عناصر ذهن آگاهی

وقتی فرد در حالت ذهن آگاهی است تک­تک رخداد ها را می بیند و با تمام وجود حس می­کند و  در می­یابد. ذهن آگاهی چیزی از جنس آگاهی است و یک علم و دانش نیست که آن را با حفظ کردن و به خاطر سپردن یاد گرفت. ذهن آگاهی از جنس بیداری و هشیاری است و هنر و مهارت نیست که آن به یک شکل آموخته شود. ذهن آگاهی یک جور روش زندگی کردن تا آخر عمر است. روش هم خیلی ساده است. کافی است فرد حواسش را جمع لحظه­های زندگی کند و به جای سکونت در زمان­های گذشته و آینده، در واقعی­ترین زمان زندگی مان یعنی همین الان ساکن شود. به همین خاطر است که بر خلاف آنچه تصور می شود ذهن آگاهی  یک سری جمله و فرمول و فن و تکنیک نیست که یاد گرفته شود و چند سال تمرین و بعد به آن مسلط شد. البته وجود فکر و احساس و هیجان و عادت و واکنش های غیر ارادی را در بدن انسان نمی توان انکار کرد؟ یک فرد ذهن آگاه هم آنها را انکار نمی کند. بلکه برعکس با دلی باز و قلبی مطمئن به همه افکار و احساسات و هیجانات و عادت ها و واکنش ها اجازه خودنمایی و عرض اندام می دهد.

فقط یک تفاوت عمده فرد ذهن آگاه با  معمولی ها دارد و آن این است که خودش را به افکار و احساسات و ایده ها و تخیلاتش نمی چسباند و آنها را با خودش یکی نمی داند.  یعنی هویت خودش را از آنها طلب نمی­کند. این نکته بسیار مهمی است که اگر درست درک شود می­تواند تحولی خارق العاده در زندگی انسان ایجاد کند. برای فرد ذهن آگاه فکر یک چیز است و واقعیت زندگی یک چیز دیگر و فکر الزاما واقعیت زندگی نیست. شاید به همین دلیل  است که اکثر اوقات فرد ذهن آگاه بیشتر شبیه بچه ها به نظر می رسد ، تا آدم بزرگ ها. مثلا یکی از راه می رسد و به او چیزی می گوید. تعریف می کند یا تهمتی می زند. دشنامی می دهد یا تحسین می کند. اما فرد ذهن آگاه واکنش مطلوب و دلخواه بزرگترها را از خود نشان نمی دهد. به جای اینکه مثل یک آدم ماشینی از قبل برنامه­ریزی شده واکنش خود به خودی ازخود نشان دهد.

به چشمان فرد دشنام دهنده یا تحسین کننده زل می زند و سراپای او را برانداز می کند و بعد سوار بر موج افکار و احساساتی می شود که با کلام این فرد غریبه قرار است در وجود او زنده شود. او به جای اینکه بخشی از اتفاق باشد به نظاره اتفاق می نشیند. از قالب هنرپیشه بیرون می آید و مانند یک تماشاچی بی طرف به کل فرآیندی که در حال رخ دادن است توجه می کند. بدیهی است که برای آدم های معمولی چنین شخصی عین کودکان خردسال است و نمی توان او را با دشنامی ناراحت کرد و یا با تعریف و تمجید سرشوق آورد و فریب داد. شخص ذهن آگاه هیچ قلابی ندارد که به فکر ها و احساسات رنگ و وارنگی که از جلویش می گذرد آویزان کند و همراه آنها به این سمت و آن سمت کشانده شود.

شاید بتوان این موضوع را یک جور دیگر هم دید و آن این است که فرد ذهن آگاه مثل یک قایق با بدنه کاملا صاف و لغزنده است که داخل رودخانه هستی همراه با جریان زندگی به جلو می رود و هیچ تمساح و کوسه و جانور داخل رودخانه نمی تواند این قایق را گاز بزند و یا خودش را به جایی از آن وصل کند.به زبان ساده تر هیچ قلاب فکر و هیچ چنگک احساسی نمی تواندفرد ذهن آگاه  را به خود وصل کند.در مورد عادت ها و رفتارها واکنش های غیر ارادی و خود به خودی ضمیر ناخودآگاه هم فرد ذهن آگاه منکر آنها نیست. فقط شخص ذهن آگاه اصرار دارد که در تمام این فرآیند های به ظاهر غیر ارادی و خود به خودی حضور فعال داشته باشد. نه به عنوان یک فضول و  کسی که قصد دخالت یا خرابکاری یا اصلاح دارد. بلکه فقط به صورت یک ناظر و تماشاچی کاملا بی طرف!

دربحث ذهن آگاهی گفته می شود وقتی شما بتوانید عملیات خود به خودی درون ذهن و ضمیر خود را دقیق و لحظه به لحظه رصد کنید و زیر نظر بگیرید ، آنگاه این عملیات از حالت واکنشی و غیر ارادی خارج می شوند و به صورت پاسخ های عاقلانه تر و پخته تر ظاهر می شوند. اما برای اینکار فرد ذهن آگاه کاری انجام نمیدهد فقط شش دانگ حواسش را جمع می کند تا ببیند این اتفاقات زنجیره ای و اتوماتیک که در درون احساس و افکار او رخ می دهند و سرانجام به صورت یک واکنش رفتاری نمود پیدا می کنند به چه ترتیبی و با دخالت چه   بخش­هایی شکل می­گیرند. برای همین است که می گویند ذهن آگاهی یک جور بیداری در بیداری است. یعنی خیلی از آدم های معمولی اطرافمان ، از جمله خودمان ، که همین الان به ظاهر آنها را بیدار گمان می کنیم، فقط چون چشمانشان باز است،  وقتی وارد حالت ذهن آگاهی می شوند تازه درک می کنند که بیداری یعنی چه و تازه به معنای واقعی از خواب زندگی بیدار می شوند و سرزندگی را دوباره احساس می کنند.

اگر به زبان ساده و به صورت مقایسه­ای روحیه و رفتار یک فرد ذهن آگاه را با یک فرد معمولی مقایسه کرد، می­توان گفت که فرد ذهن آگاه زندگی را به صورت مستقیم تجربه می کند و جرات رودررو شدن با حوادث و اتفاقات واقعی زندگی درست همین الان و همین جا را دارد. اما فرد معمولی اصرار دارد که با توسل به رفتارهای عادتی و واکنش­های از قبل برنامه­ریزی شده ضمیر ناخودآگاه پنهان کند و به شکلی خود را سرگرم کند و بگذارد امواج زندگی از کنار او بگذرند و او با حواس پرت کردن خودش آنها را نبیند و با آنها روبرو نشود. فرد ذهن آگاه با شوق و اشتیاق و اراده خودش به استقبال واقعیت همین الان زندگی اش می رود و فرد معمولی از آن می گریزد و طفره می رود. فرد ذهن آگاه با قصد و نیت مشخص و از روی عمد شش دانگ حواسش را حتی در سخت ترین شرایط حواس جمعی روی زمان همین الان زندگی اش متمرکز می کند.

اما فرد معمولی کنترل اوضاع را به ضمیر ناخودآگاه و عادت ها می سپارد. فرد ذهن آگاه در هر لحظه با اراده خود، توجه خودش را روی یک موضوع متمرکز می کند. اگر هم حواسش پرت شد و فکرش جای دیگر رفت بلافاصله به خاطر ذهن آگاه بودنش این انحراف فکر را می فهمد و با مهربانی و بدون اینکه خود را سرزنش یا انتقاد کند دوباره حواسش را روی موضوع دلخواه و انتخابی خودش جمع می کند. فرد ذهن آگاه خیلی حواس جمع است. بهره وری و کارآیی او در فعالیت های  زندگی عالی است. چون با تمام توجه هر کدام از کارهای روزمره اش را انجام می دهد. او سرشار از انرژی است چون انرژی حیانی اش را روی افکار بی ربط هدر نمی دهد. فرد ذهن آگاه در زمان الان حضور کامل دارد در حالی که فرد معمولی در گذشته و آینده زندگی می کند و هیچ سهمی از حیات را برای همین الان زندگی اش کنار نمی گذارد .

هفت عنصر اساسی ذهن آگاهی عبارتند از:

• بی قضاوتی: یعنی بدون پیش داوری و حذف و تائیدبا زندگی برخورد کنیم  و ورای درستی و نادرستی اتفاقات درون و بیرون خود را نظاره کنیم.
• صبور بودن: یعنی حوصله داشتن و شکیبا بودن و حق دادن به اتفاقات برای اینکه در زمان مناسب خودشان رخ دهند.
• ذهنی باز داشتن: یعنی درک همه چیز  همانگونه که هستند. یعنی تقسیم نکردن ذهن به سیاه و سفید یعنی آمادگی کامل درونی داشتن برای روبرو شدن با واقعیت های زندگی همانگونه که هستند.بی کم و کاست.
• اطمینان داشتن: یعنی مطمئن بودن به اینکه توانایی ؛ ذهن‏آگاه  شدن در وجود همه آدمها  هست و هر انسانی   می­تواند این شکل متفاوت بیداری و هشیاری را در تمام لحظات زندگی اش حفظ کند. یعنی یقین داشتن که درست ترین شیوه زندگی ذهن آگاهی است.
• اصالت بخشیدن به بودن به جای سرگرم کاری شدن: یعنی به جای فرار از لحظه الان و مشغول ساختن عمدی خود به انجام یک کار و چه بسا کارهای بی فایده ، بپذیریم که بودن و حضور ذهن داشتن در لحظه اکنون ، بسیار ارزشمندتر از انجام هر کار دیگری است.
• پذیرفتن واقعیت های زندگی: در هر لحظه به این شکل که اوضاع و اتفاقات و شرایط زندگی خود را همینطوری که واقعا هست بپذیریم و آن ها را انکار نکنیم. در حقیقت با دیدن واقعیت به همین شکلی که هست خود را برای تغییر و اصلاح آن به شکل درست آماده می کنیم.
• دلبسته نبودن و رها کردن : یعنی خود را با هیچ چیز دیگری در این عالم یکی ندانستن.و اسیر و دلبسته نبودن به هیچ چیز!

اگر این هفت عنصر کلیدی در وجود یک شخص پیدا شود، آن شخص را می توان یک فرد ذهن آگاه دانست. و به محض اینکه یکی از این عناصر از وجود شخص دور شود او از حالت ذهن آگاهی دور می شود. حال فرقی نمی کند که آن شخص پنجاه سال تمرین ذهن آگاهی کرده باشد یا پنج دقیقه. مهم این است که اگر می خواهیم ذهن آگاه باشیم باید همیشه این عناصر کلیدی را در روحیه و شخصیت خود حفظ کنیم و آنها را شناسایی و تقویت نمائیم .

منبع

معتمدی،فرشاد(1394)، اثر بخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر استرس شغلی کارکنان شرکت،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانتشناسی بالینی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید