« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »نظريه‌هاي مربوط به هويت
دیدگاه های متعددی در باب هویت تدوین شده است که به مهمترین آنها اشاره می گردد.
نظريه اريكسون
در چند دهه ی گذشته حجم وسیعی از تحقیقات روان شناسی اجتماعی و روان شناسی شخصیت به بررسی هویت تمرکز کرده است. اریکسون، نخستین فردی است که هویت را به عنوان دستاورد مهم شخصیت نوجوانی معرفی کرد و مهم ترین نظریه درباره ی هویت را توصیف کرد. بعد از ارائه این نظریه بنیادین محققان فراوانی هویت را بررسی کرده اند مطرح شدن نظریه های جدید دستاورد این تلاش گسترده ی علمی بود. شايد هيچ نظريه‌پرداز ديگري بيش از اريكسون بر ادارك ما از رشد شخصيت نوجوان اثر نگذاشته باشد.
اريكسون در كتاب «هويت، جوان و بحران» كه در سال 1968 منتشر شد، يك چارچوب نظري در زمينه شكل‌گيري هويت و سنجش آن ارائه مي‌كند. در نظريه اريكسون هويت من احساسي است كه هشيارانه تجربه مي‌شود. احساسي كه از تبادل فرد با واقعيت اجتماعي خويش ناشي مي‌شود و در حال تغيير و تبديل در پاسخ به تغييرات، در محيط اجتماعي است.
در اين دورة نسبتا طولاني است كه نوجوان خود را متعلق به سرزمين‌هاي بي‌نام و نشان مي‌داند. گاه حالت كودكان را و گاه حالت بزرگسالان را به خود مي‌گيرد. در همين زمان است كه او خود و زندگي و وظايف مختلف را تجربه مي‌كند. در جريان همين تجربه‌هاست كه او خود را با قهرمانان مختلفي مانند مي‌كند. اين همانندسازي‌ها ديگر جنبه سمبليك ندارد، بلكه عملا نقشهاي مختلف را به تجربه شخصي درمي‌آورد. بيشتر اين نقشها حالت افراطي دارد. در اجراي همين نقشهاي مختلف، نوجوان به تدريج هويت فعلي خود را با گذشته‌هايش پيوند مي‌زند.
در جريان تشكيل هويت به ويژه در آغاز آن، نوجوان به نفي ارزشهاي والدين نيز مي‌پردازد. اگر والدين صبر و تحمل خود را از كف بدهند و او را زير فشار شديد نظرها و اعتقادات خود بگذارند، ممكن است مشكلات بيشتري بروز كند. اين اختلاف بين نوجوانان و والدين را برخي از نويسندگان به تعارض نسلها نيز تعبير كرده‌اند اما واقعيت اين است كه چنين دشمني موهومي بين نسلها وجود ندارد و اين تعارض‌ها در صورتي كه واكنش عاقلانه و صبورانه در مقابل آنها نشان داده شود به سود نوجوان و شكل‌گيري درست هويت است . بطوري كه فرد مي‌تواند هم يك ارتباط متقابل با جامعه‌اش برقرار كند و هم احساس تداوم و وحدت دروني را در خود حفظ كند. منابع هويت در اين ديدگاه مي‌تواند همانند سازي‌هاي گذشته، تجارب و صلاحيت هاي شخصي كنوني، انتظارات محيطي و آرزوهاي آينده فرد باشد.
هويت در نظر اريكسون، مفهومي اساسي در عين حال گسترده است اين گستردگي براي تحقيقات تجربي مشكل آفرين است چرا كه براي انجام تحقيقات تجربي در مورد هويت بايستي بتوان آن را مورد آزمون قرار داد و براي قابل آزمون كردن يك مفهوم بايد آن را تعريف عملياتي كرد در پاسخ به اين ضرورت مارسيا مبحثي تحت عنوان پايگاه هويت ايجاد كرد كه رويكردي به نظر اريكسون براي عملياتي كردن مفهوم هويت و آزمون كردن آن است.
نظريات مربوط به هويت به طور عام ريشه در حوزه روان‌تحليل‌گري و ريشه در محدوده‌اي از روان‌تحليل‌گري نوين كه به نام روانشناسي من معروف شده است، دارند. به طور دقيق‌تر نظريه‌پردازان هويت را مي‌توان مربوط به گروهي گسترده از نظريه‌پردازان روانشناسي من دانست كه وجه اشتراكشان تاكيد بر چگونگي تاثير جنبه‌هايي از محيط اجتماعي و فرهنگي بر من و بر رشد و عملكرد آن است. چهرة برجستة اين گروه اريكسون است. در اين مقاله خلاصه‌اي از نظريه اريكسون كه با رشد هويت مرتبط است ارائه خواهد شد.
اریکسون، یک چارچوب اولیه و موثر برای بررسی این دو حیطه روانی – اجتماعی فراهم می کند وی احساس داشتن هویت را این گونه مفهوم سازی کرده است: سازماندهی پویا و خودساخته از سائقها، توانایی ها ، باورها و تاریخ شخصی به صورت یک خود منسجم و مستقل که هدایت کننده مسیر در حال رشد زندگی فرد است. اریکسون صمیمیت را نیز این گونه مفهوم سازی می کند: تمایل برای شرکت در یک رابطه حمایت کننده و مهرآمیز، بدون از دست دادن خود در آن رابطه بنابراین رشد و گسترش خود به صورت یکی از ابعاد اصلی رشد صمیمیت بین فردی سالم محسوب می شود. اریکسون در ارائه ی فرضیه ی خود درباره صمیمیت و هویت به عنوان فرایندهای مستقل اما مرتبط به هم که تحت تاثیر تجربیات جنسی قرار می گیرند. چارچوبی ن ظری را فراهم می کند که نتیجه آن تحقیقات رشدی متفاوت است .
به عقیده ی اریکسون نوجوانی دوران هویت یابی است و هویت عبارت است از یک احساس نسبتا پایدار از یگانگی خود . اریکسون مراحل زندگی هر فرد را از ابتدای تولد تا پایان عمر به هشت مرحله روانی- اجتماعی تقسیم می کند که مرحله پنجم شامل دوران نوجوانی یعنی 19-12 سالگی است که هویت فرد شکل می گیرد و اریکسون آن را وحدت هویت در برابر بحران هویت نامگذاری کرده است. طبق نظریه اریکسون، هویت نشانه سلامت روانی است و هویت در مقابل سردرگمی هویت نشانه یک شخصیت سالم در فرد است.
براساس نظریه اریکسون ، هویت احساسی عینی از تمامیت درونی را فراهم می آورد و به عنوان بافت تفسیرگری عمل می کند که در آن به پرسش هایی درباره مقصود و معنی زندگی پاسخ داده می شود. در صورتی که نوجوان با اطمینان ازخود درک کند که از دیگران متمایز و جداست درحد معقولی دارای ثبات رای و یکپارچگی است. در طول زمان تداوم دارد و خود راشبیه به آن تصوری بداند که دیگران از او دارند به احساس هویت کاملی از خود دست می یابد.
دیدگاه مارسیا
مارسیا، چهار الگوی وضعیتی را با استفاده از متغیرهای زیر بنایی خود اکتشافی مطرح می کند و با در نظر گرفتن حضور یا عدم حضور این دو بعد وضعیت های هویت را از یکدیگر متمایز می نماید. این چهار وضعیت عبارتند از: وضعیت هویت اکتساب شده. وضعیت هویت دیررس، وضعیت هویت زودرس و وضعیت هویت سردرگم؛ الگوی وضعیت های هویت مارسیا از طرف روانشناسان مورد نقد و بررسی قرار گرفت زیرا او هویت را در شرایط پایدار ماندن نتایج جستجو و ویژگی های ثابت و ایستا توصیف می کند و الگوی وضعیتی او مبتنی بر نتایج ثابت شکل گیری هویت است، این در حالی است که مطالعات اخیر نشانگر عدم پایداری کامل هویت است و موارد بسیاری دیده شده که افراد حتی سالها پس از شکل گیری هویت و تحت تاثیر فشارهای روانی مانند: بحران های شغلی، تحصیلی و خانوادگی مانند ازدواج یا تولد فرزند و … مجددا دچار بحران هویت می گردند.
مارسیا ، بیان کرد که بین هویت و سلامت روانی ارتباط وجود دارد. عده ای هویت را دارای سه کارکرد اساسی می دانند:افزایش توان گزینشی ایجاد امکان ارتباط با دیگران نیرو بخشی و انعطاف پذیری انسان.با توجه به اين روند اساسي مارسيا چهار پايگاه اساسي هويت را معرفي كرد: دستيابي، تعليق، ممانعت و پراكندگي. پايگاه دستيابي به هويت، پايگاه فردي است كه بحران هويتي را پشت سر گذارده و به هويت مشخص متعهد شده است. تعليق، پايگاه فردي است كه در حال گذراندن بحران هويت است و تعهد مشخصي ندارد. ممانعت، پايگاه فردي است كه بدون گذراندن بحران هويت تعهدهايي را بر مبناي تقليد و همانندسازي ايجاد كرده است پراكندگي، پايگاه فردي است كه نه داراي تعهد مشخص و نه در حال تجربه بحران هويت مي‌باشد و اگر هم در گذشته بحران هويتي را تجربه كرده است در پي آن به تعهد نرسيده است .
دیدگاه بروزنسکی
در طول چهار دهه گذشته تحقیقات پیرامون هویت نوجوان، براساس پارادیم پایگاه هویت مارسیا مفهوم سازی شد لیکن اخیرا بعضی محققان به فرایندهای شکل گیری هویت توجه کرده اند و بر جهت گیری پردازش شناختی- اجتماعی یا سبک هایی که نوجوانان با پایگاه های هویتی مختلف به کار می گیرند تمرکز می کنند. سبک پردازش هویت عبارت است از اینکه افراد چگونه اطلاعات مربوط به خود را پردازش می کنند چگونه درباره اطلاعات مربوط به خود و موضوعات هویتی بحث و گفتگو می کنند و تصمیم می گیرند.
در نظر بروزنسکی ،ارتباط بسیار نزدیکی بین وضعیت هویتی هر فرد و اینکه شخص درباره ی رفتار چگونه فکر می کند وجود دارد. یافته های مطالعات جدیدتر به موازات یافته های برزونسکی بوده و آنها را تایید می کند به این ترتیب که دست یابی به وضعیت هویتی، همبستگی مثبت با جهت گیری اطلاعاتی و تعهد دارد .
برزونسکی ، با انجام مطالعه ای در این زمینه به این نتیجه دست یافت که وضعیت هویت اکتساب شده و دیررسی هویت از سبک اطلاعاتی وضعیت هویت زود هنگام از سبک هنجاری و وضعیت سردرگم از سبک سردرگم/ اجتنابی استفاده می کنند. از نظر برزونسکی و کوک، هویت یک تصور و بازنمایی ذهنی از خود است و افراد برحسب استفاده از فرایندهای شناختی و اجتماعی و نظریه های خودساخته برای حل مسایل شخصی و تصمیم گیری ها در استفاده از سبک ها با یکدیگر تفاوت دارند. این سبک ها راه های پردازش اطلاعات و مقابله با مشکلات ناشی از بحران هویت است.
سبک هویت هنجاری
در سبک هویت هنجاری فرد ارزش های مراجع قدرت و والدین را می پذیرد. افراد دارای این سبک، انعطاف ناپذیرند و هدفهای کاری و آموزشی مشخصی دارند که از بیرون کنترل می شود.برزونسکی و کوک؛ در بررسی وضعیت هویت و سبک هویت دانشجویان دریافتند که افراد دارای سبک هویت سردرگم/ اجتنابی با مشکلات بیشتری روبه رو هستند. نوجوانان با سبک هنجاری اغلب خود کنترل، با وجدان و هدف مدار هستند.
نورمی، برزونسکی، تامی و کینی، دریافتند که سبک هویت هنجاری با بالاتر بودن اعتماد به نفس و پایین بودن واکنش های افسردگی و روان رنجوری در ارتباط است. بوید و هانت، دریافتند که سبک هویت هنجاری رابطه ی مثبتی با موفقیت دارد.به عقیده برزونسکی، سبک هویت هنجاری را جوانانی به کار می گیرند که استانداردهای مراجع قدرت و دیگر افراد مهم را درونی می کنند. افراد هنجاری نسبت به اطلاعات تهدید کننده باورها و ارزش های خود بسته هستند به طور انعطاف ناپذیر تعهدات هویت سازمان یافته ای را پذیرفته اند و تلاش می کنند به صورت دفاعی آن را نگهداشته ادامه دهند. و به طور پایدار متعهد هستند.
سبک هویت سردرگم / اجتنابی
در سبک هویت سردرگم/ اجتنابی فرد همواره به درخواست های موقعیتی واکنش نشان می دهد این گروه با تعلل و درنگ زیاد در تصمیم گیری برای مسایل شخصی و هویتی مشخص می شوند. تحقیقات نشان می دهد که سبک سردرگم/ اجتنابی با تکانشی بودن خودآگاهی حداقل ، خودکنترلی محدود و تعهد ضعیف در روابط همراه است. نورمی، برزونسکی، تامی و کینی، دریافتند که سبک هویت سردرگم/ اجتنابی با مشکلاتی در زمینه ی مصرف الکل و مواد مخدر و پایین بودن اعتماد به نفس و بالا بودن واکنش های افسردگی رابطه دارد. برزونسکی و کوک، نشان دادند که دانشجویان با سبک هویت سردرگم/ اجتنابی با مشکلات بیشتری مواجه اند و بوید و هانت، دریافتند که سبک هویت سردرگم/ اجتنابی رابطه ای منفی با عملکرد تحصیلی دارد.
سبک هویت اطلاعاتی
در سبک اطلاعاتی فرد جستجوگر اطلاعات بوده در مورد مفاهیم خود شکاک و نسبت به آگاهی های مربوط به خود گشاده اند و به پردازش و ارزیابی اطلاعات قبل از تصمیم گیری می پردازند.برزونسکی و کوک، در بررسی وضعیت هویت و سبک هویت دانشجویان دریافتند که تفاوت در وضعیت هویت علتی برای تغییر معنادار در پیشرفت و خودمختاری تحصیلی درگیری آموزشی و رشد روابط بین فردی است. دانشجویان با سبک هویت اطلاعاتی برای انطباق موثر با محیط آمادگی بهتری دارند.نورمی، برزونسکی، تامی و کینی، دریافتند که سبک هویت اطلاعاتی با بالاتر بودن اعتماد به نفس و پایین بودن واکنش های افسردگی و روان رنجوری در ارتباط است.
برزونسکی و کوک، نشان دادند که دانشجویان با سبک اطلاعاتی آمادگی بهتری برای انطباق با محیط دانشگاه دارند. بوید و هانت ، دریافت که سبک هویت اطلاعاتی رابطه ی مثبتی با موفقیت دارد.به عقیده برزونسکی ، سبک اطلاعاتی معرف جوانانی است که به طور فعال از طریق جستجو و ارزیابی اطلاعات مربوط به خود احساس هویت را ایجاد می کنند جوانان اطلاعات محور به طور فعال درباره خودپنداره های خودنگرشی انتقادی دراند و وثتی با اطلاعات متفاوت مواجه می شوند به آزمون تجدید نظر و انطباق ساختار هویت خود و شرایط جدید تمایل دارند ،جهت گیری هویت اطلاعاتی با خوداکتشافی فعال تصمیم گیری آگاهانه ، خودمختاری و استقلال در قضاوت سطوح بالا ی پیچیدگی شناختی نیاز بالا برای شناخت و قوت هویت شخصی همراه است.
منبع
شریعت،فرشته(1392) رابطه تعهد هویت و ابراز وجود با احساس تنهایی در دانشجویان،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی ارسنجان
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید