مفهوم واسطه های مالی چیست؟

برای واسطه‌های مالی چهار عملکرد اقتصادی را بر شمرده‌اند:

• وساطت در انطباق سررسیدها
• کاهش هزینه‌های معاملات و پردازش اطلاعات
• کاهش ریسک از طریق تنوع‌بخشی
• ایجاد مکانیسم پرداخت.

شرکت‌های سرمایه‌گذاری واسطه‌های مالی هستند که به عامه مردم سهام می‌فروشند. سه نوع شرکت سرمایه‌گذاری داریم: صندوق‌های با سرمایه متغیر، صندوق‌های با سرمایه ثابت و صندوق‌های سرمایه‌گذاری غیر فعال. شرکت سرمایه‌گذاری از آن رو به عنوان یک واسطه مالی شناخته می‌شود که وجود مشارکت کنندگان در بازار را تجمیع می‌کند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری به خصوص در زمینه کاهش ریسک از طریق تنوع‌بخشی و کاهش هزینه‌های معاملات و پردازش اطلاعات نقش مهمی را برعهده دارند.

واسطه‌های مالی

هر اقتصاد مدرن واسطه‌هایی دارد که عملکردهای مالی عمده را برای افراد، خانوارها، شرکت‌ها، بنگاه‌های کوچک و جدید و دولت‌ها بر عهده می‌گیرند. واسطه‌های مالی از طریق انتشار حق مالی بر عهده خودشان و عرضه آن به مشارکت‌کنندگان در بازار سرمایه، پول به دست می‌آورند و آنگاه این وجوه را سرمایه‌گذاری می‌کنند. سرمایه‌گذاری واسطه‌های مالی ممکن است به صورت وام یا اوراق بهادار باشد. این سرمایه‌گذاری را سرمایه‌گذاری مستقیم می‌نامند. مشارکت‌کنندگان در بازار که دارنده حق مالی صادر شده به وسیله واسطه‌های مالی‌اند، سرمایه‌گذاری غیر مستقیم کرده‌اند. به زبان ساده، نقش عمده واسطه‌های مالی این است که آن دارایی‌های مالی را که برای مردم مطلوبیت کمتری دارند، به دارایی‌های مالی دیگری که مردم ترجیح می‌دهند تبدیل کنند.واسطه‌های مالی اصلی عبارت‌اند از:

• نهادهای سپرده پذیر (بانک‌های تجاری، مؤسسات پس انداز و وام، بانک‌های پس انداز و اتحادیه‌های اعتباری) که بخش عمده وجوه خود را از طریق ارائه بدهی خود به مردم و بیشتر به شکل سپرده به دست می‌آورند.
• شرکت‌های بیمه (بیمه حوادث، بیمه عمر، بیمه اموال)
• صندوق‌های بازنشستگی
• شرکت‌ها یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک

از آنجا که موضوع مورد بررسی در خصوص شرکت‌های سرمایه‌گذاری است، صرفاً به شرح مختصری پیرامون شرکت‌های مذکور می‌پردازیم.

شرکت‌های سرمایه‌گذاری

بنا بر تعریف، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، نهادی مالی است که فعالیت اصلی آن سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار است. این نوع از واسطه‌ها وجوه مشارکت کنندگان در بازار را یک کاسه می‌کنند و این وجوه را در مقیاس بزرگ سرمایه‌گذاری می‌کنند و متعاقب آن، سهامداران به نسبت سهم خود در سود و زیان شرکت شریک می‌شوند. به طور کلی، عملکرد شرکت‌های سرمایه‌گذاری به عملکرد اوراق بهادار و دیگر دارایی‌های موجود در پرتفوی آن‌ها بستگی دارد. شرکت‌های سرمایه‌گذاری از نظر نوع سرمایه به سه دسته عمده تقسیم می‌شوند:

• صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سرمایه متغیر.
• صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سرمایه ثابت؛
• صندوق‌های سرمایه‌گذاری غیر فعال؛

نهادهای یاد شده به رغم داشتن وجوه اشتراک متعدد، در بعضی موارد، ویژگی‌های مربوط به خود را دارند. برای نمونه، سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک قابل بازخرید هستند، یعنی سرمایه‌گذاران می‌توانند سهام خود را در قیمتی معادل ارزش خالص دارایی، به صندوق بازگردانند در حالی که، سهام صندوق‌های با سرمایه ثابت، معمولاً قابل بازخرید نیستند و تنها در بازار ثانویه و در قیمت تعیین شده توسط بازار، مورد معامله قرار می‌گیرند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری برپایه اهداف سرمایه‌گذاری و ابزارهای مورد استفاده، خود به گونه‌های مختلفی تقسیم بندی می‌شوندکه از آن جمله می‌توان به صندوق‌های سهام، صندوق‌های اوراق قرضه، صندوق‌های بازار پول، صندوق‌های شاخصی، صندوق‌های فاصله ای و صندوق‌های قابل معامله در بورس اشاره کرد.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سرمایه متغیر

صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، شرکتی است که منابع مالی خود را از محل سرمایه‌گذاری تعداد زیادی سرمایه‌گذار تأمین کرده و آن‌ها را در سهام، اوراق قرضه، ابزارهای بازار پول یا دیگر اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کند. ویژگی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به شرح زیر است:

• سهام صندوق سرمایه‌گذاری مشترک به طور مستقیم از صندوق یا کارگزار صندوق خریداری می‌شود و سرمایه‌گذار نمی‌تواند آن‌ها را در یک بازار ثانویه به سرمایه‌گذاران دیگر واگذارکند. قیمتی که سرمایه‌گذار برای هر سهم صندوق می‌پردازد برابر با ارزش خالص دارایی سهام به علاوه کارمزدهایی است که در موقع خرید تعیین می‌شود.
• سهام صندوق سرمایه‌گذاری مشترک قابل بازخرید است، به عبارت دیگر، سهامداران می‌توانند سهام خود را به صندوق یا کارگزار صندوق بازگردانند. قیمت بازخرید هم تقریباً معادل ارزش خالص دارایی هرسهم، منهای کامزدهای تعیین شده مانند کارمزد بازخرید است. بازخرید سهام، تنها پس از پایان نشست معاملاتی بازار و محاسبه ارزش خالص دارایی هر سهم امکان پذیر است. همچنین در این نرخ، صندوق، سهام خود را به سرمایه‌گذاران جدید واگذار می‌کند.
• به طور معمول، فروش سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به طور پیوسته ادامه دارد. البته ممکن است بعضی از صندوق‌ها درمواقع خاص – مانند مواقعی که به شدت بزرگ شده‌اند- فروش سهام خود را متوقف کنند.
• مدیریت پرتفوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به طور معمول بر عهده مدیران با تجربه‌ای است که به همراه مشاوران سرمایه‌گذاری، وظیفه خرید و فروش اوراق بهادار و انتخاب ترکیب بهینه را انجام می‌دهند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، بر پایه راهبردهای مختلف سرمایه‌گذاری که انتخاب می‌کنند، شکل‌های گوناگونی به خود می‌گیرند و طبعاً ریسک، نوسان و هزینه‌های سرمایه‌گذاری متفاوتی نیز دارند. تقریباً تمام صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، برای مدیریت صندوق، کارمزد مدیریت دریافت می‌کنند. همچنین تعدادی از آن‌ها برای توزیع سهام و دیگر خدمات ارائه شده، کارمزد دریافت می‌کنند که اصطلاحاً در آمریکا به کارمزدهای 12b-1 معروف است. علاوه بر هزینه‌های یاد شده، ممکن است صندوق‌ها، هزینه‌های دیگری را هنگام خرید و فروش سهام صندوق به سرمایه‌گذاران تحمیل کنند. همچنین یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترک ممکن است سهام با رتبه‌های متفاوت بر پایه پرتفوی در اختیار خود، منتشر کند که هرکدام از آن‌ها کارمزد و هزینه‌های خاص خود را دارند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سرمایه ثابت

این صندوق‌ها، در واقع شرکت‌های سرمایه‌گذاری هستند که سرمایه ثابتی دارند و به جای بازخرید سهام خود، امکان داد و ستد آن را در یک بازار ثانویه برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند.

• سهام صندوق‌های با سرمایه ثابت، به طور دائم و پیوسته برای فروش عرضه نمی‌شود. این صندوق‌ها، سهام خود را تنها در زمان پذیره نویسی و عرضه اولیه، به سرمایه‌گذاران عرضه می‌کنند و پس ازآن، تنها می‌توان سهامشان را در یک بازار ثانویه تهیه کرد.
• پس از عرضه اول، قیمت سهام این صندوق‌ها، در بازار و بر پایه نیروهای بازار تعیین می‌شود و به همین دلیل ممکن است بیشتر یا کمتر از ارزش خالص دارایی هر سهم باشد.
• به طور معمول سهام صندوق‌های با سرمایه ثابت، قابل بازخرید نیستند. اما بعضی از انواع خاص آن‌ها که اصطلاحاً صندوق‌های فاصله ای نام دارند، در فواصل زمانی معین، سهام خود را بازخرید می‌کنند.
• صندوق‌های با سرمایه ثابت اجازه دارند، درصد بیشتری از پرتفوی خود را به اوراق بهادار با نقدشوندگی پایین (اوراق بهاداری که نتوان آن را ظرف 7 روز، در قیمت تقریبی که صندوق برای محاسبه ارزش خالص دارایی استفاده می‌کند، فروخت) اختصاص دهند. بنابراین برای بازارهایی که از نقدینگی پایینی برخوردار هستند، مناسب‌تر هستند. صندوق‌های با سرمایه ثابت، بر پایه اهداف، راهبردها و پرتفوی سرمایه‌گذاری، انواع گوناگونی دارند و طبعاً ریسک، نوسان و کارمزدهای متفاوتی نیز برای این صندوق‌ها متصور است.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری غیرفعال

یونیت تراست، گونه دیگری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که از بعضی جهات به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و از جنبه‌های دیگر به صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سرمایه ثابت شباهت دارد:

• یونیت تراست‌ها به طور معمول اوراق بهادار قابل بازخریدی (یونیت) منتشر می‌کنند که قیمت فروش و بازخرید آن تقریباً معادل ارزش خالص دارایی آن است؛ بنابراین از این نظر همانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند.
• همانند صندوق‌های با سرمایه ثابت، یونیت تراست‌ها عرضه عمومی اوراق خود را تنها یک بار انجام می‌دهند و طی آن مقدار ثابت و مشخصی یونیت به سرمایه‌گذاران واگذار می‌کنند. وظیفه ایجاد بازار ثانویه برای خرید و فروش یونیت‌های منتشر شده نیز بر عهده حامیان یونیت تراست‌ها است. در این بازارها، سرمایه‌گذاران می‌توانند یونیت‌های خود را به حامی صندوق بازگردانده یا از او یونیت خریداری کنند.
• یونیت تراست‌ها برای مدت محدودی تشکیل می‌شوند. برای نمونه یونیت تراست‌هایی که در اوراق قرضه سرمایه‌گذاری می‌کنند، ممکن است با سررسید اوراق، منحل شوند. در زمان انحلال، باقی مانده اوراق بهادار موجود در پرتفوی فروخته و منافع آن میان سرمایه‌گذاران توزیع می‌شود.
• به طور معمول یونیت تراست‌ها، پرتفوی سرمایه‌گذاری خود را زیاد تغییر نمی‌دهند. به عبارت دیگر، ترکیب اولیه پرتفوی، بدون تغییر یا با تغییرات اندک، در تمام طول فعالیت تراست نگهداری می‌شود. به همین دلیل، سرمایه‌گذاران کم و بیش می‌دانند در چه اوراقی سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
• حفظ ترکیب ثابت پرتفوی و ساختار تصمیم‌گیری در یونیت تراست‌ها، باعث شده آن‌ها نیازی به داشتن هیئت مدیره، مشاور سرمایه‌گذاری و مدیران اجرایی نداشته باشند و از این نظر یک ساختار حقوقی متشکل محسوب نمی‌شوند.

صندوق‌های شاخصی

صندوق شاخصی، نوعی صندوق سرمایه‌گذاری مشترک یا یونیت تراست است که هدف سرمایه‌گذاری آن دستیابی به بازده یک شاخص انتخابی، نظیر S&P500 است. به عبارت دیگر صندوق‌های شاخصی، دارایی خود را در سهام یا اوراق قرضه موجود در سبد یک شاخص، سرمایه‌گذاری می‌کند. انواعی از صندوق‌های شاخصی علاوه بر سهام و اوراق قرضه، ابزارهای مشتقه را نیز در پرتفوی خود نگه می‌دارند. همچنین ممکن است صندوق در تمام سهام موجود در سبد شاخص سرمایه‌گذاری کند یا این که نمونه کوچک‌تری از آن را (درصد مشخصی از سهام شاخص) به عنوان پرتفوی سرمایه‌گذاری برگزیند. از آن جا که صندوق‌های شاخصی از یک شاخص پیروی می‌کنند و پرتفوی آن‌ها نیاز به تغییرات چندانی ندارد، مدیریتشان در مقایسه با صندوق‌های سرمایه‌گذاری، غیر فعال است.

مهم‌ترین ویژگی صندوق‌های شاخصی، مالیات، هزینه و کارمزد کمتر نسبت به صندوق‌های با مدیریت فعال است. ریسک سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها، تقریباً معادل ریسک سهام موجود در شاخص است. البته صندوق‌های شاخصی به دلیل انتخاب پرتفوی ثابت، از انعطاف پذیری کمتری نسبت به صندوق‌های فعال برخوردارند.

صندوق‌های قابل معامله در بورس

صندوق‌های قابل معامله در بورس بسیار شبیه به صندوق‌های شاخصی هستند و همانند آن‌ها در سهام زیر مجموعه یک شاخص یا سبد انتخابی از آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. این صندوق‌ها اگرچه از نظر ساختاری به شکل شرکت سرمایه‌گذاری با بنیان باز و یا یونیت تراست تشکیل می‌شوند، اما از جهاتی با آن‌ها متفاوت‌اند:

• صندوق‌های قابل معامله در بورس، سهام خود را به طور مستقیم به سرمایه‌گذاران انفرادی نمی‌فروشند، سهام صندوق‌های قابل معامله در بورس در بلوک‌های بزرگ که اصطلاحاً به یونیت ایجاد و انتشار معروف است منتشر و در اختیار سرمایه‌گذاران نهادی قرار می‌گیرد.
• فروش یونیت‌های ایجاد و انتشار به سرمایه‌گذاران نهادی، به صورت غیر نقدی انجام می‌شود و سرمایه‌گذاران در مقابل یونیت‌های دریافتی، سبدی از اوراق بهادار را که به طور معمول همانند پرتفوی صندوق است، در اختیار صندوق قرار می‌دهند.
• سرمایه‌گذاران نهادی پس از خرید یونیت‌های ایجاد و انتشار، آن‌ها را تفکیک کرده و در بازار دست دوم به سرمایه‌گذاران انفرادی واگذار می‌کنند.
• سرمایه‌گذاران انفرادی برای فروش سهام صندوق قابل معامله در بورس دو راه دارند:
• فروش سهام به سرمایه‌گذاران دیگر در بازار
• بازگرداندن سهام به صندوق

بازگرداندن سهام به صندوق تنها در مقیاس یونیت ایجاد و انتشار و به صورت غیر نقدی امکان پذیر است. به عبارت دیگر سرمایه‌گذاران به جای وجه نقد، اوراق بهادار موجود در پرتفوی را دریافت می‌کنند. برای نمونه صندوق قابل معامله در بورسی که در شاخص داوجونز سرمایه‌گذاری کرده است به سرمایه‌گذاران متقاضی بازگرداندن یونیت‌ها، سهام موجود در شاخص داوجونز واگذار می‌کند.

• محدودیت یاد شده در بازخرید سهام صندوق مانع از آن می‌شود که صندوق‌های قابل معامله در بورس خود را، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک بنامد.

منبع

شمشیری، سمیرا(1394)، تأثیر متغیرهای نسبت فعالیت معاملاتی، ریسک و تنوع پرتفوی بر بازده مازاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری،پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مدیریت مالی،دانشگاه الزهرا (س)

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید