نظريه­ هاي شناختي GAD کدامند ؟

از آنجا كه مدل شناختي ، چهار چوب نظري اين پژوهش است ، بنابرين در اين قسمت به ذكر نظريه هاي شناختي درباره مفهوم سازي GAD مي پردازيم.

نظريه بك

بك از اواخر دهه 70 ميلادي به جنبه هاي شناختي اختلالات توجه كرد و تمام هم و غم خود را صرف مدل سازي شناختي اختلالات رواني نمود . او ابتدا در سال 1967 با نوشتن كتاب «افسردگي ، جنبه هاي باليني، تجربي و نظري» در اين  راه گام نهاد . اگرچه در آن زمان ، روان درماني زير سيطره رفتار درماني و روان كاري قرار داشت . اما با تلاش و كوشش مثال زدني بك ، به تدريج شناخت درماني نيز پاي خود رابه عرصه درمان هاي روانشناختي باز كرد . مقاله تاثير گذار بك در مجله آرشيو روان پزشكي عمومي با نام « شناخت، عاطفه و آسيب شناسي رواني » در سال 1971 ، گامي جدي در رسيدن به مفهوم سازي شناختي اختلالات هيجاني محسوب شد . بك در سال 1979 با كمك راش ، ششاو و امري كتاب «شناخت درماني افسردگي» را به رشته تحرير در آورد . با چاپ و انتشار اين كتاب ، شناخت درماني عملا وارد عرصه روان درماني شد ، زيرا اين دستورالعمل باعث گرديد پژوهش هاي زيادي براي بررسي كارآيي شناخت درماني براي افسردگي انجام شود چند سال بعد – در سال 1985  – بك با كمك امري و گرين برگ  به مفهوم سازي اختلالات اضطرابي از ديدگاه شناخت درماني پرداختند.

بك و همكارانش با اقتباض از مدل ارزيابي لازاروس سعي كردند واكنش هاي اضطرابي را درك كنند لازاروز و فولك من معتقدند كه افراد در مواجه شدن با مشكل دست به دو نوع ارزيابي مي زنند : ارزيابي اوليه و ارزيابي ثانويه. در فرايند ارزيابي اوليه ، فرد تهديد آميز بودن موقعيت را براورد مي كند . در ارزيابي ثانويه نيز به سنجش توانمنديهاي خود براي مقابله و كنار آمدن با موقعيت مي پردازد . ممكن است در هركدام از اين فرايند ها مشكلاتي پديد بيايد . خطاهاي شناختي ممكن است آتش بيارمعركه شوند و فرآيند ارزيابي اوليه و ثانويه را با مشكل روبه رو سازند.به دليل تجارب دوران كودكي به تدريج در ذهن افراد، ساختارهايي شناختي ( طرح واره ها) شكل مي گيرد اين طرح واره ها در زندگي بعدي به عنوان راهنماي پردازش اطلاعات و رفتار عمل ميكنند.طبق فرضيه محتواي اختصاصي، طرح واره هاي اضطراب برانگيز حول مسائلي نظير تهديد،خطر، ناتواني براي مقابله دور  مي زنند.شواهد پ‍‍ژوهش گسترده اي از فرضيه محتواي اختصاصي ، محتواي اختصاصي در شناخت درماني حمايت كرده اند ( براي كسب اطلاعات بيشتر مراجعه كنيد به كلارك ، بك ، اولورد.به دليل اين موضوع پژوهش حاضر GAD است در اين قسمت به ارائه مدل شناختي بك ، درباره اين اختلال مي پردازيم.

بك و همكارانش  معتقدند كه بحث درباره علت شناختي GAD و به طور كلي هر اختلال گمراه كننده است . آنها بر اين باورند كه مي توان علت شناسي را در سه مجموعه “علت” ، بهتر درك كرد :

• عوامل زمينه ساز (عواملي كه باعث آسيب پذيري افراد در برابر حوادث مي شوند.)
• عوامل آشكار ساز ( عواملي است كه باعث مي شوند آسيب پذيري افراد فعال شود.)
• عوامل تداوم بخش ( عواملي است كه باعث نگهداري آسيب پذيري مي شوند.)

بك و همكاران در بحث از عوامل زمينه ساز GAD به مواردي نظير محيط زندگي تهديد آميز، وقايع استرس زا ، انتظارات غير منطقي از خود و ديگران ، شكل گيري طرح وارهاي خطر و تهديد ، ناتواني در مقابله با مشكلات اشاره مي كند. آنها مسائل شناختي را علت اختلال فرض نمي كنند و بر اين عقيده اند كه گفتن اين كه شناخت باعث اضطراب مي شود مثل اين است كه بگوييم توهم علت اسكيزوفرني است . بنابرين آنها معتقدند كه در سيستم هاي تعاملي بين شناخت ، رفتار و هيجان ، شناخت به دليل قابليت دسترس و ميزان تغيير پذيري آن ، آماج شناخت درماني قرار مي گيرد.

بك و همكاران به بررسي علائم جسمي ، عاطفي ، رفتاري و شناختي در بيماران مبتلا به GAD پرداختند . تعامل اين علائم يكي از مهمترين دلايل تداوم GAD محسوب مي شود . با نگاهي دقيق به اين علائم متوجه مي شويم كه برخي از آنها به عنوان ملاك هاي تشخيصي GAD از سوي انجمن روانپزشكي آمريكا DSM-IV-TR پذيرفته شده اند.شایعترین علامت شناختی افراد مبتلا به GAD ناتوانی در تمرکز است. در جدول 5 به علایم شایع شناختی و رفتاري افراد مبتلا به GAD اشاره شده است.

جدول:  فراوانی علایم شناختی و رفتاري در بیماران مبتلا به GAD

موضوع ديگري كه بك و همكاران درباره مفهوم سازي شناختي GAD مطرح مي كنند ، بحث خود پنداره اين افراد است. بيماران مضطرب به دليل زندگي در شراي تهديد زا ، نتوانسته اند به خوبي با مشكلات دست و پنجه نرم كنند . بنابرين تكرار چنين تتجارب ناموفقي باعث مي شود خودشان را افرادي بي كفايت و نالايق تصور كنند. افراد مبتلا به GAD مخصوصا در تعامل هاي اجتماعي دچار مشكل مي شوند . آنها مخصوصا در اين زمينه ها دچار مشكل مي شوند :(اول) بيمار قدرت (ب) همسالان (ج) موقعيت هاي حاكي از ارزيابي توانمندي (د) رويارويي با غريبه ها

نظريه بارلو

بارلومعتقد است كه مي توان اضطراب را به عنوان ساختار منسجم و يگانه شناختي – عاطفي تصور كرد كه در قالب سيستم دفاعي انگيزشي عمل مي كند . هسته اصلي اين ساختار را كنترل ناپذيري وقايع ناگوار آينده را تشكيل مي دهد . از آنجا كه فرد احساس مي كند بر وقايع ناگوار آينده كنترل ندارد بنابرين دچار احساس درماندگي مي شود . اين حالت عاطفي منفي همراه با اشتغال ذهني نسبت به ارزيابي  قابليت هاي مقابله اي ، باعث بروز واكنش هاي فيزيولوژيكال مي شود. بارلو معتقد است كه مي توان اضطراب را در قالب اصطلاح «بيمناكي اضطراب برانگيز »بهتر درك كرد. اضطراب ، حالت خلقي آينده مداري است كه فرد را براي مقابله با حوادث  منفي و ناخوش آيند آماده مي كند.تعامل چنين سيستمي ،افراد را دچار مشكل مي سازد آنها را در دام اختلالات اضطرابي مخصوصا GAD بيندازد. بارلو معتقد است كه آسيب پذيري  روان شناختي و آسيب پذيري بيولوژيكي ، افراد را مستعد و مبتلا به GAD  ميسازد. از طرفي ديگر او بر اين باور است كه GAD اختلال اضطراب بنيادين محسوب مي شود و درك مباني و ساز و كارهاي آن به درك ساير اختلالات اضطرابي كمك مي كند.

بارلو در بحث از عوامل آسيب پذيري روانشناختي بر كنترل پذيري اشاره مي كند . باورهاي افراد درباره كنترل پذيري وقايع از درباز در حوزه روان شناسي مطرح بوده است . اين مسأله در چندين نظريه مهم از جمله نظريه درماندگي آموخته شده ، نظريه شناختي اجتماعي و نظريه يادگيري اجتماعي نقش اساسي بازي كرده است.پژوهش هاي زيادي نشان مي دهد.كنترل ناپذيري وقايع باعث مي شود به تدريج در ذهن افراد باورهايي مبني برذاري بر وقايع شكل بگيرد . چنين باورهايي افراد مبني بر عدم تاثير گذاري افراد را مستعد و موجب بروز تاختلالات اضطرابي مي كند.

فرانك به اين نكته اشاره مي كند كه تمام بيماران با حالتي به درمان مراجعه مي كنند كه به آن تضعيف روحيه گفته مي شود اين حالت با احساس بي كفايتي ، درماندگي ، نااميدي و كاهش عزت نفس مشخص مي گردد. تمامي اين ابعاد به عنوان مولفه هاي كنترل اداره شده پائين تلقي مي شوند. كلوئيتر، هيمبرگ ، لبووتيز و گينتومعتقدند كه زير بناي تمامي اختلالات اضطرابي را كاهش قابليت كنترل تشكيل مي دهد . كورپيتا و بارلو  براي درك تمامي عوامل موثر بر آسيب پذيري  نسبت به اضطراب توانسته اند عوامل بيولوژيكي و روانشناختي را با يكديگر تلفيق كنند و مدلي يكپارچه در اين زمينه ارائه دهند.

محرك ها يا وقايع كنترل ناپذير در دوران اول زندگي باعث  مي شوند به تدريج در حافظه افراد اين باور شكل بگيرد كه خيلي نمي توانند بر وقايع پيرامون اثر بگذارند . علاوه بر اين ، رفتار ناهمخوان والدين باعث مي شود كودكان نتوانند واكنش هاي آنان را پيش بيني كنند . همين مساله باعث مي شود به تدريج كودكان بازداري پيشه كنند و بازداري كه حاصل تعامل ساختارهاي هيپوتالاموس و ليمبيك است ، باعث برون دادهاي جسمي نامتمايز مي شود . شايد به همين دليل باشد كه بيماران اضطرابي نمي توانند احساسات و پاسخ هاي جسماني اضطراب را به درستي تفكيك كنند. همه اين مسايل دست به دست هم مي دهند و فرد را مستعد بروز اختلال مي كند . بعد ها كه در سير زندگي افراد با محركي روبه رو مي شوند ، آن را به اشتباه به عنوان پديده اي غير قابل كنترل تعبير مي كنند . عاطفه منفي اي كه به دنبال اين ارزيابي و تفسير غلط به وجود مي آيد باعث افزايش فعاليت بازداري رفتاري و افزايش  سيستم هيپوتالاميك هيپوفيز آدرنوكورتيكال مي گردد.

بارلو معتقد است آسيب پذيري روانشناختي و آسيب پذيري بيولوژيكي باعث مي شود افراد نسبت به وقايع استرس زا ، حساس شوند . سيستم هشدار دهنده ، اشتباه به كار مي افتد و وقايع بي خطر را تهديد آميز تلقي مي كند سپس بيمناكي اضطراب برانگيز وارد ماجرا مي شود و باعث افزايش تنش عضلاني و گوش به زنگي مي گردد . فرآيند نگراني براي حل مشكل و مقابله با تهديد خيالي به كار مي افتد . اما نگراني با اجتناب از تصوير سازي ذهني تهديد آميز و افزايش فشار بر سيستم پردازش شناختي، فرآيند حل مسأله و مقابله با تهديد را دچار مشكل مي سازد . مهارت هاي ناكار آمد حل مسئله و بازداري  پاسخ هاي اتوماتيك نيز دراين بين نقش بازي مي كنند . پايان اين ماجراي غم انگيز به GAD ختم مي شود.

نظريه بوركووك

بوركووك يكي از نظريه پردازان مشهوري است كه سالها درحوزه سنجش و درمان GAD قلم فرسايش كرده است. بوركووك در مقاله اي به ارزش بالقوه نگراني در پژوهش آفريني و درمان GAD اشاره كرد . پس از اين مقاله پژوهش هاي زيادي در زمينه نظريه پردازاي ، سنجش و درمان نگراني – كه مولفه اصلي GAD محسوب مي شود – طراحي شد و اجرا  گرديد . علاوه بر اين ، نقش ممتاز بوركووك اين است كه همراه با يافته هاي جديد در حوزه GAD در نظريه هاي خود تجديد نظر مي كند . او ابتدا به پشتوانه نظريه دو عاملي ماورر به تبيين نگراني پرداخت.

در نظريه دو عاملي ماورراين گونه بيان شده است كه وجود محرك طبيعي در حين بروز واقعه اي ناخوشايند باعث ايجاد ترس از طريق شرطي كلاسيك مي شود. اين محرك ناخوشايند شرطي شده ناگزير مورد اجتناب قرار مي گيرد . پاسخ اجتناب با كاهش ترس ، تقويت مي شود. بنابرين ترس يا اضطراب از طريق شرطي كلاسيك پديد مي آيد و با شرطي عامل تداوم پيدا مي كند .بوركووك در ابتدا عقيده داشت كه نگراني، تلاشي شناختي براي اجتناب از نتايج ناگوار احتمالي است. هر چند اين نظريه در ابتدا تبيين قانع كننده اي از نگراني فراهم مي ساخت . اما شواهد تجربي ااندكي از اين نظريه حمايت كردند و همين امر باعث شد بوركووك در نظريه اوليه خود تجديد نظر كند.بوكووك و اينز متوجه شدند كه نگراني اصولا فعااليتي كلامي – زباني است. بيماران مبتلا به GAD از برانگيختگي جسمي – عاطفي مي ترسند. وقتي كه موقعيت را تهديد كننده درك مي كنند ، بلافاصله توجه خود را از نشانه هاي برانگيختگي به فعاليت مفهومي – كلامي معطوف مي كنند و با اين كار خود از تصاوير ذهني ناخوشايند جلوگيري ميكنند . كاهش برانگيختگي جسماني – عاطفي باعث تقويت فرايند نگراني مي شود.

اگر اين نظريه پردازي درست باشد، حداقل مي توان سه فرضيه قابل آزمون از آن استخراج كرد :

• نگراني عمدتاً فعاليتي كلامي – زباني است .
• نگراني از طريق فعاليت تصوير سازي ذهني كاهش مي يابد يا بازداري مي شود.
• نگراني باعث كاهش يا بازداري انگيختگي جسماني مي شود.

بوكووك و اينزبه مقايسه افراد مبتلا به GAD و افراد عادي در شرايط خود آرامبخش و نگراني پرداختند . ميزان نگراني در گرئوه عادي در حالت آرامبخش ، 15 درصد بود و در طي حالت نگراني ، 26 درصد. ميزان افكار نگران ساز در افراد مبتلا به GAD در حالت آرامبخش، 33 درصد در طي حالت نگراني ، 38 درصد بود. خطور تصاوير ذهني در گروه كنترل در شرايط آرامبخش ، 56 درصد و در طي  دوره نگراني ، 46 درصد بود . اما تصاوير ذهني بيماران GAD از 33 درصد به 20 درصد كاهش يافت.به دليل اينكه زبان عمدتا در نيمكره چپ مغز بازنمايي مي شود ، شايد قابل انتظار باشد كه فعاليت نيمكره چپ در هنگام نگراني افزايش يابد . كارتر ، جانسون و بوكووك به اين نتيجه رسيدند كه نگراني منجر به افزايش فعاليت EEG در لوب پيشاني مي شود جالب اينكه در فعاليت پيشاني چپ در هنگام نگراني بيشتر از فعاليت پيشاني راست است.

فريستون، داگاس و لاداسر در تكرار همين پژوهش به اين نتيجه رسيدند كه نگراني پديده اي است كه عمدتاً به ورت فعاليت زباني – كلامي ترجمه مي شود . به عبارتي پژوهش ها نشان داده اند  كه وقتي انسان ها نگران هستند يا خودشان به گونه اي حرف مي زنند . دقيق تر اينكه نگراني به صورت خودگويي منفي متجلي مي شود.شواهد سايكوفيزلوژيكال متعددي نشان داده اند كه فرايند فكري در حين نگراني ، فعاليت غالب به شمار مي روند . فعاليت نيمكره افراد مبتلا به GAD چه در شراليط نگران كننده و چه در شرايط عادي بيشتر.

پژوهش هاي استوبر كه بر ماهيت انتزاعي نگران متمركز است ، نشان داده كه موضوعات غير نگران كننده با تصاوير ذهني بيشتري همراهند و افزايش نگراني درباره  يك موضوع خاص با تصاوير ذهني كمتر همراه است. شايد بتوان اين موضوع را در قالب نظريه رمز گردان دو گانه پي ويو بهتر درك كرد.

پي ويومعتقد است كه اطلاعات به شكلكلام و تصوير و در دو نظام بازنمايي متفاوت در مغز پردازش مي شوند. نگراني به دليل ماهيت مفهومي – كلامي عمدتا دستيابي به تصاوير ذهني را كاهش مي دهد . حتي اگر تصاوير ذهني فاجعه بار در حوزه كامل رخ بدهند به احتمال زياد به دليل غالب بدون فرايند هاي كلامي (نگراني) ، وضوح و شفافيت كمتري دارند و ميزان آشفتگي هيجاني همراه با تصوير كاهش مي يابد همين مسئله نگراني را به عنوان اجتناب شناختي مطرح مي كند.

نگراني باعث فرونشاني اضطراب جسماني مي شود.سالها قبل تاكرو نيومن به اين نتيجه رسيدند كه افراد براي كنترل هيجاني و انحراف خاطر از موضوعات نگران ساز  از كلامي سازي به عنوان يك راهبه استفاده مي كنند . استفاده از اين راهبرد باعث كاهش برانگيختگي دستگاه عصبي سمپاتيك در واكنش به اطلاعات ناخوشايند مي شود . بوركووك و هيوبه كاوش پيرامون همين مساله بر روي افراد دچار اضطراب سخنراني پرداختند . نتايج پژوهش هاي آنان نشان داد كه افراد مبتلا به اضطراب سخنراني ، تصاوير سخنراني آتي خود را تصور مي كردند پاسخ هاي قبلي – عروقي بسيار اندكي را تجربه مي كردند. در حاليكه اضطراب ذهني ذهني آنها بسيار بالا بود و بوركووك ،ليون فيلدز، ويزر و دايهل به اين نتيجه رسيدند كه فرونشاني پاسخ هاي جسمي به ميزان خطور افكار نگراني ساز ربط دارد و نه افكار به طور كلي. پيسلي – ميكلوس و ورانا معتقدند افراد نگراني حتي پس از تصوير سازي ذهني و انجام تمرين هاي آرامش آموزي باز هم طپش قلب كمتري دارند.

نتايج پژوهش هازلت – استيون و بوركووك نشان داد كه افرادمبتلا به اضطراب سخنراني حتي به هنگام رويارويي  واقعي با موقعيت هاي اضطراب برانگيز باز هم پاسخ هاي فيزيولوژيكي كمتري نشان مي­دهند.

نكته شايان ذكر ديگري كه در بحث از نگراني اهميت خاصي دارد، بحث فوايد نگراني است  بسياري از افراد مبتلا به GAD معتقدند كه نگراني پيامدهاي مثبت فراواني دارد .چندين سال قبل بوركووك ، هازلت – استيون و دياز از افراد مبتلا به GAD سوال كردند كه نگراني چه فوايدي در بر دارد پاسخ هايب اين افرادرا در شش دسته بقه ندي كردند.:

• نگراني باعث مي شود براي انجام كارها انگيزه پيدا كنيم.
• نگراني باعث مي شود از وقوع حوادث ناگوار جلوگيري كنيم.
• نگراني باعث مي شود براي شرايط بد آماده شويم.
• نگراني باعث مي شود مشكلات را حل كنيم.
• نگراني باعث مي شود وقع حوادث ناگوار كم شود.

نگراني باعث مي شود توجه خود را از مسائل عاطفي تر به موضوعات خنثي تر معطوف كنيم افراد مبتلا به GAD  در شش دسته از اين باورها نمرات بالاتري در نقايسه با افراد عادي گرفتند. علاوه بر اين نگراني باعث مي شود افراد از موضوعات هيجاني ( مثل ترس هاي زير بنايي ، وقايع دلخراش دوران كودكي ، موضوعات مربوط به روابط فعلي يا اطرات ناگوار دوره كودكي اجتناب كنند.

نگراني را مي توان دلمشغولي سطحي درباره ترس هاي زير بنايي تلقي كرد . مطالعه وسي و بوركووك از اين فرض حمايت مي كند . از افراد نگران و غيرنگرانخواسته شد در فرايندفاجعه سازي موضوعات نگران كننده ف بدترين ترس هاي خود را مشخص كنند . افراد نگران در هر گام به موضوعات و ترس هاي بيشتري اشاره كردند در حاليكهافراد غير نگران موضوعات كمتر فاجعه باري را ذكر كردند.

افراد مبتلا GAD گاهي اوقات با يك حادثه تروماتيك روبه رو مي شوند و به دام اين اختلال مي افتند. پژوهش روئمر ،مولينا ، ليتزو بوركووك نشان داد كه افراد مبتلا به GAD در مقايسه با افراد غير مبتلا به GAD وقايع تروماتيك بيشتري در زندگي خود تجربه كرده اند . پژوهش هاي زيادي از اين يافته حمايت مي كنند كه افراد مبتلا به GAD  در سير زندگي خود با حوادث ناگوار زيادي رو به رو شده اند.

افراد مبتلا به GAD   ذهن بسيار مشغول و درهم و برهمي دارند و توجه آنها هميشه به حوادث منفي و ناگوار آينده معطوف است و دائم با خودشان در حال حرف زدن هستند. مشكل جدي افراد مبتلا به GAD ، نقص در خود بازنگري است ، توجه آنها مدام بين حوادث تهديدزاي دروني و بيروني سرگرداناست و به همين دليل است كه يكي از مهارت هايي كه بايد اين افراد ياد بگيرند مهارت خود بازنگري است.

علاوه بر اين افراد مبتلا به GAD در ادراك، تفسير و پيش بيني حوادث به گونه اي غير انطباقي عمل مي كنند . شواهد باليني نشان مي دهد كه اين افراد نسبت به خودشان ، گذشته و آينده و جهان پيرامون ، نگرشيانعطاف ناپذير و تحريف شده دارند. انحراف ناپذيري در شيوه تفكر باعث مي شود اغلب اتوقات اين افراد در نگران انديشي بگذرد و همين مساله آنها را به دام سوءگيري هاي شناختي مي اندازد . اين سوگيريها در قالب توجه به علايم تهديد زا ، تفسير اطلاعات مبهم به صورت علايم تهديد و ادراك بالاتر خطر جلوه گر مي شوند.

نظريه ولز

ولز اولين بار در سال 1995 در مجله روان درماني شناختي و رفتاري به ارائه مدل فرشناختي درباره GAD  پرداخت . اين مقاله ، سنگ بناي ژوهش هاي زيادي در حوزه مدل فراشناختي محسوب مي شود. ولز معتقد است نظريه هاي طرح واره اي مثل نظريه بك و تيزديلنمي توانند تبيين كننده از شكل گيري و تداوم اختلالات هيجاني به دست دهد .ولز و ماتيوس باارائه مدل عملكرد اجرايي خود نظم بخش مدعي هستندكه توانسته اند تبيين قانع كننده اي از عوامل زمينه ساز و تداوم بخش اختلالات هيجاني فراهم كنند. در اين مدل ، نقش اصلي را فراشناخت وباورهاي فقراشناختي بازي مي كند . اگرچه فراشناخت ابتدا در حوزه روانشناسي رشد و از سوي فالاول ، تيزديل ، راچمن و شفران ، پوردن و كلارك،نلسون ، استوارت، هووارد و كراولي به تدريج به حوزه روانشاسي باليني و مخصوصا رفتار درماني شناختي كشيده شد

ولزبراي تبيين نگراني به سه متغيير اصلي در شناخت اشاره مي كنند كه عبارتند از :

• دانش فراشناختي- تجربه هاي فراشناختي – اهبرد كنترل فراشناختي

دانش شناختي به باورها و ديدگاه هاي افراد درباره شناخت وارها و افكارشان اشاره دارد . به عنوان مثال، باورهايي كه باعث مي شوند افراد به افكارشان معناي خاصي بدهند ، در زمره دانش شناختي قرار مي گيرند . مي تان از و نوع دانش شناختي صحبت كرد(اول)دانش شناختي آشكارو (ب) دانش شناختي ضمني.

افراد مي توانند  دانش شناختي آشكار را به كلام بياورند . مثلا افراد مبتلا   GAD معتقدند كه نگراني غير قابل كنترل خطرناك و مضر است و يا برخي از افراد بر اينباورند كه نگراني فوايدي در بر دارد . بيماران مبتلا به اختلالات وسواسي – اجباري ، سخت معتقدندكه داشتن برخي اغز افكار موجب حوادث ناگوار يافعاليت هاي ناخواسته مي شود .بيماران مبتلا به افسردگي نيز باور هاي مثبتي درباره انديشناكي دارند.

فرد از دانش فراشناختي ضمني آگاه نيست و نمي تواند آن را به كلام بياورد دانش فراشناختي ضمني را مي توان قواعد يا طرح هايي تلقي كرد كه راهنماي پردازش اطلاعات قرار مي گيرند يكي از موارد انتقاد ولز به نظريه هايي مثل بك همين دانش فراشناختي است.تجربه هاي فراشناختي را مي توان ارزيابي از وقايع روانشناختي (مثل افكار) ، احساسات و قضاوت درباره وضعيت هاي روانشناختي تعريف كرد. تعبير و تفسير هاي آكاهانه اي كه افراد از تجارب شناختي خود دارند ، نيز جزء تجربه هاي فراشناختي قرار مي گيرند.راهبردهاي كنترل فراشناختي پاسخ هايي هستند كه افراد براي كنترل سيستم شناختيخود به كار ميبرند.

ولز و ديويس  براي شناسايي راهبردهاي كنترل فكر ، پرسشنامه اي طراحي كردند كه پنج راهبرد را اندازه گيري مي كند :

• تنبيه
• توجه برگرداني
• كنترل اجتماعي
• ارزيابي مجدد
• نگراني

ولز معتقد است كه در S-REF دو نوع سبك پردازش درگير مي شود. سبك پردازش عيني همان سبكي است كه افراد را دچار اختلالات هيجاني مي كند اما سبك پردازش فراشناختي در در فرايند درمان فعال مي شود و بيماران با استفاده از راهبردهاي درماني مي تواننتد در برخورد با جهان پيرامون از اين سبك پردازشي استفاده كنند.نكته مهمي كه در نظريه فراشناختي ولز  تغيير مدل ABC  است. مدل ABC كه در بطن نظريه هاي شناختي قرار دارد زير بنا اكثر روش ها و مداخلات شناخت درماني قرار مي گيرد A بعه معناي واقعه فعال ساز،  B به معناي باورها و C به معناي پيامدهاي هيجاني و رفتاري ولزمعتقد است كه با توجه به نقش برجسته فراشناخت در كنترل و ارزيابي شناخت باييستي مدل ABC به مدل AMC تغيير يابد.

ولز براي فرمول بندي GAD در مدل فراشناختي بين دو نوع نگراني تمايز قايل مي شود:

• نگراني نوع اول –  نگراني نوع دوم

نگراني نوع اول همان نگراني است كه افراد در مشكلات روزمره خود دارن . اما نگراني نوع دوم يا به عبارتي فرانگراني ، افراد از اين نگران هستند ، نگران مي شوند.

ولزمعتقد است كه دو نوع باور روانشناختي موجود است (اول) باور هاي فراشناختي مثبت (ب) باورهاي فراشناختي منفي . در اين قسمت به ذكر برخي از اين باور ها مي پردازيم.

نمونه هايي از باور هاي روانشناختي مثبت و منفی:

• اگر نگران باشم براي مقابله با حوادث آماده مي شوم.
• تمركز بر خطر باعث حفظ امنيت من ميشود .
• اگر احساسم را تحليل كنم مي توانم به جواب سوالهايم پاسخ دهم.
• بايد تمام افكارم را منترل كنم
• به هيچ عنوان نمي توانم نگراني و انديناكي را كنترل كنم.
• نگراني آثار بدني جبران ناپذيري دارد.
• ناراحتي روان شناختي باعث ديوانگي من مي شود.
• افكار بد انسان را وادار به اعمال بد مي كند
• كنترل ناپذيري افكار به معناي ديوانگی است.

تعامل اين باور ها باعث مي شود افراد به دام GAD بيفتند و دچار سندروم هاي شناختي – توجهي (مثل نگراني، انديشناكي، تهديديابي ) شوند. ولز براي درك بهتر مدل فراشناختي GAD مشكل بيماري را در قالب اين مدل فرمول بندي كرده است.

منبع

ایل بیگی قلعه نی ،رضا(1391) ،مقایسه طرحواره های ناسازگاراولیه و اختلال شخصیت خودشیفته در بیماران مبتلا به اختلال افسردگی اساسی ،اضطراب فراگیر و افراد بهنجار ،پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی ،دانشگاه محقق اردبیلی

 از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید