منبع کنترل و اهمیت آن

اصطلاح کنترل بطور اعم به توانايي شخص براي تأثير در وقايع و نتايج آن در محيط اشاره ميکند و بطور اخص به تقويت مثبت و منفي اشاره دارد. سازه منبع کنترل را اولين بار فارس، در سال 1957 عنوان نمودو راتر در سال 1966 آن را در نظريه يادگيري اجتماعي گسترش داد. در اين نظريه، تقويت بعنوان تعيين کننده رفتار شناخته شده است و ادراک فرد در مورد منبع اين تقويت، عنصري اساسي در تعيين رفتار است. بنابراين، پديدهاي که بتواند وقوع يک رفتار خاص را تغيير دهد، تقويت کننده ناميده ميشود. براساس اين تعريف، رفتار را ميتوان پيشبيني نمود. بر طبق نظر راتر در ادراک تقويت تفاوتهاي فردي وجود دارد. به عبارت ديگر، يک واقعه يا پديده ممکن است بوسيله بعضي از افراد به عنوان تقويت کننده ادراک شود، در حالي که ديگران آن را تقويت کننده در نيابند. يکي از تعيين کنندهها در پيش بيني رفتار اين است که آيا تقويت فرد وابسته به رفتار اوست ،کنترل دروني و يا اينکه آن بوسيله نيروي خارج از کنترل خودش کنترل ميشود ،کنترل بيروني.

به عبارت ديگر، به اين بستگي دارد که فرد رابطه ما بين عمل ؛ رفتار خويش و تقويت کننده آن را چگونه درک کند. همچنين، جهت درک مفهوم منبع کنترل لازم است به نظريهي اسناد اشاره گردد. اين تئوري اولين بار بوسيله هايدر، براي توصيف اسنادهاي علّي افراد براي وقايع اجتماعي بيان شد. اسنادهاي علّي اشاره به درک اينکه چرا يک واقعه اتفاق افتاده است، دارد. به عبارت ديگر، ادراک علّي استنتاجي است که يک مشاهدهگر در مورد علت وقوع يک رفتار مينمايد حال اين استنتاج ممکن است در مورد رفتارخود او يا رفتار ديگران باشد. از نظر واينر اکثر توجيهات براي موفقيت يا عدم موفقيت تحصيلي داراي سه خصوصيت است. اول اينکه، آيا علت بيان شده يک علت دروني يا بيروني است؛ دوم اينکه، آيا علت بيان شده يک علت باثبات يا بيثبات است و سوم اينکه آيا علت بيان شده يک علت قابل کنترل يا غيرقابل کنترل است .

اهميت منبع کنترل

از آنجا که کنترل، هسته مرکزي و اساسي زندگي انسان است، نظريههاي زيادي درباره آن ارائه شده است. بيشتر اين نظريهها معتقدند که حالت عاطفي و رفتارهاي انساني بيشتر تحت تأثير باورها و عقايد آنان در مورد خودشان است،از جمله، باورهاي آنها در مورد کنترل آنها بر عملکردشان است. دلايل اهميت منبع کنترل عبارتند از:

جستجو و پردازش اطلاعات: افراد با منبع کنترل دروني نسبت به افراد با منبع کنترل بيروني بيشتر به جستجوي اطلاعات ميپردازند و در دقت، هوشياري و استفاده از اطلاعات محيطي، بسيار فعالتر از افرادبا منبع کنترل بيروني هستند.
موفقيت: افراد با منبع کنترل دروني بخصوص در وظايف عملي و هوشي داراي موفقيت بالايي هستند.
استقلال: افراد با منبع کنترل دروني تمايل دارند که در عين استقلال، در کارها با يکديگر همکاري کنند. همچنين روش اين افراد در زندگي زناشويي، مستقيم، فعال و متمايل به موفقيت است.
سلامت: راتر ،نشان داد که بين علائم اختلال رواني و منبع کنترل، يک ارتباط خطي وجود دارد. يعني، افرادي که به منبع کنترل دروني معتقدند، نسبت به افراد بيروني علائم کمتري گزارش کردند.
جنسيت: دختران در منبع کنترل بيرونيتر از پسران هستند.

مطالعات گوناگون نشان داده اند که افراد داراي کنترل دروني معتقدند که آنها قدرت اثرگذاري بر پيامدهاي رفتاري خود دارند.چندين تبيين براي اين يافته کلي وجود دارد. افراد داراي منبع کنترل دروني در مقايسه با افراد داراي منبع کنترل بيروني کارآمدتر، باپشتکارتر، از لحاظ شناختي، فعالتر و قابلانعطافتر و در يادگيري کارآمدتر هستند. علاوه بر اين، آنها درصدد جمع آوري اطلاعات بيشتري در مقايسه با افراد منبع داراي کنترل بيروني هستند. سعي ميکنند با موقعيت خود سازگار شوند و پيامدها را کنترل کنند. براي مثال، در مطالعهاي نشان داده شد که افراد داراي منبع کنترل دروني در قياس با افراد داراي کنترل بيروني درباره رويدادهاي سياسي اطلاعات ارزشمندي دارند که ميتوانند براي رفاه زندگي خود از آنها استفاده کنند.در مقابل افراد داراي منبع کنترل بيروني معتقدند که آنها کنترل جدي در زندگي ندارند و طبق آن نيز رفتار ميکنند. افراد معتقد به کنترل دروني سعي ميکنند حوادث محيطي را تحت کنترل خويش در آورده و هميشه بر اين باورند که وقوع حوادث از کنترل آنها خارج نيست و ميتوانند بر نحوه وقوع حوادث تاثير داشته باشند.

اين افراد هميشه براي تحت کنترل در آوردن حوادث بيروني در تلاشند و خود را در برابر حوادث متعهد ميدانند. آنها به دنبال کسب اطلاعات بيشتر و کاربرد مفيد آن در محيط اجتماعي و گرايش بيشتر در پيشرفتهاي تحصيلي و شغلي هستند. از نيروي خلاقيت بيشتري بهرهمند بوده، در تغييرات اجتماعي مؤثرند. در نهايت اينکه نحوه پاسخ آنها به موقعيتهاي تهديدکننده، منطقيتر و عاقلانهتر است. از طرف ديگر، افرادي که داراي منبع کنترل بيروني هستند، بر اين باورند که وقوع حوادث از کنترل آنها خارج است و حوادث زندگي به وسيله عوامل خارجي کنترل ميگردد. لذا تلاشي براي تغيير موقعيت نمي کنند و همواره در انتظار وقوع اتفاقات هستند. آنان در رويارويي با عوامل تهديدگر ناتوان هستند. پژوهشگران ، بارون و بيرن، بر اين باورند که افراد داراي منبع کنترل بيروني در موقعيتهاي رقابتي بيشتر به تسليم شدن گرايش دارند. افراد بيروني به نشانههايي که از محيط پيرامون برميآيد بيشتر حساس بوده و به آن توجه زيادتري نشان ميدهند. در حالي که افراد با منبع کنترل دروني به اين نشانهها، زياد توجه نميکنند يا در برابر آنها واکنشي نشان نميدهند. همچنين، همبستههاي رفتاري کساني که منبع شان بيشتر دروني ميباشد، همانند همبستههاي رفتاري کساني است که انگيزه موفقيت طلبي و پيشرفت در آنها بالاست .

منبع

مرادی،مهناز(1394)، بررسي نقش تعديل کنندگي منبع کنترل در رابطه بين ابعاد الگوهاي ارتباطي خانواده و گرايش به تفکر انتقادي،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید