پیشرفت یا موفقیت تحصیلی

در روانشناسی، “موفقیت” به پاسخ یا عملی گفته می شود که به گونه ای که شخص به هدف برسد یا موفقیت یک گام قطعی است که به جانب هدف برداشته می شود. ولی در تعلیم و تربیت و موقعیت های تحصیلی موفقیت به درجه ای از کارایی اطلاق می شود که فرد به فراخور توانایی هایش در پیشرفت های خود به رضایت شایسته برسد ، در مقابل موفقیت تحصیلی، شکست تحصیلی به کار برده می شود. ” شکست” عبارت است از ناامیدی ها؛ یعنی ترسیدن به امیدها و انتظارها یا دست نیافتن به سطح استانداردهای مورد نظر. شکست یعنی نرسیدن به رؤیاها و انتظارات و برعکس، یعنی دچار شدن فرد به ان چه از آن هراس دارد. منظور از شکست تحصیلی شکستی است که در اثر کوتاهی نظام اموزشی در دست یابی مؤثر به هدف ها و برنامه های آموزشی حاصل می شود؛ یعنی عدم موفقیت فراگیران در دست یابی به کم ترین معیارهایی که برای موفیت آنان به وسیله نظام اموزشی در نظر گرفته شده است. در مقابل موفقیت تحصیلی، اغلب اصطلاح افت یا اتلاف مطرح می شود.این اصطلاح در آموزش، از زبان اقتصاد دانان گرفته شده و نظام آموزشی را به صنعتی تشبیه می کند که بخشی از سرمایه و مواد اولیه ای را که باید به محصول نهایی تبدیل می شد، تلف نموده است و نتایجه مطلوب و مورد انتظار را به بار نیاورده است. در یک جمع بندی از تعریف ها و مفاهیم افت تحصیلی، می توان آن را عدم موفقیت در تحصیل، وقوع ترک تحصیل و یا ترک تحصیل زودرس، تکرار پایه درس هاف نسبت نامناسب میان سال های تحصیل فراگیر و سال های مقرر آموزشی، کیفیت نازل تحصیلات و آموخته های یادگیرنده در مقایسه با آن چه که باید باشد، کسب محفوظات به جای معلومات که در اندک زمانی به فراموشی سپرده می شود، نرسیدن نظام اموزشی به هدف های اصیل خود نامید. محققان از سال ها قبل، بیان داشته اند که یکی از ضروریات در آموزش، تجزیه و تحلیل نمرات آزمون های تحصیلی به عنوان شاخص های موفقیت فعلی و آینده دانش آموزان می باشد. هنوز هم در سنجش موفقیت های تحصیلی، از معدل نمرات فراگیران به عنوان شاخص یا یکی از شاخص های موفقیت تحصیلی بهره می گیرند، ولی در نظر گرفتن معدل نمرات، به عنوان تنها شاخص تعیین موفقیت تحصیلی، ملاک مناسبی نیست. براین اساس، محققان از مجموعه ای از معیارها و ملاک های مکمل، در تعیین موفقیت تحصیلی دانش آموزان بهره گرفته اند. به عنوان مثال در بررسی عملکرد تحصیلی دانش آموزان، غیر از ملاک معدل، معیارهای دیگری هم چون اخلاق، انضباط کلاسی و حضور مرتب در کلاس، فعالیت های عملی و … را در نظر گرفته اند . امروزه تحقیقات، نقش عوامل مختلفی را بر موفقیت تحصیلی فراگیران به اثبات رسانده است به طور خلاصه در زیر آمده است:

نگرش محیط خانواده(پافشاری خانواده بر پیشرفت تحصیلی فرزندان، راهنمایی های تحصیلی، تلاش های خانواده و عادت کاری خانواده).
تصیلات پدر و مادر.
شغل پدر.
تعداد افراد خانواده.
طبقه اجتماعی خانواده.
وضعیت اقتصادی خانواده.
نگرش محیط مرکز آموزشی.

عوامل مؤثر بر پيشرفت و افت تحصيلي: ميزان پيشرفت تحصيلي يكي از ملاك‌هاي كارآيي نظام آموزشي است. بنابراين تحليل عوامل مربوط به آن اساسي‌ترين موضوعات تحقيقي در نظام آموزش و پرورش، در گرو عوامل بيشماري است كه مي‌توان آن‌ها را در مقوله‌ي‌ كلي عوامل مربوط به تفاوت‌هاي فردي و عوامل مربوط به مدرسه و نظام آموزش و پرورش بررسي نمود. به عبارتي پيشرفت تحصيلي گاه به علت ويژگي‌هاي شخصيتي، شاخص‌هاي ذهني، اجتماعي، عاطفي و اخلاقي دانش‌آموزان است كه مي‌تواند متأثر از عوامل مربوط به خانواده باشد و گاه به علت كاركردهاي مدرسه و نظام آموزش و پروش البته اين دو تا حدي با يكديگر در تعامل هستند. پژوهشگراني كه به دنبال كشف عوامل مرتبط با عملكرد تحصيلي بالا بوده‌اند به آرايه‌هايي از متغييرها، كه عملكرد تحصيلي را تحت تأثير قرار مي‌دهند دست يافته‌اند. در رابطه با عوامل محيطي،‌تا كنون به وجود عوامل محيطي نيرومند و موثر زيادي بر پيشرفت تحصيلي پي برده شده است: فورد در يك مطالعه شاخص‌هاي زير را براي كم‌آموزان برشمردند: داشتن روابط معلم- شاگردي مثبت پايين، حمايت كم از طرف همكلاسي‌ها، بي‌انگيزگي و بي‌علاقگي در مدرسه. هر يك از عوامل ذكر شده به تنهايي و نيز در تعامل با يكديگر بر ميزان پيشرفت تحصيلي فرد اثر مي‌گذارد.

عوامل تأثیرگذار بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان: شناسایی عوامل تأثیرگذار بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان، رویکردی مناسب در جهت برنامه ریزی و توسعه و تکامل برنامه های آموزشی ایجاد می کند تا به وسیله آن بتوان بهترین نتایج ممکن را هم برای مؤسسه آموزشی مورد نظر و هم برای دانشجویان رقم زد . کمبودهایی که در نیروی کار حرفه ای و متخصص به خصوص در حیطه ی علوم پزشکی وجود دارد، بیانگر آن است که جایگاه چنین مطالعاتی در جهت شناخت عوامل مؤثر بر پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانشجویان و استفاده بهینه از نتایج آن ها همچنان خالی است.مرور سیستماتیکی که در سال 2002 توسط فرگوسن و همکاران صورت گرفت نشان می دهد در حالی که عملکرد تحصیلی قبلی دانشجو می تواند تا حدود 23% واریانس عملکرد تحصیلی وی در تحصیلات دانشگاهی را تبیین نماید، لیکن متغیرهای جمعیت شناختی و غیرتحصیلی نظیر سن، جنس، قومیت، عناصر شخصیتی و محیط نیز می توانند تأثیر قابل توجهی بر عملکرد و پیشرفت تحصیلی دانشجویان علوم پزشکی بر جای بگذارند.مطالعات دیگری در همین راستا در سطح جهان صورت گرفته اند که به بررسی تأثیر عواملی هم چون گروه بندی سنی و جنسی. سطح تحصیلات قبلی، زبان مادری دانشجو، زادگاه جغرافیایی، سلامت جسمانی، عاطفی- روانی ، عوامل اجتماعی – اقتصادی ، و اثرات محیط تحصیل، بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان پرداخته اند؛ ولی به دلیل تفاوت های روش شناختی و عوامل موقعیتی و فرهنگی متفاوتی که در این مطالعات به چشم می خورد، همچنان نیاز مبرمی به پژوهش های بیشتر برای رسیدن به نتایج موثق و قابل اطمینان احساس می شود. چنین مطالعاتی بین مقاطع و رشته های تحصیلی مختلف نیز مورد نیاز است؛ زیرا هر یک از رشته ها و مقاطع تحصیلی، دارای ویژگی ها و مقررات خاص آموزشی است که در چارچوب استانداردهای آن رشته تعریف شده است. به طور مثال بررسی متون پژوهشی مربوط به آموزش پرستاری یا پزشکی نشان می دهد عوامل شناختی و غیر شناختی متعددی می توانند عملکرد دانشجویان این رشته ها را پیش بینی نمایند.برخی از این نوع مطالعات نشان داده اند که صرف نظر از سایر معیارها، دانشجویان پرستاری که سن بالاتری دارند در مقایسه با آن هایی که جوان تر هستند، عملکرد تحصیلی بهتری داشته و کم تر به ترک تحصیل دست می زنند.ارزیابی پیشرفت و عملکرد تحصیلی در حوزه آموزش و یادگیری، به مثابه مفهوم کنترل کیفیت در حوزه تولید و صنعت است. به زبان تولید، این ارزیابی می تواند موجب تضمین کارایی و اثربخشی اندوخته ها و مهارت های علمی و عملی در افراد متخصص شود که همانا محصول نهایی حوزه تعلیم و تربیت محسوب می شوند و به این ترتیب، بازده کارخانجات تولید علم و فناوری که همان دانشگاه ها و مؤسسات علمی و آموزشی هستند، بیش از پیش مورد تقویت و بهبود قرار خواهد گرفت.

منبع

نظیری ، ثریا (1393) ، اثربخشی آموزش مهارت های مقابله و مدیریت استرس بر افزایش عملکرد دانشجویان ،پایان نامه کارشناسی ارشد ، روان شناسی تربیتی ، دانشگاه آزاد اسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن فرمایید