخستین آزمون‏های روانی به معنای امروزی بود .با توجه به گستردگی مبحث آزمون سازی در این بخش تلاش شده است تنها مفاهیمی شرح داده شود که در این پایان‏نامه کاربرد داشته‏اند.

تعریف اندازه‏گیری

اندازه‏گیری یعنی اختصاص اعداد و نشانه‏های ریاضی به اشیاء، افراد یا رویدادها به منظور کمی ساختن آنها. هدف گردآوری اطلاعات درباره‏ی موضوع یا فرد معین و حاصل کار آن، تعیین اندازه‏ی مربوط به کمیت یک متغیر برحسب واحدهای اندازه‏گیری است که نتایج به صورت عدد و رقم بیان می‏شود. اندازه‏گیری نخستین مرحله‏ی توصیف آماری است و بنابراین بخشی از روش‏شناسی پژوهش تجربی را تشکیل می‏دهد و فرآیند آن بسته به اینکه با چه نوع متغیر یا گروهی سروکار داشته باشیم می‏تواند ساده یا پیچیده باشد .

آزمون

آزمون وسیله‏ای است عینی و استاندارد شده که برای اندازه‏گیری نمونه‏ای از رفتار یا خصایص آدمی به کار می‏رود .

پایایی

پایایی آزمون به دقت اندازه‏گیری و ثبات آن مربوط می‏شود. اگر ضریب پایایی درونی آزمون کم باشد، بدین معناست که سوال‏های مختلف آزمون متغیر واحدی را اندازه‏گیری نمی‏کنند به عبارت دیگر آزمون ممکن است دارای نوعی اشکال باشد. بنابراین، آزمونی که بین سوال‏های آن تشابه و هماهنگی وجود داشته باشد از همسانی درونی خوبی برخوردار است. البته، گاهی بالا بودن همسانی درونی آزمون به بهای کاهش روایی تمام می‏شود .

به طور کلی آزمون در صورتی دارای پایایی است که عاری از خطای اندازه‏گیری غیر نظامدار باشد. خطاهای اندازه‏گیری غیر نظامدار که بر نمره‏های آزمون تاثیر می‏گذارند، غیر قابل پیش‏بینی بوده و پایایی تست را کاهش می‏دهند. از سویی دیگر، خطاهای اندازه‏گیری نظامدار، اگرچه نمره‏های آزمون را تحت تاثیر قرار می‏دهند، اما چون آنها نسبتاً ثابت و قابل پیش‏بینی است، دقت روایی آزمون را کاهش نمی‏دهند .

روش‏های تعیین پایایی

روش بازآزمایی : در این روش، آزمون واحدی دو بار بر روی یک گروه انجام می‏شود و ضریب همبستگی بین نمره‏های حاصل از دو بار اجرای آزمون محاسبه می‏شود. همبستگی که از این روش به دست می‏آید، حالت خاصی از ضریب روایی است که در اصطلاح به آن ضریب ثابت یا پایایی آزمون گفته می‏شود. بهترین مورد کاربرد آن در آزمون‏هایی است که صفات پایدار شخصیت آدمی را اندازه‏گیری می‏کنند .

همسانی درونی: برای به دست آوردن این شیوه پایایی از سه روش دو نیمه کردن آزمون، کودر ریچاردسون و آلفای کرنباخ استفاده می‏شود .

روایی : روایی عبارت است از توافق بین نمره آزمون با صفت یا خصیصه‏ای که آزمون برای اندازه‏گیری آن ساخته شده است .در بررسی انواع روایی می‏توان به 13 نوع روایی اشاره کرد که در زیر به توضیح برخی از آنها پرداخته شده است.

روایی محتوایی: روایی محتوا به تحلیل منطقی محتوای یک آزمون بستگی دارد و تعیین آن براساس قضاوت ذهنی و فردی است. در این روش سوال‏های آزمون در اختیار متخصصان یا برخی از آزمودنی‏ها گذاشته می‏شود و از آنها می‏خواهند که مشخص کنند آیا سوال‏ها آزمون صفت مورد نظر را اندازه‏گیری می‏کند یا خیر، و اینکه آیا سوال‏ها، محتوای آزمون را در بر می‏گیرد یا خیر. در صورتی که بین افراد مختلف در زمینه روایی آزمون توافق وجود داشته باشد، آن آزمون دارای روایی محتوایی است. برای محاسبه روایی محتوا روش‏های آماری خاصی وجود ندارد و بر اساس قضاوت ذهنی و فردی شکل می‏گیرد .

روایی محتوایی منطقی : در این روش صفت مورد اندازه‏گیری به طور دقیق تعریف و اجزا تشکیل دهنده آن مشخص می‏شود. سپس برای هر یک از اجزا سوال‏های منطقی مطرح می‏کنند، به طوری که کلیه بخش‏های حیطه مورد اندازه‏گیری را بپوشاند. این نوع روایی اولین قدم در تهیه آزمون‏ها است ولی در کنار آن باید از سایر روش‏های روایی نیز استفاده کرد .

روایی سازه: این روایی را به عنوان روشی برای اصلاح نارسایی‏های روایی محتوایی و ملاکی توسعه یافته است. روایی سازه بر این مطلب تاکید می‏کند که آزمون تا چه اندازه سازه‏ی نظری یا صفت مورد نظر را اندازه می‏گیرد. گاهی تفاوت بین متوسط عملکرد گروه‏ها را می‏توان به عنوان شواهدی از روایی سازه تلقی کرد.

تجزیه و تحلیل سوال‏ها آزمون

هدف از تحلیل سوال‏های آزمون وارسی یکایک سوال‏ها و تعیین میزان دقت و نارسایی آنهاست. در تحلیل سوال‏های آزمون نقاط قوت و ضعف یک آزمون و کیفیت تک تک سوال‏های آن تعیین می‏شود.در تجزیه و تحلیل سوال هر دو جنبه کیفی و کمی آن مورد توجه قرار می‏گیرد. از نظر کیفی، فرم و شکل، روش تهیه، دقت در ساختن متن سوال و سرانجام گزینه درست و گزینه‏های نادرست آن ارزیابی می‏شود.

تحلیل عاملی

مجموعه‏ای از روش‏ها برای تحلیل روابط همبستگی میان چند متغیر به این هدف که بتوان ابعاد بنیادی موجود در پس داده‏ها را برآورد کرد و آن ابعاد را توصیف کرد. تحلیل عاملی، روشی آماری برای مطالعه علمی وابستگی‏های داخلی کنش‏های روانی و مطالعه ساخت روان است. در این روش، محاسبه همبستگی بین نتایج مواد، سوال‏ها آزمون‏های مختلف، شناسایی سوال‏هایی که همبستگی بیشتری با هم دارند و عامل مشترکی را می‏سنجند، به تعیین عامل‏های تشکیل دهنده آزمون منتهی می‏شود . این عامل‏ها متغیرهای قابل اندازه‏گیری هستند که به شکل عینی‏تری در اختیار آزمون ساز قرار می‏گیرند.

تحلیل عاملی، روش مناسبی برای تحلیل عامل‏ها سازنده‏ی یک آزمون است. زیرا می‏توان از آن برای شناسایی و سنجش صفات مختلف روانی استفاده کرد. تحلیل عاملی یک فن آماری است که در روان‏شناسی و علوم اجتماعی کاربرد فراوان دارد. بخصوص مواردی که در آنها از آزمون و پرسشنامه استفاده می‏شود .انواع تحلیل عاملی عبارتند از: تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تاییدی.

هنجاریابی

یکی از مراحل اساسی در آزمون ها، مساله‏ی تهیه‏ی هنجار است. هنجار به معنی متوسط عملکرد گروه نمونه‏ای از آزمودنی‏‏ها است که به روش تصادفی از یک جامعه تعریف شده، انتخاب می‏شوند. البته این گروه باید معرف افرادی باشد که آزمون برای آنها تهیه شده است .به همین دلیل نمره‏های خام معمولاً بر مبنای هنجارها که کارکرد نمونه‏های هنجاریابی شده در آزمون است، تفسیر می‏شوند. یعنی نمره خام بدست آمده با توجه به نمونه‏ی هنجاریابی شده بررسی می‏شود تا جایگاه او در توزیع معلوم شود.

نکات اساسی در اجرا و نمره‏گذاری آزمون‏ها

اصولی که در اجرای آزمون‏های روانی باید رعایت شود، به شرح زیر است .