کاهش استرس مبتني بر ذهن آگاهی

بر اساس نظر كابات زين ، ذهن آگاهی به معني توجه كردن به طريق خاص، معطوف به هدف، در زمان حال و بدون داوري است. در ذهن آگاهی فرد مي آموزد كه در هر لحظه از حالت ذهني خود آگاهي داشته و توجه خود را به شيوه هاي مختلف ذهني خود متمركز نمايد. ذهن آگاهی روشي است که شامل آگاهي غيرتصادفي لحظه به لحظه از تجارب داخلي و خارجي است . از جمله افکار و احساسات بدن، و تا حد زيادي موجب کاهش استرس شده و ابزاري براي ارتقاي علائم مرتبط با امراض درماني مختلف از جمله سرطان است. وى در كلينيك كاهش استرس خود، به شركت كنندگان تمرين آرامش ذهني همراه با حضور ذهن مي داد. اين كوشش ها به شكل گرفتن مدل مبتني بر كاهش استرس انجاميد. MBSR شامل گروهي از مداخلات درماني از جمله مراقبه ذهن آگاهي و يوگاي آرام است که براي کاربردهاي استرس، درد و بيماري طراحي شده است. اين برنامه به صورت کيفي مجزا از اشکال ديگر مراقبه درک مي شود .به طور مثال بر اساس مانترا  هدف آن دستيابي به وضعيت ريلکسيشن نيست، بلکه بيشتر در ايجاد بينش و درک خود و روابط با خود از طريق عملکرد ذهن آگاهي مدنظر مي باشد.

در چارچوب عدم قضاوت، پذيرش و عملکرد، افراد آموزش مي بينند تا توجهي متمرکز بر تنفس، حس بدن و اشیا دیگر داشته باشند ؛ افکار و احساسات به میدان آگاهی وارد می شوند.

در حال حاضر رايج ترين روش، آموزش ذهن آگاهی مبتني بر كاهش استرس است، كه سابق بر اين تحت عنوان برنامة كاهش استرس و تن آرامي شناخته مي شد.

این روش در ساختار طب رفتاري و براي دامنة وسيعي از افراد مبتلا به اختلالات مرتبط با استرس و درد مزمن طراحي شد. روش مذكور، به شكل يك برنامة 8 تا 10 هفته اي براي گروه هايي كه بيش از 30  شركت كننده دارند، اجرا مي شود. به علاوه جلسات به طور هفتگي و هر جلسه حدود 2-5/2 ساعت برگزار مي گردند. دستور جلسات شامل تمرين مهارت هاي مراقبه، بحث در مورد استرس، روش هاي مقابله اي و تكاليف خانگي مي باشند. جلسات متراكم ذهن آگاهی نيز تشكيل مي شوند كه يك روزه هستند و حدود7-8  ساعت طول مي كشند و مهارت هاي مراقبه اي متعددي آموخته مي شوند. براي مثال، وارسي بدني تمريني است كه در آن شركت كنندگان روي زمين دراز مي كشند و با چشمان بسته حدود 45 دقيقه، توجه خود را به طور متوالي روي نقاط مختلف بدن معطوف مي سازند و احساسات مربوط به هر ناحيه از بدن به دقت مشاهده مي گردند. در مراقبة نشسته، شركت كنندگان در يك حالت آرام و كاملاً بيدار با چشمان بسته به حس هاي تنفس تمركز مي كنند. از ژست هاي يوگا، براي آموزش ذهن آگاهی از حس هاي بدني نيز استفاده مي شود. هم چنين شركت كنندگان، حضور ذهن داشتن را در طول فعاليت هاي روزمره نظير پياده روي، ايستادن، و خوردن به كار مي گيرند.

درتمامی تمرينات ذهن آگاهی شركت كنندگان آموزش مي بينند تا بر فعاليت هاي خود نظير: تنفس يا پياده روي  تمركز كنند در هر لحظه از احوال خود آگاه باشند و هرگاه هيجانات، حسها يا شناختها پردازش مي شوند، بدون قضاوت مشاهده كنند. زماني كه شركت كنندگان در مي يابند كه ذهن در درون افكار، خاطرات يا خيالپردازي ها سرگردان شده در صورت امكان و بدون توجه به محتوا و ماهيت آنها، توجه خود را به زمان حال باز مي گردانند. شركت كنندگان آموزش مي بينند تا به افكار و احساساتشان توجه كنند، اما به محتواي آن نچسبند . حتي به افكار قضاوتي خود مثل اين يك اتلاف وقت احمقانه است  بدون آنكه درباره آ نها داوري كنند، توجه نمايند. يكي از پيامدهاي تمرينات ذهن آگاهی اين است كه افراد در مي يابند، اكثر حس ها، افكار و هيجانات داراي نوسان، يا زودگذرند و مانند امواج دريا عبور مي كنند . ذهن آگاهی شيوه اي است براي پرداختن توجه كه از مراقبة شرقي نشأت گرفته و به توجه كامل به تجربيات زمان حال به شكل لحظه به لحظه توصيف شده است . توجه کردن به يك شيوه خاص در زمان حال، و بدون قضاوت  و توانايي معطوف ساختن توجه به گونه اي كه بتوان از طريق تمرينات مراقبه آن را پرورش داد، اين شيوه خاص تحت عنوان خودتنظيمي توجه از يك لحظه به لحظة ديگر تعريف شده است . متون معاصر ذهن آگاهي تمرينات متنوعي را جهت فراگيري مهارتهاي مراقبه اي معرفي كرده است . افراد ترغيب مي شوند تا به تجربيات دروني خود در هر لحظه، هم چون حس هاي بدني، افكار و احساسات توجه كنند، این توجه كردن به جنبه هاي محيطي نظير مناظر و صداها مورد ترغيب قرار مي گيرد . توصيه مي شود كه ذهن آگاهي بايد اين نگرش را در افراد به وجود آورد كه نسبت به امور، پذيرش بدون قضاوت داشته باشند. يعني ايجاد آگاهي در افراد نسبت به ادراكات، شناخت ها، هيجانات يا حس ها اما بدون اينكه نسبت به خوبي يا بدي، حقيقي يا كاذب، سالم يا ناسالم بودن و مهم يا بي اهميت بودن آن ها، قضاوت و ارزيابي شود. ذهن آگاهي عبارت است از مشاهدة بدون داوري جريان سيال محركات دروني و بيروني. از آنجائي كه ذهن آگاهي ريشه در فرهنگ بوديسم مشرق زمين دارد، ممكنست براي افراد نامأنوس باشد، از اين رو كابات زين ، پيشنهاد مي دهد بهتر است تمرينات آن منطبق با فرهنگ افراد باشد. به همين علت پژوهشگران و متخصصين باليني كه تمرينات ذهن آگاهي را در برنامه هاي خدمات بهداشت رواني قرار مي دهند، معمولاً اين مهارت ها را مستقل از مذهب و سنت هاي فرهنگي مبدأ آن آموزش مي دهند . در متون تجربي معاصر، مداخلات باليني مبتني بر آموزش مهارت هاي ذهن آگاهي به سرعت در حال رشد است. بيش از 240 بيمارستان و كلينيك در ايالات متحده برنامه هاي كاهش استرس مبتني بر ذهن آگاهي را ارائه مي دهند . آموزش ذهن آگاهي، جزء محوري رفتار درماني ديالكتيك  است . رويكردي كه در درمان اختلال شخصيت مرزي كاربرد فراواني دارد. متون تجربي آموزش ذهن آگاهي مشكلات روش شناختي بسياري دارد، اما بيانگر اين است كه اين روش مي تواند به كاهش انواع شرايط مشكل زا، از جمله، استرس، اضطراب، عود افسردگي و اختلال خوردن بينجامد.

منبع

کریمپور،جاسم(1393)،اثربخشی برنامه کاهش استرس مبتنی برذهن آگاهی برکیفیت زندگی،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی بالینی،دانشگاه پیام نور هرمزگان

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید